Vísir - 21.10.1974, Side 7

Vísir. Mánudagur 21. október 1974.
7
cTVlenningarmál
sýnir risastórt verk „Grimur
geitskór velur þingstaö”, þar
sem hann leggur megináherslu
á landslag Þingvalla og er túlk-
un hans á þvi frjálslegri en bú-
ast mætti við af svo traustum
myndbyggjanda, og sýnir að Jó-
hannes getur sleppt fram af sér
beislinu þegar honum hentar.
Margir þeir málarar er leitað
hafa til landnámsmanna i tilefni
ársins hafa fallið i þá gildru að
halda að nóg sé að mála skraut-
klæddar hetjur, standandi i hóp-
um eða stjáklandi aðgerðar-
lausar um myndflötinn, og þá sé
verkið orðið gott. Slik túlkun á
landnámsmönnum er i sjálfu
sér ekki meira virði en málverk
af skærklæddum nútimaferða-
mönnum við Lögberg. Þvi finnst
mér lausn Jóhannesar hálf
ódýr, og landnámsmenn hans
segja i raun og veru ekki neitt.
Landslagið sjálft hefði verið
nægilegt.
önnur lausn kemur fram i
veggteppi Vigdisar Kristjáns-
dóttur eftir verki Jóhanns
Briem, þar sem listamaðurinn
heldur sig við atburð úr land-
námssögu, en nálgast viðfangs-
efnið meir sem myndverk
heldur en atburðarlýsingu og
sem slikt ber teppið öll einkenni
Jóhanns Briem, skarpt sjónar-
horn, hrjúf, mjúk form og
varmt litróf. Þriðja leiðin er sú
sem Einar Hákonarson fer i
stórmynd sinni „Land og fólk”
sem stendur i anddyri hússins,
og er sú leið skyld lausn Jó-
hanns, þ.e. að skoða verkefnið
fyrst og fremst sem myndverk.
Einar vinnur meö bein og
bugðu-form sem oft höfða til
mannsforma og tengir þau
saman i litrikum, flötum hrynj-
anda til að túlka straum ald-
anna og áhrif fólks hvort á
annað. Þó að þröngt sé á mynd-
fletinum og sömu formin birtist
of oft, þá er ég ekki frá þvi að
lausn Einars sé ein sú heil-
steyptasta sem sprottið hefur
upp úr þessu hátiðarári.
í lokin er friskandi að skoða
margar þær eldri teikningar
sem hér eru til sýnis, gerðar
eftir fornsögum, eftir Þorvald
Skúlason, Kjartan Guðjónsson
og fleiri. Þar er viðfangsefnið
oft bardagar og manndráp og
þar njóta brynjur og hjálmar
sin, og gera úr vikingunum
heimtarfull vélmenni sem ryðj-
ast i gegnum tilveruna, rænandi
og ruplandi.
Þar hjálpar svart og hvitt til
að gera þessar teikningar
magnaðar og maður hefur á til-
finningunni að loks hafi eitthvað
verið sagt um forfeður okkar —-
og okkur sjálf.
Einar Hákonarson: „Land og fólk.”
GALLAR HJÁ GULLA
Guðlaugur Bjarnason (Gulli)
heidur sina fyrstu einkasýningu
i Galleri SUM og sýnir þar 20
vatnsiitamyndir og 24 olíu-
myndir, allar frá tlmabilinu
1971-1974.
Flestar eldri myndir hans eru
hálfgert nemendafikt sem á litið
erindi á sýningu, þvi þar er
Gulli hvorki búinn að ná valdi
yfir litum eða vinnumáta. En
það sem sameiginlegt er með
flestöllum myndum hans er þó
nokkurt hugmyndaflug og
hressandi, oft stórkarlaleg
kimni, og i myndum hans frá
þessu ári nær hann að samræma
vinnubrögð og hugmyndaflug að
vissu marki. A ég þá við
myndir eins og „Mývatn” (nr.
30), „Sogagjá” (nr. 39) og
„Arnargarðshólahelviti” (nr.
40). Form hans verða öll skýrari
og Gulli fer að byggja upp
myndir eins og múrsteinsvegg.
Faldar i myndunum eru þá oft
ýmiskonar sjónbrellur sem
benda til þess að Gulli hneigist
til súrrealista eins og Magritte.
Ef til vill liggur framtið hans i
einhverskonar sjónbrellu —
raunsæi, þar sem ádeilan
verður skæðari fyrir það hvað
hún er ismeygileg.
Jóhannes Jóhannesson: „Grfmur geitskór velur þingstaö”.
Kvíslar
Um þessar mundir sýn-
ir Gunnar Geir Kristins-
son 32 myndir, málverk,
teikningar og grafík, á
Mokka.
