Vísir - 06.12.1975, Blaðsíða 9

VISIR Laugardagur 6. desember 1975.
9
Vestfirðingar
í fombréfum
Arnór Sigurjónsson: VEST-
FIRÐINGASAGA 1890-1540.
Útg. Leiftur.
Vestfirðingasaga er mikið rit
að vöxtum og efnismikið,
meginmál 460 siður, nafnaskrá
á 25 þéttprentuðum siðum, og
gefur nafnafjöldinn nokkra hug-
mynd um yfirbragð bókarinnar.
Með samningu þessarar bökar
hefur Arnór unnið geysimikið
starf á ósérhlifinn hátt og á
þakkir skildar fyrir.
Timabilið sem Arnór tekur
fyrir, er heldur snautt af sögu-
legum frásögnum, en heimildir
um það mestar i skjölum af þvi
saman i Fronbréfasafni, dóm-
um og dómsögnum, erfða-
skrám, kau'pbréfum, samning-
um og þar fram eftir götunum.
Að vinnasögu úr slikum gögnum
er þvi likast að endurgera
flókna atburðarás eftir strjálum
oglitt samstæðum ljósmyndum,
það er að vissu marki gerlegt,
en krefst afar mikillar ein-
beitingar og yfirlegu.
I VESTIFRÐINGASÖGU tek-
Bókmenntir
Helgi Skúli
Kjartansson
skrifar
ur Arnór til meðferðar fombréf
er varða Vestfirðinga á áður-
nefndu timabili, og leitast við
eftir föngum að túlka þau og
tengja. Er það vitaskuld hið
þarfasta verk til að ýta
rannsóknum áleiðis, en
vanþakklátt að þvi leyti að bók-
in verður að mestu safn smáat-
hugana sem iitið tóm gefst til að
tengja i stærri heildir eða gera
að spennandi og samfelldri
sögu. Raunar felst i bókinni
kjarni að sögu höfðingjaættanna
vestfirzku (og ekki siður höfuð-
bólanna, þviað fornbréfin fjalla
flestum togstreitu höfðingjanna
um jarðeignir), en grafinn i
þviliku flóði tilvitnana og út-
legginga af skjölum að það þarf
mjög fróðleiksfúsan og þolgóð-
an lesanda til að lesa bókina sér
til skemmtunar eins og reyfara.
Þó ber við að Arnór litur upp til
að lýsa almennum atriðum i
sögu timabilsins (til dæmis um
vandkvæðin á að finna
höf ðinguabörnum hæfilegan
maka og tilhneigingu þeirra til
skyldmennagiftinga), og er það
allt hið fróðlegasta eða hann
skyggnist undir yfirborðið og
leitar einstaklingsbundinna ein-
kenna og örlaga að baki
jarðabrasksins, ber þar ekki
sizt að geta höfðingskvennanna
ólafar Aradóttur og Kristinar
Sumarliðadóttur, en miklu fleiri
merkar persónur mætti einnig
tilgreina.
Um ályktanir Arnórs skal hér
ekki dæmt i einstökum atriðum,
sumar virðast fjótt á litið nokk-
uð djarflegar, en flestar sann-
færandi. Mikið mein er það hve
litla grein hann gerir fyrir túlk-
un þeirra er áður hafa ritað um
viðfangsefni hans. Samt á
VESTFIRÐINGASAGA eftir að
verða ómetanlegt leiðarhnoða
hverjum þeim er vill kynna sér
til nokkurrar hlitar eitthvað af
þvi svæði sögunnar sem Arnór
hefur varðað svo myndarlega.
___Helgi Magnússon:_
Nú er
tímabœrt
að bylta
skattakerfinu
Það er liðinn rúmur
mánuður frá því ég lagði
til í grein i Morgun-
blaðinu, að tekjuskattur
yrði afnuminn en rikis-
sjóði bættur tekju-
missirinn í hækkuð-
um óbeinum sköttum.
Lagt var til, að söluskatt-
ur yrði látinn víkja fyrir
virðisaukaskatti. Bent
var á, að tekjuskattur
væri ekki áætlaður nema
12% af heiIdartekjum
rikissjóðs, skv. fjárlaga-
frumvarpi ársins 1976 og
því væri afnám hans
minna mál en virtist við
fyrstu sýn. í greininni var
f jallað um ranglætið, sem
núverandi tekjuskatts-
álagning hefur í för með
sér og lýst vantrú á að
bótum yrði þar við komið.
