Vísir - 11.12.1975, Síða 4

4
/
m
Fimmtudagur 11. desember 1975. VISIR
sjálf, eða þá aö dvelja þau heilu
eða hálfu dagana á barnaheimil-
um, og alast þar upp meö jafn-
öldrum sinum. Nú á siðustu árum
hefur togaraflotinn verið endur-
nýjaður, og þeir sækja sjó allt
áriö.
Vlða er það af sem áður var, að
gert var hlé á milli vertiða. Börn
þeirra manna, sem eru á skuttog-
urum, sjá varla föður sinn nema
rétt i mýflugumynd meöan verið
er að landa. Hiö stöðuga að-
streymi I frystihúsin hefur það i
för meö sér aö mæður vinna mun
meira úti en áður var, ekki
einungis I sjávarþorpunum. Hús-
mæðrum býst nú fjölbreytilegri
útivinna en nokkru sinni fyrr.
Um dagvistun og eftir-
spurn
Mikill þrýstingur er af hálfú
foreldra á sveitarstjórnir að sjá
svo til, að nægt framboð sé á dag-
vistun fyrir börn. Eftir þvi sem
dagvistarstofnunum fjölgar fær-
ist uppeldi barn æ meir til aöila
utan fjölskyldunnar. Þeim er þvl
fengin mikil ábyrgð I hendur. En
þar sem eftirspurnin er mun
meiri eftir rými á dagheimilum
en unnt er að anna, er óhjá-
kvæmilegt að nokkur f jöldi barna
um allt land, sé annaö hvort I
fóstri hjá ættingjum eða kunn-
ingjum meðan foreldrar eru aö
vinna, eða þá að þau eru bara að
flækjast um á götunni.
Börn sem þannig er ástatt um
fá ekki þá umhiröu og umhyggju
sem þeim er nauðsynleg til að
þroskast eölilega. Þvi að svo vill
bregða viö, að þegar móöirin er
komin þreytt heim úr vinnunni
þarf hún að sinna ýmsum störfum
Allir foreldrar vilja, að bömum
þeirra gangi vel I skóla. En hvað
þurfa þeir aö gera til þess aö svo
geti orðið? Fyrst og fremst
tvennt: 1) að láta sér þykja vænt
um þau og búa þeim umhverfi þar
sem þau geta fundið öryggi og
skilning. 2) Að kenna þeim að
tala.
Aö þykja vænt um börnin
sín
Um hið fyrra atriðið ætti ekki
aö þurfa að fjölyröa. Það ætti aö
liggja I augum uppi, að foreldrum
þykir vænt um börn sln. Samt
sem áður getur margur þrándur
oröið I þeirri götu. Bæði utanaö-
komandi aðstæður og huglæg af-
staða foreldra geta valdið þar
nokkru um.
Slðustu þrjá áratugina hafa is-
lendingar unniö af kappi að þvi aö
afla sér fjár til þess að leggja þaö
i steinsteypu og malbik og fleiri
vörugæði, og með þvi móti hefur
allt mannlegt umhverfi veriö
endurskapað I landinu. Sá siöur
hefur skapazt, að ungir foreldrar
leggja sig fram til aö geta komiö
sér upp slnu eigin húsnæði. Þeir
standa venjulega i þvi strlði ein-
mitt á þeim árum, þegar börn
þeirra eru aö vaxa úr grasi.
Óhjákvæmilega hefur þetta
áhrif á uppeldi barnanna. For-
eldrar hafa lítinn tima til að sinna
þeim, þau verða að sjá um sig
FORSKOLAKENNSLU
innanhúss, og á kvöldin er sjón-
varp eða ýmislegt annað til að
stytta sér stundir við og þá
gleymist að ræða viö börnin um
viðburði dagsins.
