Tíminn - 26.04.1966, Blaðsíða 8

8
ÞINGFRETTIR
TÍMINN
ÞINGFRETTIR
ÞRIÐJUDAGUR 26. april 1966
Samningarnir óaðgengiiegir
3. uniræðu lun álsamninginn
lauk seint á föstndagskvöld í neðri
tícild. Þeir sem töluðu við umræð
ina voru Jóliann Hafstein, Lúðvík
Jósefsson, Ágúst Þorvaldsson, Hall
dór E. Sigurðsson, Eysteinn Jóns-
son, Einar Olgeirsson, Ragnar Arn-
alds og Björn Fr. Björnsson.
l’rumvarpið var samþykkt til efri
deildar á laugardag. Efri deild
tók frumvarpið til 1. umræðu á
síðdegisfundi á Iaugardag og töl-
uðu þá þeir Jóhann Hafstein og
Björn Jónsson. í gær var umræð-
unni svo baldið áfram í efri deild,
og tók Ólafur Jóhannesson fyrstur
til máls.
Ólafur Jóhannesson sagði, að
hann væri andvígur frumvarpinu
um staðfestingu
álsamningsins og
myndi greiða at-
kvæði gegn frum
varpinu. Sú af-
staða byggðist
á því, að samn-
ingurinn væri
_________ meingallaður og
óaðgengilegur og ennfremur vegna
pess hvemig nú væri ástatt í efna
hags- og atvinnumálum og vegna
þess, að staðsetja á verksmiðjuna
á mesta annasvæði landsmanna.
Ólafur kvaðst vilja lýsa þvi yfir,
að þessi afstaða þýddi ekki það,
að hann væri á móti stóriðju, held
ur þvert á móti hlynntur því að
hún kæmist hér upp, fyrst og
fremst stóriðju í höndum íslend-
inga sjálfra, en jafnvel stóriðju
með aðstoð erlends einkafjár-
magns í undantekningatilfellum,
þótt sú stefna verði jafnan að
vera ríkjandi að atvinnurekstur-
inn sé tryggilega í höndum íslend-
inga sjálfra og erlend fjárfesting
verði ætíð lítið hlutfall af fjár-
festingu fslendinga í atvinnufyr-
irtækjum.
Rökstuddi Ólafur þessa afstöðu
í langri og ítarlegri ræðu og vitn-
aði m.a. til ályktana Framsókn-
arflokksins um þessi mál á undan-
förnum árum og þeirra skilyrða,
sem flokkurinn hefði talið, að full
nægja yrði til að ráðlegt væri að
gera samning við erlent einkafjár
magn um atvinnurekstur hér á
landi. Engu þessara skilyrða væri
fullnægt í álsamningnum.
Fylgjendur samningsins ganga
svo langt í áróðri sínum, að þeir
halda því fram fullum fetum, að
verksmiðjan eigi að hlita íslenzk-
um lögum, þó að samningurinn
kveði einmitt á um, að álbræðsla
skuli færð undan íslenzkri lögsögu.
Fór Ólafur síðan yfir mörg ákvæði
samningsins og benti á, hve óað-
gengilegur og gallaður hann væri
og sum ákvæði hans þannig, að
ótækt væri fullvalda þjóð að sam-
'þykkja.
Ólafur sagði, að ekkert fordæmi
væri finnanlegt á Norðurlöndum
um hliðstæðan erlendan gerðar-
dóm í deilumálum við álbræðsluna,
enda hefur Meyer, aðalforstjóri
Alúmínhringsins, lýst því yfir, að
gerðardómsákvæðin í samningun-
um væru einsdæmi í samningum
hringsins við önnur lönd, enda
er það alveg sérstök vansæmd og
vantraust á íslenzka dómstóla að
taka íslenzik mál undan íslenzkri
lögsögu. Undir svona samninga er
ekki hægt að skrifa.
