Lesbók Morgunblaðsins - 10.04.1927, Blaðsíða 3

. LESBÓK MORGUNBLAÐMNS .. ... * 107
veðurlagi í sveipum og andsveipum
eða lægðum og hæðum. Lægðunum
fylgja oft hvassir vindar og æfinlega
meiri eða minni úrkoma, en hæðunum
oftast kyrt og bjart '-eður. Sje þess
vegna hægt að reikna út hreyfingar
þessara svæða má og með allmikilii
vissu segja fyrir veðrið á þeim stöð-
um sem verða á vegi þeirra. — pó
koma lijer mörg atriði til greina stii’
ekki verða skýrð í stuttu máli, ,t. d.
hiti og raki loftsins o. fl. — Notkun
veðurkortanna bvggist því fyrst og
fremst á því að þau sýr.a hvar lægðir
og qveður eru fyrir hendi og gtfa
auk þess ýms gögn í hendur til að
reikna út hreyfingar þeirra nokkuð
fram í tímann. T. d. fellur loftvogin
jafnan á stöðum, sem lægðin er komiji
í námunda við en stígur þar sem
liún er að fjarlægjast. Að þessu leyti
er loftvogin allgóður veðurviti. Enn
fremur eru skýin á framhlið lægð-
inni gagnólík þeim sem á eftir henni
fara. Á undan ganga klósigar og
blikur, þessi alræmdu illviðramerki,
sem hvert mannsbarn ætti að þekkja
og vitn skil á.
Oft ber mitið á því, að loft-
stranmar þeir, e." stnndn að lægð-
unum éru misheitir. — Er ástæðan
venjalogn sú ið sumit konia sunnan
úr heitum . löndum en snmir norðan
úr fshafi. — Rmnsóknir síðari ára,
sem ei..kum hafa verið gerðar í Nor-
egi jg pýskalnn ii, virðast li ifn leilt
óyggjandi rök að því, að lægðirnar
og sveiparnir mvndist einmitt á
niótum mUheitra ioftstrauma. Fijóta
þeir þá á misvixl, svo að hlýja lof'tið
verðar jnfnan ofan A en öldubreyfing
mynd i.,t á takmsrkafletinum milli
þeirra, sem kemur í ljós sem vind-
sveipur á yfirborði jarðar. Strauma-
mótin hafa verið nefnd veðramót
(Polarfront). — Á myndinni hugsum
vjer oss að veðramótin liggi frá Skot*
landi inn að miðju sveipsins og þaðan
til suðvesturs. f bugnum sunnan við
veðramótin er hlýr suðvestlægur
loftstraumur en norðan að þeim
standa kaldir loftstraumar. Á
straumamótunum leitar blýja loftið
upp á við, svo það kælist og myndar
úrkomusvæði, sem síðan hreyfast á-
fram eftir því sem sveipurinn flyst
úr stað. — Mesta þýðingu fyrir veð-
urspárnar hefir það samt, að stefna
sveipsins fer nákvæmlega í sömu átt
og hlýi loftstraumurinn. parf því
aldrei nð vera í vafa um stefnu
sveipanna ef veðurfregnir eru nægnr
fyrir hendi til þess nð sýna stefiip
hlýja loftsins. Iljá oss verðnr oftast
misbrestur á þessu ef ekki hitlist
svo á að skipafregnir koma til hjálp-
nr snnnan úr hafinu.
Kalda loftið sem streymir norðan
að lægðinni, ýtir sjer smám saman
inn undir hlýjn loftstrauminn, af því
það er þyngra í sjer. Fer svo að lok-
nm, nð það nær. saman við kalda
loftið á framhlið sveipsins. Úr því
fer lægðin að grynnast — sveipurinn
að dofna og loks eyðist hún og hverf
ur með öllu. Venjulega endist hver
lægð ekki nema 3—5 daga. Lægð, sem
myndast t. d. suður af Nýfundna-
landi er í fvrstu lítil um sig og grunn.
Svo smádýpkar hún og fer með vax-
andi hraða norðaustur á hóginn. peg-
nr hún er komin á móts við íslnnd
,er hún ef til vill orðin að hættu-
legum stormsveip, sem færist úr stað
með 50—100 km. liraða ú klst. .V
1—2 sólarhringum getur svo lægðin
farið hjeðnn norður undir Svnlhnrð
og er þá oftast orðin grunn og afl-
lítil. En á sama tíma geta svo hæði
ein og tvær nýjar lægðir hafa lieim-
sótt oss í staðinn.
