Tíminn - 13.10.1966, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUR 13. október 1966
Útgefandi: FRAMSÓKNARIFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. FuIItrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingiastj.: Steingrímur Gíslason. Ritstj.&krifstofur i Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300 Áskriftargjald kr. 105.00 á mán. innanlands. — í
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. f.
850 milljónir
Af hálfu margra forustumanna Sjálfstæðisflokksins,
m. a. forsætisráðherra, var sá áróður kappsamlega rek-
inn, þegar Magnús Jónsson varð fjármálaráðherra, að
hann myndi taka fjárstjórn ríkisins föstum tökum. Það
myndi verða annað að sjá til hans en Gunnars Thorodd-
sens. Öll útgjöld hefðu hækkað í höndunum á Gunnari
og hann ekki ráðið við neitt. Nú yrði hafður annar hátt-
ur á. Og þeh' voru þó nokkrir, sem trúðu þessu enda hafði
Magnús talað öllum mönnum meira um það áður en hann
varð ráðherra, að auka bæri ráðdeild og sparnað í ríkis-
re'kstrinum og væru til fleiri en eitt ráð í þeim efnum.
Við samningu fjárlagafrumvarpsins fyrir næsta ár, sem
nú hefur verið lagt fyrir Alþingi ,hefur Magnús fengið
öll skilyrði til að sýna, hvað hann gæti. Niðurstaðan er
þessi:
★ Útgjaldabálkur fjárlagafrumvarpsins hækkar um 702
milljónir kr. frá því, sem var áætlað í fjárlagafrum-
varpinu í fyrra. Á frumvarpið vantar þó nýju niður-
greiðslurnar og nýju framlögin, sem lofað hefur
verið í samningunum við Stéttarsamband bænda.
Þegar þessi útgjöld hafa verið tekin með, munu heild-
arviðskiptin vart hækka minna en um 850 milljónir
króna.
★ Framlög til verklegra framkvæmda minnka enn, mið-
að við heildarútgjöld fjárlaganna. Þannig standa
framlög til hafnargerða, barnaskólabygginga og gagn-
fræðaskólabygginga óbreytt að krónutölu og munu
því rýrna sem dýrtíðaraukningunni nemur.
★ Engin framlög til vegamála eru á fjárlagafrumvarp-
inu, þótt útgöldin á því séu áætluð 4.7 milljarðar, og
vegakerfið sé að falla í rústir.
★ Hækkun útgjaldanna á fjárlagafrumvarpinu nemur
næstum eins hárri upphæð og heildarupphæð allra
útgjaldana var á árinu 1958. Fjárlögin eru nú að
verða nær fimfölduð á við það, sem var 1958.
Hækkun útgjaldanna er áætluð miklu hærri að þessu
sinni en nokkru sinni fyrr. Öll met Gunnars Thoroddsen
eru orðin úrelt. Svo lítil tök, sem hann hafði á ríkisrekstr-
inum, hefur Magnús Jónson þau sýnilega ennþá minni.
En rétt er að geta þess, að Magnús er hér ekki einan
um að saka. Verðbólguvöxturinn hefur vitanlega sín áhrif
og fremst á reikning forsætisráðherrans, sem á að hafa
forustu um aðgerðir gegn verðbólgunni og ber skilyrðis-
á hækkun ríkisútgjaldanna. Sú sök skrifast vitanlega fyrst
Iaus skylda til að víkja, ef hann veldur því verkefni ekki.
Horfir aðgerðarlaus á
Fregnir síðustu daga herma að starfsfólki Bæjarútgerð-
ar Hafnarfjarðar hafi verið sagt upp, 11 millj kr. rekstr-
arhalli hafi verið á útgerðinni síðasta ár, og 2 millj. kr.
halli á útgerð þess togara, sem bezt aflaði og bezt seldi.
Þetta er enn eitt dæmið um það, að íslenzk togaraútgerð
virðist vera að syngja síðasta versið. Ríkisstjórnin hefur
hins vegar setið auðum höndum ár eftir ár og horft á
þessa hægfara jarðarför, án þess að sýna lit á viðnámi,
meðan aðrar þjóðir hafa byggt upp nýjan togaraflota með
nýrri tækni.
Þjóðin hlýtur að spyrja, hvort stjórnarvöld landsins
hafi ekki í hyggju að gera neina tilraun til þess að togara-
útgerð í nýjum stU hefjist svipað því, sem nú gerist með
öðrum þjóðum.
TÍMINN_________________________________s
ANTON MOHR:
Múrinn veikir Vestur-Berlín
og eykur einangrun borgarbúa
Vonleysi varðandi framtíðina er miklu meira áberandi en áður
HVBRJUM og einum, sem
kynntist Vestur-Berlín áður en
múrinn var reistur, hlýtur að
þykja dapurlegt að koma þang
að á ný. Fjarri fer þó, að borg-
in sé lífvana. Þar er byggt og
framleitt, athafnagnýr iætur
hvarvetna í eyrum og búðar-
gluggarnir við Kurfiirstendamm
eru fullir af vörum. Leikhúslíf
er blómlegt og söfnin í Dah’.en
virðast auðugri en áður og bet-
ur fyrir komið. Berlín ber sem
sagt öll ytri einkenni milljóna-
borgar.
