Tíminn - 12.11.1966, Blaðsíða 8

LAUGARDAGUR 1J. nóvember 1966

Sandaþorp séð yfir Hvalfjörðinn frá Hvítanesi,
IGÞ—Sandaþorpi, mið‘.'ikúdag
Maður hefði haldið að lítið
væri orðið eftir af huidum
byggðum og yfirskyggðum döl
um á íslandi. En fyrirbænð er
ékki alveg horfið úr þjóðsög-
unni, því ef einhver hæfi máls
á því að hann ætlaði að venda
sér í Sandaþorp, mundu flestir
reka upp stór augu. Samt er
Sandaþorp mannmargur staður,
þar sem atihafnalífið er í full
um gangi. Þar búa að jafnaði
um eitt hundrað manns og þar
fæddist fyrsti borgarinn árið
1946. Sandaþorp fyrirfinnst
ékki á íslandskortinu, og þar
skortir tilfinnanlega verzlun
með almennar nauðsynjar. Hins
vegar er þar lítill veitingastað
ur við veginn, þar sem gestir
skipta jafnvel þúsundum á góð
um sumardegi. Þessi htildubær
er í Hvalfirði. Hann liggur þar
eiginlega um þjóðbraut þvera,
og er svo sjálfsagður staður
við veginn, að enginn veitir hon
um sérstaka athygli. En tilvist
staðarins hefur m. a. sannazt á
því, að þeir hjá Vegagerð ríkis
ins hafa séð sig knúna til að
gefa plássinu nafn. Það eru þeir
sem hafa sett nafnið Sandaþorp
í umferð. Enginn einn maður
verður talinn höfundur þess
frekar en vitað er um höfunda
ýmissa okkar beztu ritverka.
Blaðamenn Tímans komu til
Sandaþorps að afliðandi degi
og viku sér inn í veitingastað-
inn, svokallaðan Esso-skála,
sem er eiginlega miðpunktur
Sandaþorps. Á bak við skálann
kúrði þyrping grámálaðra her
mannaskála, sem relstir höfðu
verið í heimsstyrjöldinni síðan.
Þessir skálar bera með sér, að
þeim er vel við haldtð, og stað
urinn er allur þrlfalegur, þótt
ekki fari mikið fyrir ríkulegurn
byggingum. Er raunar ekki
ástæða tíl að gera háar kröfur
í því efni, af því á þessum stað
var upphaflega aðeins tjaldað
til einnar nætur. En þegar stríð
inu lauk og þögnin og jörðin
geymdi allan búnað hinna stríð
andi þjóða, varð þessi staður
eftir, eins og svolítið mannh'fs
fræ á sandströndinni ' frammi
við sjóinn. Og þótt ekkj yrði
vart við næsta mikið líf þar
fyrstu árin, óx staðurinn í kyrr
þey, unz nú er svo komið, að
þarna er risið þorp, eiginlega
án þess að nokkur hafi gert
sér grein fyrir því.
Ef einhver kynni að spyrja,
hver ákvarði nú eiginlega að
þarna rísi upp þorp, þá er því
til að svara að enginn hefur
ákvarðað slíkt og fæsta mun
hafa grunað hvert stefndi. Stað
urinn hefur einungis þróazt í
þessa átt og fólkið, sem hefur
farið um veginn á kannski
einna mestan þátt í vexti og
viðgangi hans. Þarna er að vísu
mikill athafnastaður á sumrin,
þegar hvalstöðin er í gangi og
Loftur Bjarnason, útgerðarmað
ur er þama með sitt fólk. En
staðurinn leggst síður en svo
í auðn og tóm, þótt starfsfólk
hvalveiðistöðvarinnar hverfi úr
Sandaþorpi á haustin. Þar er
áfram líf og fjör, og veitingar
og benzín er selt þar frá kl.
8 á morgnana til kl. 12 á kvöld
in, vegna þess að fullkomin
þörf er fyrir að hafa afgreiðslu
tímann svo langan.
Nú hefði mátt ætla, að sér
stakur maður stjórnaði svona
stað, eða hefði meiri völd en
aðrir. Og þegar við spyrjum að
því, er okkur strax bent á Magn
ús Maríasson. En þegar við
snúum okkur til hans, þvertek-
ur hann fyrir, að hann hafi
nokkuð yfir þessum stað að
segja. Hann situr ini í skrif-
stofu sinni á bak við Esso-skál
ann og þverneitar þvi, að hann
ráði nokkru. Og skrifstofan
hans er björt og rúmgóð og ljós
máluð í hólf og gólf, og hús
ið, sem er einn af hinum mörgu
hermannaskálum, er alveg eins
og nýr að sjá.
— Hvenær komstu hingað,
Magnús?
— Eg kom hingað haustið
1943. Og ég hef verið hér síð
an. Þetta haust var verið að
enda við að byggja olíustöðma
héma, en framkvæmdirnar
annaðist verkfræðideild amer-
íska sjóhersins. Það sem gerði
það að verkum, að þeir fóru að
ráða fslendinga hingað var, að
þeir höfðu þörf fvrir vinnu-
deild sjóhersins annars staðar.
Þeir sögðu sem svo' Við erum
búnir að byggja stöðina, og þá
er hæg að starfrækja hana
með öð.u fólki. Þessir menn,
sem bygðu stöðina, voru send-
ir héðai til Englands og síðan
til Fraklands.
— Ogþú hefur verið einn af
þeim, sen hófu vinnu við stöð-
ina?
— Já það voru mest megnis
íslendinfar, sem unnu við stciö'
ina, en undir stjórn útlenrl-
inga, nönnum úr enska sjó-
hemumvar falin umsjá oliu-
birgðann unz Bandaríkjamenn
tóku vii rekstri stöðvarinnar
síðar í stíðinu, en þeir sáu um
stöðina fam til ársins 1946.
— Og hvers höndum lentí
þá stöðin
— Ja, ríkið tók víð henni
eða söluiefnd setuiiðseigna.
sem þá ar staríandi. Svo
keypti hí nýstofnaða Olíufé-
lag h.f. stiðina árið 1947. A
sama tíma ar stofnað hér hval
veiðifélag, Ivalur h. f., en það
félag keyptióann hluta stöðvar
innar, sem þí hentaði til síns
reksturs.
— Hefurðu alltaf haft um-
sjón með olíutöðinni?
— Eg hafðibað náttúrlega
ekki fyrst þegarég var hjá hem
um. Þá vann ég ;mis störf, söm
til féllu. Samt ar xomið svo
undir það síðasi, að ég var
farinn að hafa umjón með stöð
inni, og svo fylgdiég eiginlega
með henni yfir til llinfélagsins
þegar það tók viðrekstrinum.
enda varð ég starfmaður Oliu
félagsins árið 1947.
— Þú býrð hér með þína
fjölskyldu?
Já, ég hef búiðíiér með
fjölskyldu minni sfan árið
1952. Að vísu var fjiskyldan
Magnús stöðvarstjóri, talar við Timamenn.