Tíminn - 20.03.1966, Blaðsíða 7

SUNNUÐAGUR 20. marz 1966
Afmælisgjöfin
AlþýSuflokkurinn fékk sér-
kennilega afmælisgjöf frá sam-
starfsflokki sínum í ríkisstjórn-
inni. Eins og áður var sagt frá
hér í blaðinu, hafði ríkisstjórn-
in ákveðið fyrir nokkru að
draga verulega úr niðurborg-
unum á vöruverði og auka dýr-
tíðina sem því svaraði. Þetta
hafði einnig verið samþykkt af
þingmönnum stjórnarflokkanna.
í miðstjóm Alþýðuflokksins risu
hins vegar upp gegn þessu
nokkrir af hinum eldri forustu-
mönnum flokksins, og fengu því
fnamgengt, að faUið var frá
þessu að sinni. Einkum var það
Jón Sigurðsson, formaður Sjó-
mannasambands íslands og gam
all sam-starfsmaður Sigurjóns Á.
Ólafssonar og Jóns Baldvins-
sonar, er hér lét til sín taka.
Sást á þvi, að andinn frá dögum
þeirra Jóns Baldvinssonar og
Sigurjóns er ekki með öllu
dauður í Alþýðuflokknum.
Sjálfstæðisflokkurinn var hins
vegar staðráðinn í því að láta
ekki hina görnlu samstarfsmenn
Jóns Baldvinssonar og Sigur-
jóns Á. Ólafssonar komast upp
með það að stöðva mál, sem
hann var búinn að ákveða að
skyldi ganga fram. Málið var
tekið fyrir að nýju í ríkisstjórn-
inni og ráðherrum Alþýðuflokks
ins gefinn ný fyrirmæli. Rétt
fyrir afmæh Alþýðuflokksins
var mótspyrna Jóns Sigurðsson-
ar og félaga hans endanlega
brotin á bak aftur í Alþýðu-
flokknum. Því má segja, að af-
mælisgjöfin, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn og ráðherrar Alþýðu
flokksins færðu Alþýðuflokkn-
um á fimmtugsafmæli hans,
hafi verið fólgin í því að stofna
til hinnar nýju dýrtíðaröldu,
sem fara mun í kjölfar þess, að
dregið verður úr niðurborgun-
unum.
Áreiðanlega hefði þetta ekki
gerzt, ef menn á borð við Jón
Baldvinsson, Sigurjón Á. Ólafs-
son og Héðin Valdimarsson
sætu enn við stýrið hjá Alþýðu-
flokknum. Þeir hefðu ekki látið
bjóða sér slíka afmælisgjöf.
Þetta er lítið dæmi þess, hvern-
ig AlþýÖuflokkurinn er orðinn
aKt annar flokkur en hann var.
Ótti Alþ.ftokksins
Að öllu leyti stafar þetta ekki
af því, að foringjar Alþýðu-
flokksins séu orðnir alveg frá-
hverfir þeirri stefnu, sem vakti
fyrir Jóm Baldvinssyni og Sig-
urjóni Á. Ólafssyni. Að vísu er
stórkostlegur munur á viðhorfi
þeirra og hinna gömlu leiðtoga
Alþýðuflokksins. En það veldur
ekki öllu. Það kemur hér einn-
ig til viðbótar, að foringjar Al-
þýðuflokksins eru hræddir við
að lenda í stjórnarandstöðu.
Þeir óttast, að Alþýðuflokkur-
inn sé orðinn svo veikur flokk-
ur, að hann muni ekki getað
lifað, án þess að vera í stjórn-
araðstöðu. Þess vegna vinna
þeir allt til að halda henni. Þess
vegna þora þeir ekki annað en
að fara eftir því, er forsprakk-
ar Sjálfstæðisflokksins segja
þeim. Annars halda þeir, að
þeim verði vísað á dyr. Bjarni
taki einhverja aðra i stjórnina
í stað þeirra.
Það er þessi ótti foringja A1
þýðuflokksins, ásamt takmörk-
uðum málefnalegum áhuga, sem
veldur því, að þeir eru eins og
hlekkjaðir við stjórnarfley
íhaldsins og ráða þar engu, sem
máli skiptir.
