Vísir - 19.08.1975, Page 6

6
Visir. Þriðjudagur 19. ágúst 1975
VÍSIR
Útgefandi:
líitstjóri:
Ritstjórnarfutltrúi:,
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Þorsteinn Pálsson
Ilaukur Helgason
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 44. Simi 86611
Siðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands.
1 lausasölu 40 kr.eintakið. Blaðaprent hf.
Skilvirkni í sfjórnsýslunni
Rikisbáknið, sem svo er stundum nefnt, hefur
verið vinsælt ádeiluefni i stjórnmálaumræðum á
siðustu árum. Ýmsum þykir sem opinberar
stofnanir hafi þanizt út fram yfir það, sem góðu
hófi gegnir. Inn i slikar umræður blandast siðan
hugmyndafræðilegur ágreiningur um hlutverk
rikisvaldsins i frjálsu þjóðfélagi.
í sjálfu sér er bæði eðíilegt og rétt að menn hafi
vakandi auga með vexti rikiskerfisins. Mestu
máli skiptir vitaskuld, að vöxtur kerfisins haldist
i hendur við aukna þjónustu hins opinbera. Það er
siðan á hinn bóginn háð pólitisku mati, hversu
stórt hlutverk rikið eigi að leika i atvinnu- og
þjónustustarfsemi landsmanna.
Oft vill það verða svo, að opinberar stjórnar-
skrifstofur verða þungar i vöfum og svifaseinar
eftir þvi sem þær verða eldri. Skilvirkni i opin-
berri þjónustu verður sjaldan sú hin sama og i
einkarekstri. Það er ekki sizt fyrir þær sakir, að
menn horfa gagnrýnisaugum á vöxt rikiskerfis-
ins. Til viðbótar má svo nefna, að mönnum þykir
gjarnan skorta á hinn mannlega þátt i hinu opin-
bera kerfi.
Hér á landi hefur æviráðning opinberra starfs-
manna verið meginregla. Þessi háttur hefur haft
það i för með sér, að i raun er ákaflega erfitt að
hrófla við þvi kerfi, sem fyrir er. Það er nánast út
i bláinn að leiða hugann að vannýttu eða vanhæfu
vinnuafli. Æviráðningarreglan gerir það að
verkum, að það hefur nánast enga þýðingu að
hyggja að þeim þáttum i opinberum rekstri.
Þetta hefur eðlilega i för með sér, að það er
verulegum vandkvæðum háð að ná fram umtals-
verðum árangri i hagræðingu og sparnaði i opin-
berum stofnunum. Að undanförnu hafa verið á
döfinni sérstakar athuganir á rekstri nokkurra
rikisstofnana. Lýst hefur verið yfir þvi, að áfram
verði haldið á sömu braut. Sérstök ástæða er til
þess að fagna þessum vinnubrögðum. En i sam-
bandi við þetta hagræðingarstarf væri einnig vert
að huga að breytingum á æviráðningarreglunni.
Hér er að visu um að ræða kjaraatriði, sem
snertir hagsmuni opinberra starfsmanna. Það
ætti þó ekki að standa i vegi fyrir breytingum á
þessu sviði, ef fullur samstarfsvilji er fyrir hendi
og gagnkvæmur skilningur þeirra, sem hlut eiga
að máli.
í þessu sambandi kæmi einnig til athugunar að
gera alvöru úr þvi að færa opinbera starfsmenn
til i starfi eftir því sem henta þykir. Það gæti i
ýmsum tilvikum komið i veg fyrir stöðnun, ef
möguleikar væru á að færa embættismenn úr
einni stöðu i aðra innan ákveðinna marka. 1 litlu
þjóðfélagi kunna að vera ákveðnir annmarkar á
að koma slikum breytingum við. Mannfæðin
setur slikum starfsháttum ákveðin takmörk.
