Tíminn - 14.06.1966, Qupperneq 8

8
TÍMINN
ÞRIÐJUDAGUR 14. jún| 1966
Helgi Haraldsson, Hrafnkelsstöðum:
HJALP
HALLÆRI
N ú er það . mjög í tízku, að
menn minnast afmæla þegar
stendur rétt á tug. Meira að segja
er það nærri algild regla að minn
ast aðeins þess, sem er gleðilegt,
þó það sé að líkindum oftar, held-
ur einnig hins sem er eftirminni-
legt á hinn veginn, og er þar
skemmst að minnast frá þessu
sumri, er Japanir minntust þess
að 20 ár eru liðin frá einnverj-
um mesta glæp, sem veraldarsag-
an greinir frá. Það er þegar atóm-
sprengjunni var varpað á Hírósima
og jafnaði stórborg við jörðu.
En einmitt í dag eiga sunn-
lenzkir bændur að minnast 10 ára
afmælis eins þess versta sumars
sem um getur, og þess langversta
sem núlifandi menn muna.
Þegar ég var að hripa upp út-
varpsiþátt fyrir 10 árum, í sept-
ember, þá voru margir bændur á
Suðurlandi ekki farnir að fá neitt
af þurru heyi í hlöður og ástand-
ið var svo ægilegt, að enginn þorði
að hugsa þá hugsun til enda, hvað
framundan væri.
Svo skeði undrið sem menn
minnast enn. Það kom góð þurrk-
vika í miðjan september. Menn
unnu nótt og dag og vélarnar full-
komnuðu kraftaverið hvað mikil
hey náðust á þessari einu viku.
Þrátt fyrir þetta, var útlitið ægi-
legt þetta haust. Ekkert þurrhey
nema hrakið og úr sér sprottið
og auðvitað líka af skornum
skammti. Norðlendingar fengu þá
eitt bezta siunar sem ndkkur
mundi eftir, og hlupu mjög'drengi
lega undir baggann með stéttar-
bræðrum sínum fyrir sunnan og
seldu þeim mikið af ágætu heyi,
sem kom sannarlega í góðar þarf-
ir. Talsverð opinber hjálp kom
líka til, en um hana vil ég segja
sem fæst, enda ekki ástæða til.
Hvernig er svo ástandið nú 10 ár-
um seinna. Það má segja að sköp-
um sé skipt. Hafþök af hafís fyrir
öllu Norðurlandi í vetur og fram
á vor, með öllum þeim vandræð-
um sem honum fylgja.
Nú er eftir yðar hlutur — sunn-
lenzkir hændur, að minnast nú eft-
irminnilega 10 ára afmælis halþ
ærisins 1955 og það svo að lengi
verði í minnum haft.
Það vill líka svo vel til að þetta
sumar sem er að kveðja er jafn
frægt að ágætum og hitt var að
endemum, svo að vilji er allt sem
þarf.
Það hefur verið sagt um gríska
skáldið Hóras að hjá honum mætti
æfinlega finna texta til þess að
leggja út af í ræðu.

TRÚLOFUNARHRINGAR
Fljót afgreiðsla.
Sendum gegn póstkröfu.
Guðm. Þorsteinsson,
gullsmiður,
Bankastræti 12.
Við íslendingar eigum líka okk-
ar Ilóras sem alltaf má grípa til,
og það er bók sem heitir Njála.
Það fer enginn í geitarhús að leita
ullar í þessu efni. Þegar Biblían
er frátekin mætti segja mér að
Njála komi næst.
Nú ætla ég til gamans að nota
nokkrar mínútur til þess að fræða
menn um, hvað þessar ágætu bæk-
ur ráðleggja í þessu vandamáli
sem íslenzkri bændastétt hefur að
höndum borið á því herrans ári
1966.
Gef ég jþá höfundi Njálu orðið:
„ f þann tíma kom hallæri mik-
ið, svo að menn skorti bæði hey
og mat, og gekk það um allar
sveitir. Gunnar miðlaði mörgum
manni hey og mat, og höfðu allir
þeir er þangað komu meðan til
var. Svo kom að Gunnar skorti
bæði hey og mat. Þá kvaddi Gunn-
ar Kolskegg til ferðar með sér og
Þráin Sigfússon og Lamba Sigurðs
son.
Þeir fóru í Kirkjubæ og köllúðu
Otkel út. Hann heilsaði þeim.