Veðurskilyrðum þeim, sem sýnd eru
á mvndinni, nmndi í daglegnm veðir-
skeytum, þar sem alt verður að vera
sem orðfæst, lýst þannig: „Djúp lægö
fyrir suðaustan land á norðaustuv
leið.“ Kortið er ekki frá neinurn
vissum degi, heldur aðeins almenn
skýringarmynd. En svipað þessu litu
veðurkortin út í nóv. sl. ár, þegar
mestar voru norðanhríðarnar og
símslitin á Norður- og Austurlandi.
TV.
Aðstaðan er að mörgu leyti iirð-
ug hjer á landi, til þess að gera
ábvggilegar veðurspár. Flest illviðrin
koma fyrst suðvestan og vestan að
landinu — úr þeirri átt sem lítilla
veðurfregua er að vænta. Oft her-
ast þó fregnir suðvestan úr hafinu
frá enskum eða skandinavískum skip-
um á leið til eða frá Ameríku. En
oft koma fyrir dagar, sem alls engar
slíkar fregnir berast hingftð.
Suðnr-Orænland nær miklu lengra
til suðurs heldur en ísland og gera
óveðrin því oft vart við sig þar 12—24
klst. áður en þau koma hingnð. Nú
hafa verið reistar 4 loftskeytastöðv-
ar á Grænlandi og má vænta, að þær
sendi fnllkomnar veðurfregnir þegar
stundir líða. Hingað til hefir þó, eins
og kupnugt er, verið lítt skiljanleg
Iregða á þessu.
Úr norðurhafinu berast skeyti frá
Jan Mayen 6 sinnur á sólarhring
hverjum, og eru þau ómetanleg hjálp
til þess að segja fyrir og vara við
hættulegum norðanveðrum. Norðmena
hsfa reist loftskeylastöð á eynni ein-
ungis til að setida veðurfregnir, og
reka haiia algerlegn á sinn kostnnð.
Árlegur rekstur kostar fullnr 60 þús.
krónur. (Heyrt hefi jeg því hnldið
frnm lijer að veðurstöðin á Jan
Mayen bæri vott um ásælni og land-
græðgi Norðmnnnn. Parf raeiri en
meðal óhhitvendni og fáfræði til). r
I
l
V.
Fyrir rúmu ári hyrjaði Veð*
urstofan að segjn fyrir um veður
og' vind um næstu tvö dægrin, en þnr
áður náði spáin nðeins til þess dæg-
urs, sem í hönd fór er hún var gefi i
út. Vissnn í veðnrspánum er mjög
misjöfn. Stundum eru þær algerlega
vissar — stundum mjög óvissar
fyrir síðara dægrið. — Fer það
eftir því, hve mikið af veðurfregnum
hefir horist og í öðru lagi, hve flók-
in aðstaðan er í það skiftið. Oftast <r
orðinu „sennilega" skotið inn í veð-
urspána við þau ntriði sem einkuin
þykja óviss.
pað verður seint um of hrýnt fyrir
þeim, sem veðurspárnnr nota, að þær
eru als ekki til þess gerðar, nð menn
hætti sjálfir að athuga veðrið nn
fylgi þeim í blindni. p\rert á móti.
pað er um að gera að hcra veður-
spána snman við eigið hugboð og
eigið álit; síðan verður hver og einn
að eiga það við sjálfan sig, hverju
hann trevstir mest. Ef t. d. formanni,
sem ætlar á sjó líst veður ískyggilegt,
og veðurspáin gerir einnig ráð fyrir
hvössu veðri, þá ætti að vern sjálf-
sögð regla að fara hvergi. Áhættan
er það mikil, að róðurinn komi ekki
nð fulHfin notnm eða jnfnvel ver»-n
hljótist af.
Nú her það og oft við, nð veður
virðist einsýnt og gott á staðnurn,
þólt veðurfregnin geri ráð fyrir ill-
viðri innan ákveðins tíma. pá er
anðvitað vant hverju trún sknl. —
Nokkuð má farn eftir því, hve
kveðið veðurspáin er orðuð og hve
sterk orð eru við höfð. En sje
nú samt scm áður farið á sjó, þegnr
svonn her undir, ætti það nð vern