Setið skal meðati
sætt er
En það er ekki Alþýðuflokk-
urinn einn, sem lifir í ótta. For
ingjar Sjálfstæðisflokksins og
þó sérstaklega Bjarni Benedikts
son hafa það megintakmark, að
Sjálfstæðisflokkurinn skuli allt-
af vera í ríkisstjórn. Kjördæma-
breytingin seinasta var miðuð
við það m. a., að Sjálfstæðis-
flokkurinn gæti haft verzlunar-
aðstöðu í sem flestar áttir. Að-
alhugsjón Bjarna er að Sjálf-
stæðisflokkurinn haldi þessari
aðstöðu og detti aldrei aftur úr
ríkisstjórn. Það, sem Bjarni ótt-
ast nú, er ekki það, að hann
missi þjónustu núverandi leið-
toga Alþýðuflokksins, heldur að
þeir geti reynzt honum ónægur
stuðningur, þegar fram í sækir.
Stjórnarflokkarnir tveir geti
tapað svo fylgi, að þeir missi
starfshæfan meirihluta á Al-
þingi. Það er af þessum ástæð-
um, sem Bjarni hefur stundum
gerzt 10. þingmaður Alþýðu-
bandalagsins við leynilegar
nefndarkosningar á Alþingi, og
að hann er stöðugt að gera gæl-
ur við kommúnista. Hann vill
eiga þar von í nýrri hækju, ef
Alþýðuflokkshækjan dugar ekki
lengur.
Ótti Bjarna við að missa völd
in birtist alveg sérstaklega í því
að hann þorir ekki að hefjast
handa um neinar raunhæfar að-
gerðir í dýrtíðarmálunum. Vissu
lega veit Bjarni það ekki síður
en Ólafur Thors, að raunveru-
lega er allt unnið fyrir gíg, ef
ekki tekst að stöðva dýrtíðina.
Samt lætur hann hana vaxa óð-
flugar en nokkru sinni fyrr.
Ástæðan er sú, að hann óttast
óvinsældir, sem kynnu að fylgja
því, ef fast og djarflegar væri
tekið á þessum málum. Hann
óttast, að það geti stefnt 1 hættu
því valdakerfi, sem hann er bú-
inn að koma upp. Þess vegna
kýs hann að aðhafast ekki neitt
slíkt, heldur reynir að fleyta
sér áfram með nýjum og nýjum
bráðabirgðaráðstöfunum. Stefna
hans er í stuttu máli, ef stefnu
skyldi kalla: Setið skal meðan
sætt er.
Evrópumetið
Fátt er betri mælikvarði á
það, hvort vel eða illa er stjórn-
að en þróun efnahagsmálanna.
Það veltur mest á ríkisstjórnun-
um og viðbrögðum þeirra, hvort
dýrtíð og óðaverðbólgu er hald-
ið í skefjum eða ekki. Léleg eða
óákveðin stjórnarforusta
leiðir af sér upplausn og ringul-
reið. Föst og markviss stjórnar-
forysta hefur gagnstæð áhrif.
Þótt fleiri aðilar hafi hér áhrif,
verða áhrif ríkisstjórnarinnar
alltaf mest
Athygli hlýtur það að vekja,
að í engu landi Evrópu hefur
TIMINN
Bjarni Benediktsson
— hann gaf afmælisgjöf
dýrtíðin magnazt eins hratt sein
asta áratuginn og þó einkum
seinustu þrjú árin og á íslandi.
Ekkert Evrópuland kemst ná-
lægt íslandi í þessum efnum.
Skýringin á þessu er augljós.
í öðrum löndum Evrópu keppa
ríkisstjórnirnar að því að hafa
föst tök á efnahagsmálunum. Á
íslandi reynir stjórnin sama og
ekkert til þess, en það litla, sem
hún gerir í þeim efnum, gengur
í öfuga átt, sbr. sparifjárfryst-
ingin og vaxtaokrið. Ástæðan er
sú, að Bjarni Benediktsson hef-
ur óttazt, að raunhæfar aðgerð-
ir gætu orðið óvinsælar a. m. k.
