Tíminn - 02.09.1966, Blaðsíða 9

TIMINN
FÖSTUDAGUR 2. september 196G
9
Nýr yf irmaður skipaður á
mestu örlagastund C.I.A.
Efnisrík gögn því til sönn-
unar, að Sovétríkin ynnu að
hernaðarlegri eflingu Kúbu
m.a. með staðsetningu eld
flauga, sem hafa það hlut-
verk að granda flugvélum, á
eyjunni, streymdu til Washing
ton sumarið 1962 og forstjóri
Leyniþjónustu Bandaríkjanna
Central Intelligence Agency,
John A. McCone, hafði sterk
an grun um þýðingu þpirra.
Hann taldi, að leiðtogarnir í
Moskvu hlytu .að hafa í huga,
með staðsetningu slíkra vopna
hinum megin á hnettinum, að
þau yrðu endanlega notuð til
varnar enn þýðingarmeiri her
gagna — langdrægra eldflauga
og kjarnorkuvopna, sem af-
hent yrðu Kúbubúum síðar.
McCone skýrði Kennedy for
seta frá grun sínum, en lagði
á það áherzlu, að hér væri ein
ungis um persónulega ágizkun
frá hans hendi að ræða, og að
engin sönnunargögn styddu
þessa tilgátu. Hann neitaði sam
vizkusamlega að þvinga til-
gátu sinni á þau mótsagna
kenndu sönnunargögn, skjöl og
ljósmyndir, sem njósnastofn
un sú, er hann stjórnaði hafði
útvegað, Hann hélt áfram að
senda forsetanum, og ráðgjöf
um hans, skýrslur og áætlanir,
— grundvallaðar á þeim sönn
unargögnum, sem fyrir hendi
voru — þess efnis, að Sovét-
ríkin myndu líklega ekki gera
það, sem hann innst inni taldi,
að þeir ætluðu sér að gera.
Þegar sannanir fyrir því, að
Rússar hefðu sett upp árásar-
eldflaugar á Kúbu, fengust
loksins, þá var McCone meðal
þeirra samstarfsmanna forset
ans, sem mæltu með skjótri og
ákveðinni loftárás áður en eld
flaugarnar yrðu starfhæfar. En
þegar forstinn ákvað, að fara
heldur leið hafnbanns og setja
úrslitakosti studdi MrCone
hann trúlega og hjálpaði hon-
um við framkvæmd þeirrar
stefnu.
Yfirlieyrslur vegna
tilraunabanns.
McCone var persónulega
samþykkur samningunum um
takmarkáð bann við tilraun-
um með kjarnorkuvopn, sem til
lögur höfðu komið fram um
árið 1963. Hann hafði stutt
svipaðar tillögur allt frá því
hann var formaður Kjarnorku
máladeildarinnar (Atomic
Energy Commission) í stjórn-
artíð Eisenhowers.
En vegna óska hans um, að
staðreyndir málsins skyldu
liggja fyrir eins ýtarlega og
mögulegt væri, ákvað hann,
þrátt fyrir persónulega af-
stöðu sína til málsins, að láta
öldungardeildar þingmannin-
um John Stennis, sem var demó
krati frá Mississippi, í té CIA
sérfræðing sér til aðstoðar.
Stennis var formaður undir
nefndai- þeirrar, sem fjallar um
málefni herja Bandaríkj-
anna, og andstæðingur samn-
ingsins um tilraunabann.
Þetta vakti reiði í utanríkis-
ráðuneytinu og Hvíta húsinu,
en var í fullu samræmi við þá
skoðun MrCone, að hlutverk C
IA væri að veita stjórnvöld-
unum eins ýtarlegar upplýs
ingar og kostur væri á.
Flestir þeirra, sem starfs-
menn The New York Times
hafa rætt við í sambandi við
könnun sína á CIA telja, að
traust eftirlit með CIA verði
að byrja með slíkum skynsam
legum tilraunum til þess að
skilja staðreynd frá ímyndun,
sönnunargögn frá grun-
semdum, ákvörðun frá ósk-
hyggju, einkaskoðun frá
stefnu og afleiðingar frá ágizk
unum.
Og það er einmitt, þegar
þessi einkenni vantar, segja
þessir sömu embættismenn og
sérfræðingar að CIA hefur oft
ast flækzt inn í framkvæmdir,
sem hafa leitt til ásakana alls
staðar að úr heiminum um, að
Leyniþjónustan sé eftirlits-
laus, móti sína eigin stefnu og
skaði stefnu þeirra stjórn-
málamanna, sem í rauninni séu
yfirmenn hennar.
Óhjákvæmilega er gerður
samanburður á John McCone.
Allan Dulles
og Allen W. Dulles, einum
mest aðlaðandi og hugmynda-
ríkasta manni í Washington
en undir stjórn hans óx CIA og
náði núverandi stærð sinni og
þýðingu.