Hér á eftir verður stuttlega drep
ið á ræður þeirra Ágústs Þorvalds-
sonar, Björns Fr. Björnssonar og
Halldórs E. Sigurðssonar, er þeir
fluttu við 3. umræðu um álmálið í
neðri deild á föstudagskvöld:
Ágúst Þorvaldsson sagði, að fs-
lendingar yrðu að hafa í huga,
að þeir væru smá
þjóð, svo agnar-
lítil að útlend-
ingar skilja ekki,
hvernig okkur
tekst að halda
hér uppi sjálf-
stæðu menning
________ahþjóðfélagi. Við
verðum að þekkja takmarkanir
okkar í þessu sambandi engu sið-
ur en möguleika okkar og tor-
tryggni og varfærni af hálfu okk-
ar fslendinga er ekki aðeins eðli-
leg heldur bráðnauðsynleg. Var-
færni okkar er síður en svo sprott-
in af afturhaldssemi eða andstöðu
gegn framförum, enda sannar
reynslan það, að þjóðin hefur sam
einazt um stærstu framfaramál
landsins eins og t.d. Eimskipafé-
lagið, Sementsverksmiðju, Áburðar
verksmiðju, virkjanir og fl.
Ríkisstjórnin hefur svo mikinn
áhuga á að fá hér erlenda stór-
iðju, að hún gerir sér að góðu
miklu verri samninga en Norð-
menn hafa gert við sömu aðila og
þessir samningar eru furðulegir,
þegar svo er ástatt, að stórfelld-
ur vinnuaflsskortur er í landinu.
Það getur svo farið, þegar svo
sterkur auðhringur er farinn að
starfa hér að fjármálavaldið drag-
ist meira og meira úr höndum
fslendinga sjálfra. Smáþjóðir eru
í mikilli hættu fyrir slíku og sam-
an þarf að fara hjá henni vak-
andi þjóðerniskennd, sjálfstæðis-
vilji og þjóðarstolt þvi það er hið
eina, sem bjargað getur frá slík-
um hættum. Þessir samningar sem
ríkisstjómin hefur gert hafa ekki
þessi einkenni og þeir eru óað-
gengilegir.
Það er Ijóst, að við getum virkj-
að Þjórsá fyrir okkar þarfir án
álúmínvers og sú virkjun er til-
tölulega minna átak fyrir okkur
en Sogsvirkjanir á sínum tíma og
má því ekki blanda þessum mál-
um eins saman og forsvarsmenn
álbræðslusamningsins reyna að
telja fólki trú um,
Halldór E. Sigurðsson, sagðist
vera andvígur samningunum vegna
þess, hvernig
ástatt væri í at-
vinnumálum og
vegna þess hve
samningarnir
væru óhagstæð-
ir og óaðgengi-
legir og mörg
ákvæði þeirra
varhugaverð. Halldór sagði, að rík-
isstjórnin hefði lengi rekið þann
áróður, að við þyrftum að fá inn
i erlenda stóriðju í landið, hvað sem
I það kostaði og álhringurinn fylgd-
I ist vel með þeim áróðri og meðal
: annars af þeim sökum er samn-
jingurinn ekki betri en raun ber
! vitni.
! Undanfarna áratugi hefur þeirri
stefnu verið fylgt hér á landi, að
afla lánsfjár erlendis til uppbygg
ingar atvinnuveganna, fyrirtækin
hafa verið íslenzk og áhættan
þeirra. Þessi stefna hefur reynzt
okkur vel, en reynsla af atvinnu-
rekstri útlendinga hér fyrr á ár-
um var ekki góð, hins vegar getur
atvinnurekstur útlendinga vel kom
ið til greina, ef nauðsynlegum skil
yrðum okkar er fullnægt, en við
íslendingar verðum að fara að
með sérstakri gát. þar sem við
erum ekki fleiri en nemur íbúum
við eina götu í stórborg. Skv. ál-
samningnum er það fyrst og
fremst vinnuafl. sem við ætlum
að selja hinu útlenda fyrirtæki,
en eins og nú er' ástatt hjá okkur
er það sízt af öllu það, sem við
erum aflögufærir með. Hér er mik-
ill skortur á vinnuafli og við get-
um ekki beðið með lífsnauðsyn-
legar framkvæmdir okkar í t.d.