Ennfremur lagði ég
áherslu á þá grundvallar-
skoðun mín, að óbein
skattlagning væri.heppi-
legri en bein.
Flestir
sammála
Það er að heyra á flestum,
sem siðan hafa tjáð sig um
skattamálin, að þeir séu sama
sinnis. Fólk telur að núverandi
kerfi hafi gengið sér til
húðar, að vankantar þess séu
svo æpandi — þrátt fyrir
itrekaðar lagfæringatilraunir —
að ekki verði lengur við unað. 1
umræðum um aðrar hugsanleg-
ar leiðir við tekjuöflun rikis og
sveitarfélaga virðast mér flest-
ir hallast að fráhvarfi frá bein-
um sköttum yfir i óbeina skatt-
lagningu.
Þeir einu, sem ég hef heyrt tjá
sig með ólund, um hugsanlegt
afnám tekjuskatta eru fáeinir
sérfræðingar og ráðgjafar hins
opinbera i skattamálum. En það
eru menn sem á máli dag-
blaðanna væru liklega nefndir
„gæslumenn kerfisins”. Ekki er
mér ljóst, hvort sú tregða stafar
af meðfæddri ihaldssemi, eða
þvi að núverandi fyrirkomulag
sé fullgott. En ég fæ ekki trúað
þvi, að þær séu óframkvæmdan-
legar þessar hugmyndir, sem
uppi hafa verið að undanförnu
um afgerandi breytingar eða
jafnvel umbyltingu skatt-
kerfisins hér á landi.
Hlé á smá-
viðgerðum
Stöðugar breytingar á skatta-
iögum og álagningarreglum,
hafa m.a. leitt til þess að allur
almenningur á orðið erfitt með
að átta sig á framvindunni. Þeir
sem að skattamálum vinna eru
eru lika mjög óánægðir með
þessi vinnubrögð sem gera þeim
oft mjög erfitt fyrir. Auk þess
eru breytingar á skattalögum
iðulega látnar virka aftur fyrir
sig, samþykktar vorið eftir árs-
lok þess árs, sem þær eiga að
gilda um. Þetta hefur að sjálf-
sögðu i för með sér hvimleiðan
rugling og óvissu.
Margt bendir til þess að
áfram verði haldið að ,,lag-
færa” skattalögin á þennan
hátt.
En það leysir ekki vandann
með þessum breytingum. Það
þarf að standa að breytingum
á annan hátt: Nú þegar þarf að
hefja allsherjar úttekt á skatta-
kerfinu I heild i framhaldi
þeirra athugana sem vinnu-
hópar fjármálaráðherra hafa
þegar gert á vissum þáttum
skattamálanna, en sumir þess-
ara hópa hafa þegar skilað áliti
Þessari heildarathugun þyrfti
að hraða eins og frekast er
unnt, svo marka megi nýja
heildarstefnu i þessum málum
og siðan að koma öllum
breytingum á um leið. Hlé þarf
að gera á „lagfæringum” á
meðan til að forðast enn frekari
rugling en orðinn er.
Annars
legg ég tiL.
Til þess að orðlengja þetta
ekki frekar. vildi ég að endingu
leggja til að rikisstjórnin skipi
nú þegar nefnd til að vinna að
Þannig lítur álagningarseðill Jðns Jðnssonar út.
20.719 kr. en ekki
100.719 krónur
FHÁ þvf að byrjað var að bera út skattseðlana
hefur sfmi skattstofunnar ekki þagnað og allar
Ifnur þangað verið rauðglóandi, Astæðan er sú,
að allmargir viröast ekkert hafa botnað f álagn-
ingarseðlunujn. Starfsfðlk skattstofunnar hefur
því haft œrinn starfa við að skýra út uppsetn-
ingu skattseðilsins og f flestum tilfellum hafa
þeir sem hringdu farið ánægðari úr sfmanum en
f hann, þar sem f Ijðs hefur komið að skattar
þeirra hafa verið lægri en menn héldu eftir að
hafa litið cinu sinni yffir seðilinn.