Samt sem áður liggur í loft-
inu á einhvern undarlegan, ó-
skýranlegan hátt, að kraftur-
inn, baráttuviljinn og baráttu-
gleðin séu á burt. Árin 1950-
1960 var borgin sem ljómand:
en eilítið ögrandi sýningai-
gluggi Vesturlanda andspænis
Austurveldunum, og þessi tími
var blómaskeið Vestur-Berlín-
ar. Þarna höfðu Austur-Evrópu
búar tækifæri til að sjá og
reyna, hvað' Vesturlönd voru í
raun og veru og hve lífið var
þar auðugt og margbrotið. Á
þessum árum kom manni allt
borgarlífið fyrir sjónir sem lof
söngur til frelsisins og vinnu-
gleðinnar.
Nú er þetta á bak og burt.
Þegar múrinn var hlaðinn
misstu íbúar bæði Austur- og
Vestur-Berlínar sameiginlega
„dagstofu“ sína, staðinn, þar
sem þeir gátu hitzt og skipzt
á hugmyndum og viðhorfum.
60 þúsund Austur-Berlínarbú-
ar fóru morgun hvern yfir
mörkin til vinnu sinnar í Vest-
ur-Berlín allt fram að 13. ágúst
1961. Vestur-Berlín hefir nú
misst vinnuafl þeirra, en þó er
ef til vill meiri missir í bei.rri
hvatningu og eggjun, sem nær
vera þessarra manna var
ÁÐUR en múrinn var reistur
fundu íbúar Vestur-Berlínar
ekki svo mjög til þess, að borg-
in væri klofin. Þeim fannst
þvert á móti, að hún lægi t
miðri Evrópu og væri ef til
vill gædd meiri stórborgarein-
kennum en nokkur önnur
heimsborg, áleitin og lífþrung-
in i vígstöðu sinni gegn Austur
veldunum. íbúar borgarinnar
litu á sig sem útverði Vestur-
landa og fannst átök glímandi
velda standa fyrst og fremst
um borgina þeirra.
En nú er þessu farið a allt
annan veg. Vestur-Berlín er
ekki framar fréttaefni á for-
síðum heimsblaðanna, nema þá
helzt þegar einhver örvænting-
arfullur Austur-Þjóðverji legg-
ur líf sitt i hættu í heljarstökk-
inu yfir múrinn. Að öðru leyti
virðist hin mikla, aldna höfuð-
borg Þýzkalands vera gleymd
að mestu. Við þetta hefir dag-
legt líf hinnar afkróuðu borg
ar fengið á sig drungalegan
blæ, sem áður var með öllu
óþekktur. Einangrun síðustj
fimm ára virðist hafa reynt
meira á taugar Vestur-Beriín
arbúa en bæði stríðið sjálft og
eftir stríðsárin..
Það var óhamingja Þýzka-
lands og raunar allra Vestur-
landa, að Eisenhower skyldi af
pólitískum ástæðum verða að
hægja á sókn sinni árið 1945
og gat ekki látið bandamanna-
hersveitir sínar eiga hlut að
töku Berlínar ásamt Rússum.
(Stalín hafði fengið samþykki
Rossevelts fyrir því, að Rússar
einir tækju höfuðborgina.)
Að vísu fengu Bandamenn
síðar í sinn hlut helming borg-
arinnar með hálfri þriðju millj
ón íbúa. En það var í maka-
skiptum og Rússar fengu í stað
inn í sinn hlut 8 milljónir
Þjóðverja í Saxlandi og Thiir-
ingen. Þá var og mjög óheppi-
legt, að ekki skyldu samtímis
settar nákvæmar reglur um
samgöngurétt bandamanna á
landi, vatni og í lofti um austur
þýzka yfirráðasvæðið til Vestur
Berlínar. Hin einangraða borg
varð ofurseld skilmálum Aust-
urveldanna, en þeir leiddu loks
til hins svonefnda samgöngu-
banns á Berlín 1948-1949.
EN ALLT gekk þetta sinn
gang og íbúar Vestur-Berlínar
litu á sig sem virka baráttu-
menn í fremstu víglínu. Og þeir
voru sannfærðir um fyllstu sam
úð og stuðning Vesturveldana
í baráttunni. Stundum skorti
bæði mat og annan varníng,
en íbúar Vestur-Berlínar tóku
því með léttu geði og fóruar-
lund, sem aðrir hlutu að öfunda
þá af. Baráttan stóð um hug-
sjónir, verið var að tryggja
frelsi og manngildi, og í þeirn
baráttu var miklu fórnandi.
Fjöldaflóttinn frá Austur-
Þýzkalandi lagði einnig sinn
siðferðilega skerf að mörkum.