vegamálum og skólamálum svo
fátt eitt sé nefnt og það eru fleiri
stórframkvæmdir en álbræðslan
fyrirhugaða, sem munu dynja yfir
okkur á næstunni, eins og fram-
kvæmdirnar í Hvalfirði, sem þeg-
ar eru hafnar. Ef að þessum samn
ingum verður gengið mun það
hafa uggvænlega þróun í för með
sér fyrir þróun byggðarinnar og
það mun hafa í för með sér sam-
drátt í framleiðslunni. Ef verk-
smiðjan hefði verið staðsett á
Norðurlandi mundi þetta mál
verða nokkurs annars eðlis og
hefði þá lagzt á sveif með að
leysa vandamál, sem við eigum
við að etja varðandi byggðaþróun-
ina í landinu.
Björn Fr. Björnsson sagði, að
engin þau skilyrði, sem Framsókn
WföÉSk armenn hefðu
sett fyrirfram
fyrir því að við
gerðum slíka
samninga sem
þennan álsamn
in, væru fyrir
hendi í samning
unum og væri
því augljóst, að Framsóknarmenn
greiddu atkvæði gegn samningun
um. Þar við bætist, að augljóst er,
að eins og nú er ástatt í efna-
gs- og atvinnumálum okkar, verða
slíkar framkvæmdir sem álbræðsl-
an að bíða. Okkar stærsta viðfangs
efni nú er að stöðva verðbólguna
en í stað þess á að slökkva þann
eld, sem nú brennur á baki hvers
manns í landinu vill ríkisstjórn-
in hefja olíuburð á þann eld með
þessum samningum. Þá ræddi
Björn einnig um hin niðurlægj-
andi ákvæði samninganna um að
skjóta álhringnum undan íslenzkri
lögsögu og íslenzkum dómstólum.
Slik ákvæði getum við ekki sam-
bykkt og þau ein nægðu reynd-
ar til að vísa samningunum frá,
en það er fjöldamargt fleira sem
mælir gegn þessum samningum
eins og rakið hefur verið.
Þeim blekkingum er haldið fram
að við verðum að fallast á ál-
bræðslu útlendinga hér til að við
getum ráðizt í virkjun Þjórsár.
Það er marg sannað, að Þjórsár-
virkjun er hagkvæmasta virkjun,
sem við getum ráðizt í og okkur
vel viðráðanlegt að reisa 70 mega-
vatta virkjun við Búrfell. Og það
er ennfremur ljóst, að ef við virkj
um handa álbræðslunni verður
það til þess að rafmagnsverð til
íbúa á Suð- og Suðvesturlandi
verður hærra á næstu árum en ef
við virkjum eingöngu fyrir okkur
sjálfa.
VISVITANDIOSANNINDI
Framhaid af bls. i.
vera lögfræðingur, er gegnir dóm-
araembætti og skal hann tilnefnd-
ur af Hæstarétti. Eftir bráðabirgða
athugun á deilumálinu, skal for-
maður ákveða, hvort hinir tveir
gerðardómsmennimir skuli vera
lögfræðingar eða tæknimenntaðir
menn. Gerðardómsmenn með lög-
fræðiþekkingu skulu tilnefndir af
Hæstarétti. Tæknimenntaðir menn
skulu tilnefndir af stjórn Verk-
fræðingafél. ísl. Málsmeðferð-
in fyrir gerðardóminum skal fara
að hætti íslenzkra réttarfarslaga.