En eigi að siður er hér um að ræða atriði, sem
vert væri að gefa meiri gaum en gert hefur verið
fram til þessa. Það koma alltaf öðru hverju upp
hugmyndir um aukna skilvirkni i opinberri
stjórnsýslu. Þær eru þó oftast nær kæfðar i fæð-
ingu. En fram hjá þvi verður ekki horft, að full
ástæða er til að stuðla að meiri sveigjanleika inn-
an rikiskerfisins.
Illlllllllll
Umsjón: GP
FRANSKIR
KOMMÚNISTAR
í SJÁLFHELDU
Samstarf þeirra við jafnaðarmenn stangast á við Moskvu-
línuna. - En Portúgal er viðvörun gegn samstarfsrofi
Óvelkomnar ráð-
leggingar frá valda-
mönnum í Kreml og þar
á ofan upplausnar-
ástandið i Portúgal hafa
þröngvað Georges
Marchais, leiðtoga
franskra kommúnista,
út í horn, og á hann ekki
sjö dagana sæla um
þessar mundir.
Vandamálin, sem blasa viö
þessum 55 ára gamla stjórnmála-
manni, er telst meöal áhrifa-
mestu leiðtoga kommúnista á
Vesturlöndum, stafa að miklu
leyti af tenglsum hans og flokks-
manna hans viö franska
jafnaöarmannaflokkinn.
Þessir flokkar tóku upp sam-
vinnu, gengu I einskonar
kosningahjónaband, sem hentaöi
þeim vel vegna stöðu stjórnmála
á heimavettvangi. Þetta hjóna-
band hafði þó á sér ýmsa mein-
bugi, sem báðir hafa átt erfitt
meö aö lagfæra. Gagnrýni
stjórnarinnar i Moskvu á
samvinnu kommúnistaflokka úti
um heim við aðra vinstriflokka
kom þessum aöilum því frekar
illa. Ofan á það var naumast
bætandi ágreiningnum milli
kommúnista i Portugal og
annarra flokka þar i landi.
Þessir erfiðleikar hafa þvi
vakið áleitnar spurningar um,
hvort samstarf franskra
kommúnista með jafnaðar-
mönnum og stefna Marchais I þvi
efni fái staðizt þetta álag til
lengdar.
Fyrsta áfallið varð öllum að
óvörum fyrr I þessum mánuöi.
Bjóst enginn við þvi frá Moskvu,
eins og Marchais hefur lagt sig
fram við að halda góðum
tengslum við kommúnistaflokk
Sovétrikjanna.
Marchais hlýtur þó að hafa
skoðað fordæmingu Pravda,
aðalmálgagns sovézka
kommúnistaflokksins, sem fyrst
og fremst skeyti til sin, þegar
Pravda veittist hart aö þeim
„málamiðlunaröflum, sem slök-
uöu á grundvallaratriðum
kommúnismans til að ganga i lið
meö öðrum flokkum i valda-
streitu þeirra.
Pravda undirstrikaöi, að
kommúnistar hlytu að sækjast
eftir einsflokkskerfi frá upphafi,
og ættu ekki að horfa á það sem
eitthvert fjarlægt markmið.
Blaðið hafnaði algjörlega vest-
rænum kosningaraðferðum sem
eðlilegri leið fyrir kommúnista aö
komast til valda.
— Gleggra getur ekki komið
fram, hvað þessir aðilar telja
sjálfir sig eiga mikla samleiö meö
lýðræði eins og það þekkist á
Vesturlöndum.
Marchais gat ekki setiö undir
þessu þegjandi. Jafnt oft og
franskir kommúnistar hafa sýnt I
verki, að þeir fylgja einatt
Moskvulinunni, þá gátu þeir ekki
látiö, eins og yfirlýsingin I
Pravda væri þeim óviðkomandi.