í bili og þannig stefnt valdakerfi
flokks hans í hættu. í staðinn
hefur hann fylgt reglunni: Set-
ið skal meðan sætt er.
Ábyrgðarleysi
Bjarni Benediktsson hefur
stundum hælt sér af því, að
hann væri meira karhnenni en
Hermann Jónasson sem stjórn-
arformaður. Hermann hafi beð-
izt lausnar fyrir vinstri stjórn-
ina, þegar hann fékk ekki fram
þær aðgerðir í efnahagsmálun-
um, sem hann taldi nauðsynleg-
ar til að stöðva dýrtíðina. Her-
mann gafst upp, segir Bjarni.
Bjarni hefur hins vegar setið
fast í stólnum sínum, þótt oft
hafi gengið alveg öfugt við það,
sem hann hefur vafalaust í
hjarta sínu helzt kosið. Honum
er nóg að sitja við stýrið, þótt
hann stýri ekki.
Það eru einmitt slíkir stjórn-
arhættir, sem grafa grunninn
undan allri heilbrigðri stjórn-
mála- og efnahagsstarfsemi. Þeg
ar stjórnmálamennirnir hætta
að verða ábyrgir, hætta að
standa eða falla með ákveðinni
stefnu eða ákveðnum málum,
bjóða þeir glundroðanum og
stjórnleysinu heim. Málum þjóð-
anna er meira en illa komið,
þegar það er orðið æðsta mark
forustumannanna að sitja með-
an sætt er og láta sig litlu eða
engu varða allt annað. Slíkt á
ekkert skylt við úthald, þraut-
seigju eða karlmennsku. Slikt
er ábyrgðarleysi og valdastreita
af verstu tegund. Það eru slíkir
stjórnarhættir, sem hafa orðið
til mests tjóns.
Stjórnmálamenn
og atvinnumenn
Þeim, sem sýsla mest við
stjórnmál er stundum skipt í tvo
aðalflokka: Stjórnmálamenn og
atvinnumenn.
Stjórnmálamenn eru þeir,
sem marka hinar stóru línur,
menn, sem berjast fyrir ákveðn
um stefnum og málefnum,
menn, sem ekki hugsa um vin-
sældir eða óvinsældir, heldur
standa og falla með því, sem
þeir telja satt og rétt. Slíkir
menn bíða oft ósigra .En und-
antekningarlítið eru það þessir
menn, sem hafa haft forustu
um mestu umbæturnar. Það eru
þeir, sem með baráttu sinni
hafa lagt grundvöllinn að gengi
og sigrum þjóða sinna.
Atvinnumenn eru þeir, sem
fyrst og fremst taka þátt í stjórn
málum til að afla sjálfum sér
og flokki sínum valda. Þessir
menn setja völdin ofar málefn-
um. Þeir standa ekki eða falla
með stefnu sinni. Þeir sjá oft,
hvað rétt er að gera, en þeir
gera það ekki, ef þeir halda að
það sé óvinsælt og geti orðiö
til þess, að þeir missi völdin.
Þeirra höfuðtakmark er að sitja
meðan sætt er.
Atvinnumenn í stjórnmálum
eru oft sæmilega heiðarlegir í
einkalífi. Þeir sækjast oft ekki
eftir auðlegð, heldur völdum.
Hættan, sem stafar af þeim,
felst í því, að valdasýki þeirra
skapar óheilbrigða stjórnar-
hætti, upplausn og glundroða.
Þannig verða þeir óbeint vald-
ir að margvíslegri spillingu. Það
er t. d. eins víst og nótt fylgir
degi, að í kjölfar sívaxandi dýr-
tíðar og óðaverðbólgu fylgir
margvísleg spilling, ósvífin
braskstarfsemi, vinnusvik o. s.
frv. Mjög er t. d. rætt um það,
að slíkt fari í vöxt hér á
landi, enda er nú farið að beita
skattalögreglu og verður þó lítið
ágengt. Þegar allt er í upplausn
og allt á uppboði, getur fá-
menn skattalögregla lítið bætt
ástandið. Það þarf allt annað en
lögreglu til að bæta það. Það
þarf festu og einbeitni í stjórn-
arháttum, sem tekur fyrir upp-
sprettuna, en reynir ekki að
refsa einum og einum af handa
hófi. Það þarf að taka fyrir upp-
sprettuna, sem er fyrst og
fremst sjálf óðaverðbólgan.