3. Verði uppkast Alþjóðabank-
ans að alþjóðasamningi um lausn
fjárfestingardeilna fullgilt af nægi
lega mörgum ríkjum og af Al-
þingi og réttum svissneskum
stjórnvöldum, er ríkisstjórnin
reiðubúin að ræða þann mögu-
leika við Alusuisse, að nota þá að-
ferð til’ sátta og gerðar, sem þar
er gert ráð fyrir, enda sé um
meiri háttar deilumál að næða.“
Ólafur skýrði frá því, að Hjörtur
Torfason, lögfræðingur, hefði átt
við sig algert trúnaðarviðtal og
beðið um álit á samningsuppkasti,
sem átti að leggja fram í samn-
ingaviðræðunum. Ólafur kvaðst
hafa lestið yfir þetta uppkast, en
það hefði um margt verið mjög
ólíkt þeim samningi, sem nú ligg-
ur fyrir. Ólafur kvaðst hafa tjáð
Hirti það, að hann gæti ekki,
vegna aðstöðu sinnar látið uppi
álit um efni samningsuppkastsins
og hann hefði skilað uppkastinu í
hendur Hjartar aftur. Þegar dóms
málaráðherra hafði svo rofið þann
trúnað, sem þetta samtal var bund-
ið, hefði hann farið fram á það
við Hjört að fá samningsuppkast-
ið í hendur að nýju og fékk hann
leyfi sinna yfirboðara að afhenda
það.
Ólafur sagðist jafnframt því að
lesa upp 22. grein uppkastsins
einnig lesa upp 46. og 47. grein-
ar samningsins eins og hann lægi
nú fyrir og hefði verið undirrit-
aður svo þessi ólíku ákvæði gætu
staðið hlið við hlið í þingtíðind-
um og ekki færi milli mála, hver
hefði verið hugur íslendinga í mál
inu og hver hefði verið sú niður-
staða. sem ríkisstjórnin hefði fall-
izt á 46. og fyrri hluti 47 greinar
er svohljóðandi:
46. gr.
Deilur.
Ef nokkur deila rís milli aðila
samnings þessa og samningsins
um framkvæmdatr.vggingu. milli
aðila rafmagnssamningsins, milli
aðila hafnar- og lóðarsamningsins,
eða milli ríkisstjórnarinnar, ann-
ars vegar, og Alusuisse eða ISAL
hins vegar, varðandi aðstoðarsamn
ingana, (eða milli minnihluta
hluthafa, annars vegar, og ríkis-
stjómarinnar, Landsvirkjunar eða
kaupstaðarins, hins vegar), varð-
andi skýringu túlkun eða fram-
kvæmd eða um gildi eða áhrif
samnings þessa eða fylgiskjalanna,
eða varðandi réttindi eða skulbind
ingar aðila (þar á meðal sérhvers
minnihluta hluthafa að því er
grein þessa og 47. grein varðar)
að samningi þessum eða fylgi-
skjölunum, á gildistíma samnings
þessa eða að honum loknum, þá
skulu slíkir aðilar í góðri trú reyna
að jafna ágreining sinn á vinsam-
legan hátt. Ef ekki tekst með slík-
um tilraunum að komast að sam-
komulagi, geta ríkisstjórnin, ann-
ars vegar, og Alusuisse, hins veg-
ar, samið um að vísa deilunni til
íslenzkra dómstóla eða íslenzks
gerðardóms til endanlegrar ákvörð
unar, og náist eigi samkomulag,
skal ríkisstjórnin eða Alusuisse,
eftir því sem við á, vísa slíkri
deilu til alþjóðlegs gerðardóms
samkvæmt ákvæðum 47. gr. Það
er ekki ætlun aðila samnings
| þessa að leita til alþjóðlegs gerð-
lardóms til að jafna neina deilu,
| sem eigi varðar verulegar fjárhæð-
! ir eða mikilsverð málefni.
47. gr.
Alþjóðleg gerð.
47.01. Verði sáttmáli um mála-
miðlun í fjárfestingardeilum milli
ríkja og þegna annarra ríkja, dags.