Teflt á tvær hættur.
Áð grafa njósnagöng frá Vest
ur-Berlín, fljúga njósnaþot
um ofar skotvidd loftvarnar-
vopna yfir Sovértíkin, og að
finna mann til að stjórna Lao
í kaffihúsum Parísar voru róm
antísk verkefni, sem vöktu
áhuga Dlulles. Stundum var
ágóðinn mikill. Stundum var
tapið enn meira.
Fyrir Allen Dulles, áhættu-
spilara, voru möguleikar á tapi
alltaf raunverulegir, en mögu
leikar árangurs vorr alltaf þýð
ingarmeiri.
20% möguleikar á að steypa
vinstrisinnaðri stjórn í Guate-
mala með CIA-stjórnaðri inn-
rás, var nægilegt til þess, að
hann vildi reyna það. Hann
vakti hrifningu Eisenhow-
ers með frásögnum af óvenju
legum njósnum um Gamal Ab-
el Nasser, forseta arabíska
sambandslýðveldisins, og með
lýsingu á rómantískum
hreystiverkum Kermit Roose-
velts, er hann hvatti íranskan
lýð til átaka gegn Mohammed
Mossadegh, svo að hægt væri
að afhenda keisaranum völd-
in að nýju.
Á meðan bróðir hans, John
Foseter Duller, vár utanrikis
ráðherra, hafði Allen Dulles
enga þörf á að ergja sig út af
pólitisku „eftirliti". Utanríkis
ráðherrann hafði svo til jafn
rnikinn áhuga á að nota óvenju
legar baktjaldaaðgerðir sem
þátt í því,- sem að hans áliti
var alþjóðleg krossferð.
Persónulegir dómar.
Hvorugur bróðirinn gat sér
orðstír vegna ákveðinnar og
skipulagðrar stjórnar. Báðir
treystu algerlega sinni eigin
dómgreind.
Samstarfsmenn Allen Dulles
muna óteljandi dæmi þess, að
hann hafi oftsinnis stöðvað
umræður um, t.d. fyrirætlanir
erlends þjóðhöfðingja, með orð
unum: — Ó, ég þekki hann per-
sónulega. Hann myndi aldrei
leggja sig niður við þess hátt
ar athæfi.“
Allen Dulles var einnig fær
stjórnmálamaður. Alla stjórn
artíð sína í Leyniþjónustunni
átti hann mjög góð samskipti
við Clarence Cannon frá Miss
ouri, sem var formaður fjár-
veitingarnefndar fulltrúadeild-
ar þingsins, og réði því mestu
um fjárveitingar til Leyniþjón-
ustunnar.
Dulles stjórnaði sjálfur vali
þeirra þingmanna annarra, sem
fengu það verkefni að hafa eft
irlit með CIA, og það leiddi
alltaf til þess, að hann hafði
vissan stuðning þeirra þing-
manna, sem gátu auðveldlega
fengið til liðs við sig aðra,
áhrifaminni þingmenn.
Ástandið var því nokkuð sér-
stakt á meðan Dulles stjórn-'
aði CIA. Ævintýragjarn for-
stjóri, sem treysti á sitt, oft
sérlega góða og velupplýsta hug
boð, víðförull, vellesinn og
reyndur, í miklu áliti og með
góð sambönd í þinginu, og
bróðir hans, sem gegndi næst
æðsta embætti ríkisstjórnar-
innar — og forsetinn treysti
fullkomlega á þá báða, sem
gátu gert svo að segja það, sem
þeim sýndist, og varið sig gegn
öllum leiðinlegum afleiðingum.
Áfram undir stjórn Kennedys.
Er ríkisstjórn Eisenhowers,
fór frá árið 1961, var það
eitt af fyrstu verkum hins
nýja forseta, Kennedys, að
endurskipa Allen Dulles í
embætti forstjóra CIA. Dulles,
eins og J. Edgar Hoover, sem
var áfram yfirmaður FBI banda
rísku ríkislögreglunnar, voru í
miklu áliti og var sú skoðun
ríkjandi, að þeir myndi veita
John McCone
hinni nýju stjórn yfirbragð sam
hengis og staðfestu.
í raun og veru setti áfram-
hald Dulles í forstjórastarf-
inu á svið Svínaflóaævintýrið,
og þá mestu erfiðleika, sem
121A hefur átt við að glíma.
í því furðulega drama 1961,
voru það veikleikar Dulles,
sem forstjóra, CIA en ekki eins
og svo oft áður, styrkleiki hans
sem mest bar á. Hann stóð að
fullu á bak við áætlunina um
innrás á Kúbu, hvað sem það
kostaði, og hvaða andstöðu sem
það kynni að vekja. Málflutn
ingsmaðurinn varð að skipu
leggjara.