Ekki er auðvelt að útskýra útreikninga
álagningarseðilsins svo viðhlfðandi sé, enda eru
þeir margbreytilegir, t.d. eítlr fjölskyldustærð
o.s.frv. \ skattsofunni var okkur gefinn
álagningarseðill, sem Jón Jónsson, Laugavegi
506, R., fékk f hendur og við fyrstu sýn mætti
halda að honum bæri að borga kr. 100.719
samtals f gjöld. Svo er þð ekki. Jón þarf aðeins
að borga kr. 20.719 eftir að liðir nr. 16 og 17 á
álagningarseðlinum hafa verið dregnir frá.
A skattseðlinum stendur að vergar tekjur
Jóns til skatts hafi verið kr. 1.000.000.- Sfðan
hefur hann 300 þús. kr. f beinan frádrátt, sem
reiknað er út eftir framtali hans. 20% tekju-
skattur er sfðan lagður á 700 þús. kr., sem þýðir
að Jón á að borga 140 þús. kr. f tekjuskatt. Jón
og kona hans fá sfðan fullan persónufrádrátt
hjóna. sem er 145 þús. kr. þannig að Jón hefur
nú 5 þús. kr., sem ónýttan persónuafslátl
Þessar 5 þús. kr. koma þvf til góða sem greiðsla
á útsvari og er fært upp f lið nr. 16 á álagningar-
seðlinum. I lið nr. 17 er sfðan greint frá þeim
barnabótum, sem Jón á að fá með 2 börnum og
kemur það einnig til frádráttar. Jón hefur þvf
alls 80 þús. kr., sem hann getur dregið frá
gjöldum, sem eru 100.719, og þarf þvf Jón að
greiða kr. 20.719 kr. f gjöld.
20.719 kr., en.......
Þessi úrklippa úr Morgunblaöinu frá i sumar, skömmu eftir aö
skattskráin kom út, er dæmi um þaö, hvernig þessar endalausu
breytingar á skattalögum og álagningu opinberra gjalda gera það
að verkum að fólki er fyrirmunaö að átta sig á hvaö er aö gerast.
Eillft fikt, sem dugar skammt. Alla vega er talað um aö halda
áfram: Breyta fyrningarreglum, tvisköltun hjóna, öðurvisi
meðferð söluhagnaðar,, breyttir frádráttarliðir, breyttar
álagningarprósentur. —Meiri tilraunastarfsemi? Eftir allt saman
er svo ekki hægt að gera skattgreiðendum ljóst, hvað þeir eiga að
borga, þvi álagningarseðillinn er krossgata!
tillögugerð um nauðsynlegar
breytingar i skattamálum.
Þar skyldi m.a. stefnt að:
1. Afnámi tekjuskatts.
2. Upptöku virðisaukaskatts i
stað söluskatts.
Þá skyldi nefndin kanna
gaumgæfilega:
1. Hvort unnt væri að fella alla
tekjuöflun rikis og sveitar-
félaga i einn lagabálk.
2. Hvort ennfremur væri mögu-
legt að afnema tekjuútsvör og
aðstöðugjöld, en afla sveitar-
félögunum tekna með
hækkuðum fasteignagjöldum.
en þar er um öruggan skatt-
stofn að ræða, sem ekki er
háður sveiflum. Með fast-
eignargjöldum næst til
flestra núverandi skatt-
greiðenda. þar sem
meginþorri almennings á
eigið húsnæði og sama er að
segja um flest atvinnufyrir-
tæki.
:i. Hvort ástæða væri til að fella
niður persónuskatta en hækka
launaskatt þess i stað.
4. Hvort framkvæmd framan-
greindra breytinga — sem
væri mikið fráhvarf frá bein-
um sköttum — leiddi ekki til
þess að upptaka staðgreiðslu
opinberra gjald yrði óþörf.
Möguleikar
Fullvist má telja að fjölmörg
önnuratriði kæmu til athugunar
og breytinga. þegar farið væri
að hrófla við þessu öllu og kafa
til botns i skattamálunum.
Það eru ótal möguleikar fyrir
hendi og þeir eru allir þess
verðir að vera kannaðir. Það er
von min að ráðamenn og
ráðgjafar þeirra fáist til að
hugsa um skattamálin i stærri
einingum en smáskömmtum.
:t. desemher 1975
llelgi Magnússon. viðskipta-
Iræðingur.