Vegna samstarfsmanna sinna
varö Marchais að gefa út yfir-
lýsingu um, að Sovétrikin væru
ekki Frakkland, eða hugmynda-
fræði Kremlherranna ekki endi-
lega sama og afstaöa franskra
kommúnista. — „Stefna franska
Francois Mitierand, leiðtogi
franskra jafnaðarmanna og
samherji Marchais um þessar
mundir, hefur varað samherja
sina við þvi, hvað skeður, þegar
kommúnistar vilja ekki eiga
samstarf með jafnaðarmönn-
um, eins og I Portúgal.
kommúnistaflokksins er ákveðin i
Paris, en ekki Moskvu,” sagði
hann á blaðamannafundi. „Okkar
afstaða er byggð á frönskum for-
sendum.”
En Marchais vék sér fimlega
undan þvi aö láta draga sig pt I
umræður um þann mun, sem er
milli hugmyndafræði
kommúnista og svo stefnumiða
hans sjálfs.
óviða I álfunni er lýðræðið
mönnum jafn heilagt mál og I
sjálfri vöggu þess, nefnilega
Frakklandi, þar sem stjómar-
byltingin mikla hratt af stað á
sinum tima þeirri öldu, sem var
upphaf vestræns lýðræðis. — Ef
Marchais gerði sig beran að þvi
að dansa á Moskvullnunni, rétti
hann andkommúnistum I Frakk-
landi of sterkt vopn I hendurnar.
Nógu slæmt var það, þegar
Pravda lýsti þvl yfir, aö
kommúnistar gætu aldrei komizt
til valda fyrir tilstilli lýðræöis-
legra kosninga, eins og haldnar
eru á Vesturlönum. Marchais má
ekki fyrir nokkurn mun láta landa
slna finna, að franskir
kommúnistar virði ekki lýðræðið.
En þarna er Marchais kominn á
milli tveggja elda. Hann á heldur
ekki gott með að afneita Moskvu-
stefnunni, því að með þvl
mundi hann vinna sér óþökk
valdamanna I Kreml og jafnvel
valda klofningi innan slns eigin
flokks.
Astandiö I Portúgal hefur bætt
oliu á þessa elda. 1 Portugal elda
grátt silfur kommúnistar og hinir
flokkarnir með jafnaðarmenn og
dr. Mario Soares í broddi' fylk-
ingar.
Samstarfsmaður Marchais I
bandalagi franskra kommúnista
og jafnaðarmanna, Francois
Mitterand, leiðtogi jafnaðar-
manna, hefur lýst yfir stuöningi
slnum við Soares og flokksbræður
hans. Marchais hefur á hinn
bóginn lýst jafn eindregið yfir
slnum stuðningi við kommúnista I
Portúgal.
Meðan ekki mátti á milli sjá,
hvorum vegnaði betur i
Portúgal, var ekki annar skaði
skeður en sá, að Frakkar töldu sig
geta I Portúgal séð, hvernig hver
höndin mundi uppi á móti
annarri, ef vinstrimenn einhvern
tima kæmust til valda I Frakk-
landi I framtíðinni.
En eftir að hallað hefur á
portúgalska kommúnista I tog-
streitunni um hylli kjósenda, og
þeir hafa lent I vörn I nær öllum
landshlutum, sótti Marchais
mjög fast, að Mitterand styddi
með honum málstað komm-
únista.
Báðir flokkarnir héldu
sameiginlega ráðstefnu um þetta
mál I siðustu viku. Mrchais beið
þar lægri hlut.
Mitterand notaði þar tækifærið
til þess að kenna kommúnistum I
Portúgal sjálfum um, hvernig
komið væri fyrir þeim. Benti
hann sérstaklega á, að upphafið
og höfuðorsök upplausnarinnar
stafaði af þvl, að kommúnistar I
Portúgal heföu neitað að eiga
samstarf með jafnaðarmönnum.
Lá þar greinilega að baki
orðum Mitterands viðvörun til
franskra kommúnista um,
hvernig farið gæti ef þeir neituðu
samstarfi við jafnaðarmenn.
Georges Marchais, leiötogi franska kommúnistaflokksins, stingur at-
kvæöi sinu I kjörkassann I siðustu forsetakosningum Frakklands. —
MoskvuIInan telur þó, að kommúnistar geti ekki komizt til valda með
tilstilli lýðræðislegra kosninga.