Gunnar tók vel kveðju hans. Svo
er háttað segir Gunnar, að ég er
kominn að fala af þér hey og
mat, ef til er.
Hvorttveggja er til, segir Otkell,
en hvorugt vil ég þér selja. Viltu
gefa mér þá, segir Gunnar og
hætta til hverju ég launa þér.
Ekki vil ég það segir Otkell.
Eftir það fara þeir heim. Þetta
spurði Njáll og mælti: „Illa er
slílct gjört að varna Gunnari kaups
mun þar ekki öðrum góðs von er
slíkir fá eigi.“
Hvað þarft þú margt um slíkt
að tala, segir Bergþóra, og er
miklu drengilegra að miðla hon-
um bæði hey og mat, er þig skort-
ir hvorki til. Þetta er dagsanna
sagði Njáll og skal ég víst birgja
hann að nokkru.
Pór hann þá upp í Þórólfsfell
og synir hans og bundu þeir hey
á 15 hesta, en á 5 hestum höfðu
þeir mat. Njáll kom til Hlíðarenda
og kallaði Gunnar út. Gunnar
fagnaði þeim vel. Njál! mœlti: Hér
er hey og matur er ég vil gefa
þér. Vil ég að þú leitir aldrei
annarra en mín, ef þú þarft nokk-
urs við.
Góðar eru gjafir þínar, segir
Gunnar, en meira þykir mér vert
vinfengi þitt og sona þinna.
Fór Njáll heim síðan“.
Ég ætla mér nú ekki þá dul,
að ég bæti um, þar sem höfundur
Njálu segir frá. Hitt má fullyrða,
að þessir þrír bændur sem sagan
greinir frá hafa átt sina fulltrúa
alltaf þegar hallæri hefur verið á
íslandi. Nú gæti látið nærri að
hallæri hafi verið tíunda hvert ár
síðan land byggðist. Lætur nærri
að fellir hafi orðið það oft eftir
því, sem annálar herma. Það er
aðeins eitt fellisár á þessari öld
1914. Þar hefur tækni nútímans
bjargað en hitt er jafn víst að
tíunda hvert ár á öldinni hefði
orðið fellir á öllum öðrum öldum
íslandsbyggðar. Þau getum við
eldri menn talið á fingrunum.
Nú er fróðlegt að vita eftir
haustið í haust, hver þessara
þriggja bænda, sem sagan greinir,
á flesta fulltrúa á söguslóðum
Njálu, sem er allt Suðurland fyrst
og fremst.
Hitt er hægt að fullyrða að
óreyndu, að þeir sem fyrir ósköp-
unum hafa orðið á Austurlandi,
geta allir tekið sér í munn orð
Gunnars.
Það er vandalítið að verða hrif-
inn af fallegri sögu. En að gera
fallega sögu að veruieik, er ekki
á allra færi, því eru þær svo sorg-
lega fáar.*
Hvað segir svo Lýrak hér um.
Ég lofaði að vitna líka í Biblíuna
og heyra hvað hún segir. Þar
mun þessi setning standa. Ef þú
ert beðinn að fylgja manni eina
mílu, þá skalt þú fylgja honum
tvær.
Sjálfsagt finnst mörgum þetta
fráleit krafa og telja sig hafa gert
skyldu sína með því að gera ná-
kvæmlega það sem krafizt er af
þeim.
En athugum þetta ofurlítið
nánar. Ef enginn maður hefði gert
meira en nákvæmlega það sem
krafizt er, hvernig mundi þá
heimurinn líta út í dag. Það eru
mennirnir, sem fóru seinni míl-
una, sem allar framfarir og upp-
finningar byggjast á.
Hvað haldið þið bœndur góðir
að þið eigið að þakka mönnum
sem fóru seinni míluna síðastlið-
in 100 ár.
Þegar feður okkar, sem nú er-
um orðnir rosknir, voru að slá
túnin sín, þá var ljárinn bund-
inn í orfið með ól. Því kvað Bólu-
Hjálmar.
Skært þegar sólin skín á pólinn
skurnar ól um spíkar þjó.
Svo var það, að prestur að
Klausturhólum í Árnessýslu fann
upp það snjallræði að nota járn-
hólk til þess að festa ljáinn í orf-
ið. Það mætti segja mér að hann
hefði kennt bændunum ekki síður
á stéttunum en á stólnum, klerk-
ur sá. Hann er sá fyrsti, sem
leggur út á seinni míluna um hey-
skapartímann.