Þegar Kennedy forseti hætti,
og aðrir, komu með ýmsa fyrir
vara og thkmarkanir, gerðu
Dulles og hans hægri hönd,
Richard M. Bisseell, hverjar
þær breytingar, sem um var
10. GREIN
beðið í því skyni að halda áætl
uninni lifandi. T. d. þá skiptu
þeir um landgöngustað, frá
Trinidad svæðinu til Svína
flóa, til þess að tryggja meiri
leynd, en samtimis samþykktu
þeir verri landgöngustað, og
skildu að innrásarher út’.ag
anna og Escambray fjöllin. þar
sem þeir áttu að hafast við sem
skæruliðar, með 80 mílna
fenjasvæði.
En þýðingarmest af öllu þa
varð Dulles, sem ekki
hafði lengur hið gamla nána
samband við Eisenhower for
seta og bróður sinn, né held
ur hlutlausa afstöðu til innrás
aráætlunarinnar, að Kenned\
forseti hafði ekki aðeins tækr.i
legan fyrirvara um alla iætlun
ina.
——■nin ni'
Þessar efasemdir, — i raun-
inni tregða tíl þes>: ao talla't
á innrásina leiddi til hinna
mörgu breytinga á áætluninni,
sem hver um sig veikti heild-
ina; þar til sá möguleiki á vel
heppnaðri aðgerð, sem kann
að hafa veríð fyrir hendi í upp
hafi, var glataður
Á örlagastund.
Það var Jöhn McCone, sem
tók við af Allen Dullí^á mestu
örlagastund CIA. Efffl- hin
herfilegu mistök í Svínaflóa.'
hafði leyniþjónustan með
naumindum sloppið hjá • al
gerri sundurliðun, eða a.m.k.
aðskilnaði njósnadeildanna frá
framkvæmdadeildunum. Einn
ig komu að nýju fram kröfur
um strangara eftirlit, og
samstarfsmenn Kennedys voru
tortryggnir, ef ekki fjandsam
legir, í garð leyniþjónustunn
ar.
Eins og Dulles barðist Mc
Cone eins og ljón gegn því, að
komið yrði á fót fastri þing
nefnd, til að hafa eftirlit með
leyniþjónustunni. Hann vann
einnig mjög að því að fá eldri
þingmenn í Armed Services
and Appropriationsnefnd þings
ins og hina endurlífguðu ráð
gjafanefnd forsetans, til þess
að styðja skoðanir sínar um
verksvið CIA og njósnastarf-
semi.
En þeir, sem fylgdust með
starfi hans, telja einnig, að
hann hafði með skörp-
um gáfum og dugnaði. haft
eftirlit með harðhausa stjórn
leyniþjónustunnar, og fram-
kvæmt nákvæma og gagnrýn-
andi athugun á áætlunum hénn
ar og tilhögun.
Hann braut niður þann
þykka vegg, sem ríkt hafði milli
athugana og framkvæmda, og
hafði m.a. leitt til þess, að ser
fræðingar leyniþjónustunnar a
sviði athugana og útskýringa,
höfðu, — þótt ótrúlegt megi
þykja, — ekki hugmynd um
áætlun framkvæmdadeildar C
IA um innrásina á Kúbu. Og
hann hóf einnig að láta áætlan
ir CIA ganga undir ýtarlega
rannsókn og gagnrýni sérfræð
inga leyniþjónustunnar.
Hvassar spurningar.
Fundir starfsmanna CIA og
fulltrúa annarra njósnasam-
taka urðu mun inntaksmeiri
undir stjórn McCone, sérstak-
lega vegna þess, að hann lagði
erfiðar og skarpar spurning
ar fyrir þá, sem unnu að gerð
skilgreininga og áætlana, og
neyddi þá þannig til þess að
sannreyna og ,verja skoðan
ir sínar og niðurstöður.
Umfram allt gaf hann sjálf
ur gott fordæmi með þvi að
leggja til hliðar eigin vilja,
ágizkanir og hugboð, en lagði
í þess stað áherzlu á, að þau
gögn, sem fyrir hendi væru
hverju sinni, væru metin og
vegin á raunsæan máta. og að
stefnu stjórnarinnar væri fylgt
í hvívetna.
Hann kom með sérfræðinga
og sérfróða menn á ráðstefn-
ur og fundi, þar sem ákvarð-
anir um þýðingarmikil mál
voru teknar, í miklu ríkari
mæli en áður tíðkaðist. Hann
hafði slíka menn oft með sér
á fundum með ráðherrum.
Þetta gerði sérfræðingana mun
háðari stjórnarstefnunni, og
kom þeim, sem stefnuna mót-
uðu, í mun nánara samband
við þá sérfræðinga, sem kornu
„staðreyndunum“ í nendux
þeirra.
Sem formaður „United Stat-
Framhald á bls. 15.