18. marz 1965 (,,SID-samþykktin“)
ísamþykktur og fullgiltur af ríkis-
stjórninni og ríkisstjórn Svissn-
eska sambandslýðveldisins, án fyr-
irvara eða skilyrða, ber ríkisstjórn
inni og Alusuisse, með beggja
samþykki, að leggja í gerð hjá
Alþjóðastofnunni til lausnar fjár-
festingardeilum (,,SID-stofnunin“)
sérhverja deilu, sem hún á lög-
sögu yfir, og ris út af samningi
þessum eða fylgisamningunum, og
gildi þá gerðarmálsmeðferð SID-
samþykktarinnar og reglur SID-
stofnunarinnar. Samkvæmt 25. gr.
2) b) SID-sáttmálans fallast ríkis-
stjórnin og Alusuisse á, að litið
sé á ISAL sem svissneskan þegn
i merkingu nefnds sáttmála. Sam-
kvæmt 25. gr. 1) SID-sáttmálans
tilnefnir ríkisstjórnin hér með
Landsvirkjun sem ríkisstofnun í
merkingu nefnds sáttmála.
47.02 Eigi SID-samþykktin ekki
ivið um deilumál, getur ríkisstjórn
in eða Alusuisse leitað alþjóðlegr-
ar gerðar, með tilkynningu til
þeirra aðila, sem greinir í 53. gr.
samnings þessa, þar sem gerð er
grein fyrir máli því, er gerðar er
beiðzt um. Slíka gerð framkvæmi
þriggja manna gerðardómur og
velur rikisstjórnin einn þeirra, Alu
suisse annan og ríkisstjórnin og
Alusuisse sameiginlega hinn
þriðja. Þriðji gerðardómsmaður-
inn skal hvorki vera svissneskur
né íslenzkur ríkisborgari. Geti rík-
isstjórnin og Alusuisse ekki kom-
ið sér saman um skipan þriðja
gerðardómsmannsins, skal hann
skipaður, að beiðni annars hvors,
af hendi forseta alþjóðadómstóls-
ins í Haag („alþjóðadómstóllinn").
Skipi ríkisstjórnin eða Alusuisse
ekki sinn gerðardómsmann, eða
tilkynni ekki hinum aðilanum um
skipunina innan sextíu daga, áður
en málsmeðferð hefjist, ber hin-
um aðilanum réttur til að beiðast
þess, að forseti alþjóðadómstóls-
ins skipi annan gerðardómsmann,
og skipi ríkisstjórnin og Alusuisse
eigi þriðja gerðardómsmann inn-
an sextíu daga, skipar forseti al-
þjóðadómstólsins hann. Ef forseti
alþjóðadómstólsins er annað hvort
svissneskur eða íslenzkur ríkis-
borgari, eða hefst ekki handa af
einhverjum ástæðum eða getur
það ekki, skal varaforseti alþjóða-
dómstólsins hafa skipunarvaldið.“
Ólafur sagði, að öllum gæti ver-
ið ljós sá reginmunur, sem væri á
uppkastinu um þessi efni og samn
ingnum eins og hann lægi nú fyrir.
í uppkastinu væri skýrt tekið
fram um lögsögu íslenzkra dóm-
stóla í deilumálum en jafnframt
ákvæði um íslenzkan gerðardóm,
sem þó tæki ekki mál til með-
ferðar nema allir aðilar væru sam
mála um að vísa málum til hans.
Aðeins ef uppkast Atþjóðabank-
|ans að alþjóðasamningi um lausn
! fjárfestingardeilna yrði fullgilt af
j nægilega mörgum ríkjum og að-
; eins ef Alþingi staðfesti þann samn
i ing og ennfremur svissnesk stjórn
völd vill ríkisstjórnin ræða þann
möguleika að nota þá aðferð til
sátta, sem þar er gert ráð fyrir.
Ólafur sagði, að það þyrfti ekki
stór orð um þessa framkomu dóms
málaráðherrans. Hún dæmdi sig
sjálf, en engan þyrfti þó að undra
þó að sitthvað væri I ólagi um
réttarfarsframkvæmd og löggæzlu
hér á landi í dag, þegar æðsti
maður dómgæzlunnar gerði sig sek
an um slíka framkomu. Það væri
rétt að bíða og sjá hver viðbrögð
Framhald á 14. síðu.