Gunnar hefur stundað nám
bæði hjá Jónasi Jakobssyni
myndhöggvara og einnig hjá
Hringi Jóhannessyni listmálara
og er ekki laust við að áhrif hins
siðarnefnda komi fram I nokkr-
um verkum hans. Verk Gunnars
mundu sennilega flokkast undir
það sem kallast nemendavinna,
tilbrigði og leitanir i ýmsar átt-
ir, en óvenjulegt er vald hans
yfir flestum tilbrigðum, súr-
realisma, fantasiu, landslagi
o.fl. Svarthvitar blekteikningar
Gunnars eru t.d. gerðar af mik-
illi festu og öryggi og eru með
þvi besta á sýningunni. Er ekki
hægt annaðenályktaað ef allar
þessar kvislar væru sameinaðar
i eina á og vel virkjaðar, yröi
mikils að vænta frá Gunnari i
framtiðinni. Mér er sagt að
hann sé hálfhikandi við að fara
út til frekara náms. Vil ég ein-
dregið hvetja hann til þess að
láta verða af þvi.
Sögumyndir
í fljótu bragði virðist
Sögusýningin að Kjar-
valsstöðum ekki vera inn-
an þess ramma sem mér
hef ur verið úthlutaður við
þetta blað. En þegar
betur er að gáð er Sögu-
sýningin ekki aðeins haf-
sjór fróðleiks, bæði fyrir
unga sem gamla, heldur
kemur hún á ýmsan hátt
inn á listræn vandamál.
1 fyrsta lagi er hún gott dæmi
um hvernig gott skipulag og að-
stoð listmálara geta skapað lif-
andi umhverfi, þar sem ryk-
fallnar sögulegar staðreyndir
verða skyndilega ljóslifandi og
höfða beint til áhorfandans með
litrikri og skýrri niðurröðun.
Þannig ættu flestar fræðslu-
sýningar að vera og að þvi leyti
er hún eins og gott listaverk, þar
sem hvert form og heildarsvip-
ur eru samræmd 1 túlkun á stað-
reyndum.
Hér er enn eitt svið sem lista-
menn geta haft bein áhrif á I
stað þess að standa utangátta og
vil ég hvetja sýnendur, hvort
sem þeir sýna tölvur eða búnað-
arvélar, til þess að fá góða lista-
menn til liðs við sig.
A þessari sýningu hefur Einar
Hákonarson séð um listrænt
skipulag og er still hans einkan-
lega hentugur til fróðleiks-
miðlunar. Hann hefur gott vald
yfir sterkum, sláandi litum og
einkennismerki hans, hvelfd,
flöt form, er vel fallið til þess að
lifga upp á landakort og upp-
lýsingaspjöld. Er eftirtektar-
vert hvernig Einar nær fyllsta
krafti út úr fánalitunum, sér-
lega i merki sýningarinnar.
Rautt, blátt og hvitt eru áhrifa-
miklir litir saman og Einar nær
að höfða bæði til tilfinninga-
gildis og sjóngildis þeirra.
Annað listrænt vandamál er i
beinum tengslum við öll þjóðhá-
tiðarár og sögusýningar yfir-
leitt, þ.e. listaverk þau sem
málarar og myndhöggvarar
gera i kringum slikar hátiðir.
A þessari öld hefur bilið
milli listamannsins og þjóð-
félagsins breikkað stór-
kostlega og vil ég meina að sök-
in sé að miklu leyti þjóðfélags-
ins, sem i efnahagslegri
útþenslu og gróðakapphlaupi
getur ekki skilið, eða vill ekki
skilja, hversvegna flestir lista-
menn vilji ekki taka þátt i leikn-
um, — og einfaldlega gleymir
þeim. Þegar svo kemur að þvi
að þjóðfélagið vill halda upp á
þrautseigju sina og velferð, þá
eru fáir listamenn sem fást til
þess að leggja sitt af mörkum til
að skapa minnismerki fyrir
þjóðfélagið, eða þá að þeir leita
aftur i „hlutlausa” vikingaöld
að viðfangsefnum, þvi ein-
hvernveginn verða þeir að lifa.
Það er athyglisvert að einu
reglulegu listaverkin á þessari
öld sem höfða til föðurlandsást-
ar hafa sprottið upp úr grimmi-
legum árásum á land lista-
mannanna. Nægir að nefna verk
Spánverjanna Pikassós.Miró og
Gonzalez um borgarastyrjöld-
ina á Spáni.
Það er eftirtektarvert að þeg-
ar Þorvaldur Skúlason málaði
mynd fyrir Þjóðhátiðina 1944,
þá leitar hann til Tyrkjaránsins,
sem hefur þá kosti að vera bæði
i fortið og vera innrás. En mynd
hans sem hér er til sýnis hef ég
ekki áður séð, og virðist hún
vera gerð i miklum flýti. Eru
áhrif „Guerniku” Pikassós
áberandi, einkum i hægri hluta
myndarinnar.
A Sögusýningunni ber að lita
fleiri „hátiðarmyndir”, sem
sýna jafnframt þann vanda
sem blasað hefur við listamönn-
unum. Jóhannes Jóhannesson