Að bæta upp með dýrum
leikföngum
Sumir foreldrar finna svo til
þess að þeir sinna ekki börnunum
nóg og bæta það upp með þvi aö
kaupa handa þeim dýr leikföng og
ýmiskonar dót. En það kemur
ekki I staðinn fyrir eölileg sam-
skipti viö foreldrana. Nú er ég
ekki að halda þvl fram meö
þessu, að útivinna móður komi
endilega niður á börnunum. Þeim
er það gagnlegt að vera stund úr
degi með jafnöldrum sinum á
dagheimili, og fóstrur flytja þeim
ýmiskonar þroskavænlegt efni.
Ennfremur er það I flestum til-
fellum gagnlegt fyrir móðurina
sjálfa að fara út fyrir veggi heim-
ilisins stund úr degi. Hún kynnist
öðru fólki á vinnustað og verður
ekki eins einangruð eins og ef hún
væri bundin viö börn og eldhús
allan daginn. Það sem skiptir
máli er, það, að þær stundir sem
gefast til samvista við börnin séu
notaðar bæði til þess að fá barnið
til að tjá sig um það sem er að
gerast I þess lifi og til að efla
gagnkvæm tengsl foreldris og
barns. i
Gagnkvæmt trúnaðartraust
foreldris og barns er sá grunnur
sem uppeldið byggist á, þaö er
framtiðar geðheilsa barnsins og
geta þess til aö nýta hæfileika
sina i námi og starfi þegar það
vex úr grasi.
Málþroski er mælikvaröi á
uppeldi barns
Þvi aðeins læra börnin málið að
þaö sé fyrir þeim haft. Málþroski
barns er mælikvaröi á uppeldi
þess. Enginn getur talað um eitt-
hvað nema hann geri sér grein
fyrir þvl, og geta til að gera sér
grein fyrir hlutum I umhverfinu
er það sem barnið þarf fyrst og
fremst að hafa til brunns að bera
til að geta tileinkað sér það efni,
sem skólar hafa fram að færa.
Það er ofvaxið litlu barni að
gera sér grein fyrir samhengi
hlutanna I umhverfinu, að gera
heillega mynd úr öllum
þeim áhrifum sem þvi berast um
skilningarvitin. En getan til þess,
er einmitt kölluð þroski. Hér
verður aðstoö hinna fullorðnu að
koma til.
Með þeirri aðstoö verður barn-
inu smám saman kleift að mynda
sér ákveðiö kerfi úr þeim grúa
lita, forma og hljóða sem það sér
og heyrir daglega. Fái barniö
engar skýringar á þvi sem það
upplifir dag hvern þroskast það
ekki. Það verður heimskt.
Of mörg börn hafa ekki
fengið svör við spurning-
um sinum.
Það eru of mörg börn á íslandi I
dag sem eiga I erfiðleikum meö
að ná árangri I skóla sökum þess,
að á þvi skeiði ævinnar, þegar þaö
er hvað örast aö mótast og þrosk-
ast, þ.e. á árunum innan við
skólaskyldualdur, fékk það ekki
skýringar viö þvi sem það gat
ekki skiliö, ekki svör við spurn-
ingum slnum, ekki hjálp til að
móta sina eigin reynslu, til að
gera sér grein fyrir sjálfu sér og
umhverfinu. En þetta er allt inni-
falið i þvi sem einu nafni er nefnt
málþroski.
Barnið lærir að tala um það
sem það skilur, en skilningurinn
kemur með þvi að það gerir sér
grein fyrir samhengi hlutanna i
tima og rúmi, lærir að skilja
reynslu sjálfs sin og annarra og
lærir að tjá þann skilning með
orðum móðurmálsins. Fái barn
ekki þá leiðsögn sem það þarf til
þess að það öðlist skilning I sam-
ræmi við getu á hverjum tima,
verður erfitt eöa ókleift að vinna
það upp síðar. Grundv.öllurinn aö
allri framtíð hvers ' manns er
lagður i æsku, á þvi skeiði ævinn-
ar, þegar hann er að læra að tala.
Of mörg börn fó ekki
svör
við spurningum sínum
Arnór
Hannibals-
son skrifar
Vísir mun á næst-
unni birta greina-
flokk um skólamál
eftir Arnór Hanni-
balsson. Hér birtist
fyrsta greinin, er
fjallar um forskóla-
kennslu.