Árin 1950—1961 flýðu 2,8 millj-
ónir Austur-Þjóðverja vestur
og flestir um Berlin. Þetta
sannaði betur en nokkur orð.
að þrátt fyrir ýmsa erfiðleika
í Vestur-Þýzkalandi hlaut á
stand mála að vera miklu verra
austan markanna. Walter Ul-
bricht staðfesti þetta óbeint.
Hann skýrði frá því > Neues
Deutschland í ágúst í sumar
að vegna fólksflóttans fyrir
1961 hefði Austur-Þýzkaland
orðið að sjá á bak 40% vinnu-
afls síns.
Ulbricht lét reisa múrinn
fyrir fimm árum til þesn að
koma í veg fyrir þessa blóð-
töku og breytti með því ríki
sínu i tröllvaxnar fangabúðir.
Hinar mörgu örvæntingarfullu
flóttatilraunir sýna, hverjum
augum Austur-Þjóðverjar sjálf
ir líta á þetta.
En íbúar Vestur-Berlínar
búa einnig i eins konar fang-
elsi. Borg þeirra er umkringd
landi Austur-Þjóðverja á alla
vegu og ferðafrelsi þeirra er
mjög takmarkað. Múrinn
þrengdi betta fangelsi að mikl-
um mun og svipti þá um leið
nær öllu sambandi við ættingja
tog vini í Austur-Þýzkalandi.
Ofan á þetta allt hefir múr-
inn orðið íbúum Vestur-Berlín
ar mikið efnahagslegt áfall.
Allt fram á árið 1961 fór fram
allmikil verzlun yfir mörkin f
Berlín. Austur-þýzku verka-
mennirnir 60 þúsund keyptu
mikið af nauðsynjum sínum í
Vestur-Berlín. Nú er loku fyr-
ir þetta skotið með öllu. Milli-
ríkjaviðskipti Austur-Þýzka-
lands beinast meira og meira
að Austurveldunum og þang-
að fara nú 86% útflutnings.
Viðskipti þess við Vestur-Þýzk
land eru komin niður í 6,4%,
og fara auk þess ekki fram
um Berlín nema að sára litlu
leyti.
SÁLRÆNU áhrifin eru þó verri
en allt annað. íbúum Vestur-
Berlínar finnst þeir einangrast
og gleymast í æ ríkara mæli.
Liðin eru 20 ár frá stríðslokum,
en þeir hafa ekki enn öðlazt
atkvæðisrétt á sambandsþing-
inu í Bonn. Þeir senda þangað
8 fulltrúa, sem taka að vísu
þátt í rökræðum, en hafa ekki
atkvæðisrétt. Borgin öll er eitt
feiknastórt hallrekstursfyrir-
tæki og efnahagslífinu er hald-
ið gangandi með styrkjum frá
Bonn og verulegum skatta-
ívilnunum.
Vera má, að hverjum ein-
stökum Berlínarbúa sé þetta
ekki ljóst, en þess gætir þá
bæði beint og óbeint. Allt er
erfitt viðfangs og þungt í vöf-
um. f þessu sambandi má til
dæmis minna á mjólkurdreif-
inguna. Fyrr á tíð fengu Ber-
línarbúar neyzlumjólk sína frá
stórbúunum í Merklenburg og
Pommern. Þau eru nú öll
handan múrsins og íbúar Vest-
ur-Berlínar verða því að fá
neyzlumjólk með járnbrautum
frá Vestur-Þýzkalandi, en þar
hefur verið skortur á mjólk
um langt skeið. Hið sama á
við um kol og járn sem Ber-
línarbúar fengu fyrrum frá
Slésíu, en nú verður að flytja
vestan frá Ruhr o.s.frv.
Við Norðmenn vitum, hve
þungbær stríðsárin urðu okkur.
Berlínarbúar hafa ekki aðeins
lifað við þá taugaspennu í
fimm ár, heldur 27 ár, eða frá
því að síðari heimsstyrjöldin
hófst 1939. Langt er frá, að
létt hafi á farginu, heldur hef-
ur það þyngzt smátt og smátt
og um þverbak keyrði árið
1961. Nú eru Berlínarbúar sýni
lega búnir að fá sig fullsadda.
Borg þeirra staðnar. Borgar-
stjórnin hefur komið á veru-
legum styrkveitingum til ungs
fólks, sem gengur í hjónaband
og sezt að í Vestur-Berlín, en
íbúatalan lækkar eigi að síður
hægt og hægt. Innflutning-
urinn hefur ekki undan brott-
flutningnum.
Um þetta sagði ungur mað-
ur við mig fyrir skömmu, og
var allbeizkyrtur: „Okkur Vest
ur-Berlínarbúum finnst, við
vera yfirgefnir bæði af guðum
og mönnum.“ Því eru greini-
lega takmörk sett, hve maður-
inn þolir mikið álag, bæði lík-
amlega og sálrænt. íbúar Vest-
ur-Berlínar virðast komnir
ískyggilega nærri þessum mörk
um.