Atvinnumennimir
oe útlendingar
Eitt sérkenni á atvinnumönn-
um í stjórnmálum er það, að
þeir eru veikir fyrir erlendu
valdi. Ef þeir óttast, að valda-
kerfi þeirra sé að bresta, leita
þeir oft erlendrar aðstoðar til
að treysta það. Ætlun þeirra
með þessu er engan veginn sú
að koma þjóð sinni undir er-
lend yfirráð. Þeir ætla fyrst og
fremst að treysta valdakerfi
sitt og telja sig geta haft í fullu
tré við hina erlendu aðila. Áð-
__________________________7
ur en þeir sjálfir gera sér Ijóst,
eru þeir búnir að vekja upp
draug, sem þeir ráða ekki sjálf
ir við. Stundum hefur það tek-
ið mannsaldra að fást við slíka
drauga, sem atvinnumennirnir
í stjórnmálum hafa vakið upp
sér til styrktar, en urðu bæði
þeim og öðrum ofurefli.
Hin mikla ákefð ýmissa for-
ustumanna stjórnarflokkanna
varðandi það að hleypa erlendu
einkafjármagni inn í landið og
veita því ýmis sérréttindi, ef
einmitt' sprottin af þessu. Þeir
álíta hina erlendu auðjöfra lík-
lega til að vilja styrkja valda-
kerfi sitt. Ætlunin er ekki að
gera þá að neinum ofjörlum.
En þeir geta verið orðnir það
áður en þjóðin veit af, ef næg-
ar skorður eru ekki settar í upp
hafi. Og víst er það, að alþýða
manna hefur aldrei átt stuðn-
ing í erlendum auðfélögum.
Ný samstaða.
Því er ekki að neita, að það
valdakerfi, sem drottnar á ís-
landi í dag og nefnir sig Sjálf-
stæðisflokk, er á margan hátt
vel skipulagt. Annað þýðir ekki
en að viðurkenna, að þar hafa
talsvert slyngir atvinnumenn í
stjórnmálum að verki verið.
Þeir hafa tryggt sér mikil fjár-
ráð til hinnar pólitísku baráttu
og notað margvíslegar aðferðir
til að treysta sig í sessi. Völd
þeirra eru samt ekki fyrst og
fremst þessu að þakka. Sundr-
ung frjálslyndu aflanna hefur
þar mátt sín mest. Gegn þessu
valdakerfi verður ekki hamlað
af sundurleitum flokkum. Það
verður ekki gert af Alþýðu-
flokknum, sem er nú í fullkom-
inni þjónustu þess, og það verð-
ur ekki heldur gert af Alþýðu-
bandalaginu, sem er skipt í rúss
neska deild, kínverska deild og
fjölmargar deildir aðrar. Það
verður aðeins gert með öflugri
samfylkingu frjálslyndra manna
undir forustu þess íhaldsand-
stöðuflokksins, sem öflugastur
er, Framsóknarflokksins.
En það, sem þjóðin þarf
fyrst og fremst nú, er öflug
samstaða allra þjóðhollra manna
í öllum flokkum til að afstýra
þeim háska, sem felst í sívax-
andi óðaverðbólgu og varhuga-
verðum samningi við erlendan
auðhring, sem gera á á verð-
bólgutímum. Stundarvelmegun,
sem þjóðin býr við í dag, má
engan blekkja. Framundan bíða
stærri verkefni á sviði efnahags-
mála, skólamála og félagsmála
en þjóðin hefur nokkru sinni
þurft að glíma við. Hún þarf
trausta forustu, sem byggir á
víðtækum grundvelli, til að
leysa þessi vandamál. Ekkert er
þvi hættulegra en að áfram
verði fylgt tækifærisstefnu
veikrar ríkisstjórnar, sem er
undir leiðsögn atvinnumanna,
sem hafa það fyrir aðalmark-
mið að sitja meðan sætt er.
Þjóðin þarf að fá tækifæri í nýj
um kosningum til að breyta um
stefnu og vinnubrögð.
MENN OG MÁLEFNI