Svo rekur hvað annað og nú
horfum við gömlu mennirnir á
allar framfarirnar í hálfgerðri
leiðslu. Þúfnakarginn, sem við
vorum að berjast við alla ævi,
þar sem jafnvel köttur gat fót-
ibrotið sig, breytist nú óðum í egg-
sléttan töðuvöll, sem vélar æða
yfir og við þurfum ekki annað að
gera en gæta þess að verða ekki
fyrir.
Allt er þetfa verk þeirra manna,
sem fóru seinni míluna.
Hvernig væri nú að sunnlenzk-
ir bændur minntust þessara manna
og strengdu þess heit að fara
seinni míluna, á þessu hausti, því
að það geta þeir vel.
Menn eru beðnir að selja hey
til Austurlands og fá fullt verð
fyrir. Með því fara þeir aðeins
fyrri míluna, sem það gera.
En ef þeir gefa heyið, eins og
Isjálfsagt er, undir þessum kring-
umstæðum, þá hafa þeir gengið
1 seinni míluna eins og meistarinn
i mikli bauð.
Nú komi mér það ekki á óvart,
að einhver teldj þetta sem nú er
sagt aðeins fimbulfamb út í loftið
og bændur hefðu engin efni á að
gefa allt það hey, sem þarf, eða
sem svarar 1000 kýrfóðrum.
En ég fullyrði að það er miklu
meira, en sem þessu nemur hvað
hey er meira á því svæði sem
til greina kemur, en nokkurn tíma
hfur áður verið.
Kýrfóðrið kostar nálægt 5000
kr. með því verðlagi sem talað er
um og það géta menn gefið eða
hluta af því, ef þeir vilja það
heldur.
í þrmur stærstu sýslunum Rang
árvalla- Árnes- og Borgarfjarðar,
hefur nýlega verið gert upp hvað
jarðabótastyrkurinn er fyrir árið
1964 og hann er í öllum þessum
sýslum yfir 20 þúsund á jarða-
bótamann. Er það framibærilegt að
bera það á borð fyrir nokkurn
mann, að það sé ofætlun að gefa
V* af þessari upphæð í eitt ár til
þess að hjálpa stéttarbræðrum,
sem eru óvenjulega hart leiknir
bæði af grasleysi og óþurrkum?
Til viðbótar má geta þess, að
hérna hefur verið alveg fádæma
góðæri hvað tíð snertir í 2 ár,
annað talar maður nú ekki um.
Svo á ríkið eða einhverjir aðr-
ir aðilar að borga allan flutning
á höfn fyrir austan. Það má ekki
undir neinum kringumstæðum
hjálpa þannig, að hjálpin verði
hefndargjöf sem hún verður, ef
það á að borga heyið, það vitum
við, sem fengizt höfum við bú-
skap, að það er útilokað að kaupa
allt hey á haustnóttum í viðbót
við allt annað. Svo er það ekkert
annað en lífslögmál, að þeir, sem
betur eru settir, verða alltaf að
standa áveðurs við hina, sem ver
eru settir.
Ég veit að ríkið hefur í mörg
horn að Hta. En hafi það efni á
að gefa 19 milljónir einum stórút-
gerðarmanni, þá er hart að geta
ekki séð af fjórðungi þeirrar upp-
hæðar eða rúmlega það til heils
landsfjórðungs, sem í bili stendur
höllum fæti. Svo má minna á
það, hvað fékk ríkið í skatt af
allri þeirri síld, sem barst til Aust-
urlands síðastliðið ár.
Því er stundum hreyft í blöð-
um, að æskulýður íslands hugsi
sér að leggja eitthvað af mörk-
um til þess að útrýma hungri í
veröldinni. Ekki ber að lasta þá
hugsun, sem þarna liggur bak við.
En er ekki fyrst að gera hreint
fyrir sínum dyrum, áður en farið
er að sópa í öðrum heimsálfum,
og hvað getur ekki gerzt hér?
Mér gremst oft þegar ég hlusta
á menn, sem eru að gorta af ríki-
dæmi íslendinga og telja að aldr-
ei geti komið hér harðæri framar.
Jafnvel mestu skrumarar allra
alda telja sig geta tekið að sér
hlutverk guðsins Freys og ráðið
yfir regni og sólskini.
„Um hvað reiddust goðin er
hér brann hraunið er nú stöndum
vér á“ sagði Snorri goði árið 1000.
Hverjir sendu hafís til þess að
loka höfnum á íslandi frá Horni
til Seyðisfjarðar á því herrans ári
1964? Væri ekki sanni nær að hug
leiða orð skáldsins, sem kvað:
Strikum yfir stóru orwm
standa við þau minni reynum
Ég veit, að ég fæ að heyra það,
að þetta geti ég sagt sem stend
álengdar. Það er vandaHtið að
vera ör á annarra fé en leggja
ekkert til sjálfur.
Við sem höfum fyllt sjöunda
tuginn og jafnvel vel það, erum
auðvitað orðnir í skutnum á þjóð-
arskútunni. Við höfum aldrei rík-
ir verið, aðeins eitthvað misjafn-
lega fátækir.
En gæti nú ekki einhverjum úr
þeim hóp komið í hug orð Grett-
is: Ekki skal skuturinn eftir verða
ef vel er róið fram á.“ Langflesta
munar ekkert um það, þó þeir
hendi fimm þúsund króna seðlum,
sem óstjóm undanfarinna ára hef-
ur gert verðlausa, en gætu þó hald-
ið Hfi í 20 kindum næsta vetur,
ef sæmilega fellur.
Ekki skal á mér standa, og það
er aðeins til ánægju að geta rölt
seinni miluna með bændunum,
sem það vilja gera. Hvað ætU þið
að vera margir með? Það er eng-
in Keflavíkurganga það.. Það hefur
oft verið vegið að bændum á und-
anförnum árum. Þó Hklega aldrei
af jafn mikiHi ósvífni og af jafn
litlu viti og á þessu hausti. Það
fer að þrengjast í skutnum á þjóð-
arskútunni þegar búið er að gefa
út bráðabirgðarlög um að þar á
öll bændastéttin að vera.
Hvað verður langt þangað til,
að sú þjóð, sem þannig hagar sér,
rekur sinn brothætta bát á blind
sker í hafdjúpi alda.
Látum svo skáldið okkar allra,
Davíð Stefánsson, hafa síðasta orð-
ið:
Þeir sem akra yrkja
auka landsins gróður
eru í eðli tryggir
ættjörð sinni og móður
ryðja grýttar götur.
gjafir landsins blessa
bóndans starf er betra
en bæn og sálumessa.
Lifið svo öll heil.
Helgi Haraldsson.
I HLJÓMLEIKASAL
Slávensku áttmenningarnir
Segja má, I að maimánuður
hafi átt met í tónleikahaldi á
þessu vori. Stórsnillingur, og
allt niður í liðtæka músíkanta,
hafa komið fram á fjölmörgum
tónleikum í þessum eina mán
uði. Nú síðast ráku lestina Sló
vensku áttmenningarnir" frá
Ljublana í Jugóslavíu, og héldu
samsöng í Gamla bíói, þ. 8.
júní sl. fyrir milligöngu Péturs
Péturssonar. — Þessi tvöfaldi
kvartett er skipaður ágæt
is raddavali. — Góð samræm
ing radda innbyrðis svo og sér
lega fallegar bassaraddir,
ásamt ótæmandi sönggleði
gera samsönginn lifandi þrátt
fyrir einhæft verkefnaval.
— Uppistaðan voru þjóðlög
frá Mið-Evrópu, sem ýmislegt
hafa til síns ágætis, en voru
aftur á móti mörg í hugmynda
snauðri raddsetningu. En þjóð
Iög, eru vítt og breitt mis-
jöfn sem þau eru mörg, og
engan veginn einhlít gæða-
vara. Það er því skiljanlegt, að
þar sem slikur þjóðlagafjöldi
skipaði öndvegi, hafi samsöng
urinn i heild orðið heldur ein
hæfur. — Þó vógu fjórar mótt
ettur frá 16. öld þetta nokkuð
upp, en þar var túlkunin óörugg
ari og talsverð þreytumerki að
finna hjá einsöngvurunum.
„Þeir sungu sig vel upp“ er
á sönginn leið, og í síðari hlut
anum var að finna mörg „glans
númer“. Listamönnunum var
vel tekið þótt aðsókn væri dræm
og hefði ég ekki að óreyndu
trúað, að tvöLldur kvartett
ætti ekki sína vísu áheyrendur.
Unnur Arnórsdóttir.