Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1927, Blaðsíða 2

LBBBÓK MQSflDNBLAMINS
306,
ar kaimast að miusta kosti við
Helga magra, sem trúði á Krist,
en. hjet á Þór.
Aheitatrúiu er í eðli sínu ekki
anuað eu trú á ósynilegt, máttugt
vald, sem geti upp á eiuhvern
máta látið óskum manna verða
framgeugt; og þessi trú hefir að
öllum líkiudum mönuunum fylgt
frá því að mennirnir andlega og
líkamlega hófust upp yfir dýrin.
Áheitatrúin er því að mínu viti
œvagömul kynfylgja maunanna;
og hún er til hjá öðrum þjóðum
eugu síður en hjá okkur íslend-
ingum, meira að segja þeim þjóð-
um, sem taldar eru að vera komn-
ar miklu lengra en við íslendiug-
hr í mentun og margvíslegum frarn
förum; og hún er til engu síður
í mentuðu stjettunum en hinum
óinentuðu. Að öllu þessu leyti álít
jeg, að við íslendingar þurfum
engan kinnroða að hera fyrir á-
heitatrúna okkar; síður en svo.
Af hverju heita menu nú sjer-
staklega á Strandarkirkju?
Auðvitað af því, að menn liafa
■sjerstaka trú á henni; og því verö-
ur ekki neitað, að þessi trú á
Strandarkirkju er studd og styrkt
*á marga lund af marg-endurtek-
inn i og mjög gamalli reynslu;
mjer Iiggur við að segja, að sunrt
sje nú á tímum kallað vísindalega
isannað, sem styðst við lítt styrk-
ari rök en forna trúin á Strand-
arkirkju. — Jeg fer ekki lengra
út í það mál að sinni.
En nú koma ýmsir menn og
segja, að þessi forna trú á Strand-
arkirlcju sje auðvitað ekkert ann-
að en gömul lijátrú og vitfeysa.
Jeg er nú ekki svo. auðmjúkur
í auda, að jeg hneygi raig djúpt
fyrir slíkum ummælum; hver fá-
vitringurinn getur kastað þeim
frarn; þau sanna alls ekki neitt.
Það eru líka til menn, jafnvel
gáfaðir og lærðir, sem segja, að
trú okkar kristinna manna sje
heldur ekki annað en hjátrú og
hugarburður; en — ekki kemur
okkur kristnum mönnum samt í
hug, að renna frá trú okfear vegna
þeirra uiumæla. Sutuír segja jafn-
vel, að öll trúarbrögð sjeu ekki
annað en hjátrú og Ieyfar gamall-
ar heimsku og vanþekkíngar. —
Mannkynið leggur nú samt ekki
meira upp úr þesstrm utnmælum
eu það, að það heldur einlægt á-
fram að hafa einhverja trú, og
mun halda því áfram, meðan það
á annað borð er til.
Hvað er þá trúin á Strandar-
kirkju í eðli sínu?
Fyrir minni vitund er það mál
svo, að trúin á Strandarkirkju er
ein grein, ein tegund trúarinnar
á það hið dularfulla, ósýnilega og
óskiljanlega, og jafnframt líkn-
andi og bjargandi máttarvald, sem
við mennirnir finnum á hverri
stundu að umkringir okkur ávait
og alstaðar, er yfir öllu, um alt og
í öllu.
Strandarkirkja er og hefir lengi
verið í meðvitund þjóðarinnar
sem helgur dómur; og á helga
dóma trúa menn í hjarta sínu,
hvort sem menn uppsltera fyrir
það lof eða last; og jeg bæti því
við, að þessi trú veitir ótölulegum
fjölda manna ólýsaulegau styrk-
leika í lífsbaráttunni.
Eigi að útrýma allri þessari trú
út úr hugskotum manna, þá verð-
ur skarð fyrir skildi í trúarvit-
und og trúarlífi þjóðanna.
Öll þekkjum við trúna á kross-
inn og krossmarkið. Var ekki
krossiun samt um eitt skeið GyÖ-
ingum hneyksli og Grikkjum
heimska? Samt hefir liinn siðaði
lieimur þorað að trúa á helgi kross
ins þrátt fyrir alt, og þorir það
enn þann dag í dag. Jeg get held*
ur ekki, frá mínu sjónarmiði, hugs
að mjer neinn óbrjálaðan manu,
sem geri spott að þeirri móður,
sem með krossmarki signir yfir
barnið sitt um leið og hún leggur
það í vögguna; jeg vildi, að þær
gerðu það allar. Og þó einhver
gerði spott að slíku, þá má öllum
standa það á sama.
En er nú ekki alt þetta greinar
á sama trjenu? Og er það ná
nokkurt tíltökumál, eða er það
nokkuð fráleitt, þótt hjá kristnum
mönnum, sem trúa á almætti, al-
kærleika og alstaðar nálægð Guðs,
beinist einhver trúargrein að Guðs-
húsunum, og eíns og festist við
sum þeirra í meðvitund matma?
Mjer finst það ekkí fyrír mítt
leyti.
Þar að auki sýnist mjer, að sum-
ar nýjar trúarhugmyndir, sem í
■'nútíðinni er haldið að mönnum,
sjeu í engan máta aðgengilegri
heldur en gamla trúin í sambaudi
við Strandarkirkju. Sje sú gamla
'trú fáránleg í augum hins uýja
tíma, þá er sum nýja trúin ekki
síður fáránleg í augum hins gamla ;
finst mjer þá, að hjer sltilji kvitt-
ur við kvittan.
Trúin á Strandarkirkju er ís-
lensk þjóðartrú; við íslendingar
eigum hana út af fyrir okkur, og
hún er okkur ekki til neins vansa.
Jeg veit, að það er satt, að svo
lítur út stundum, sem það liggi
lífið á, að klæða okkur úr hverri
íslenskri spjör, reita af okkur
hverja íslenslca fjöður, kofna öllu
svo fyrir, að af okkur hverfi all-
ur íslenskur svipur, kenna okkur
í sem flestum greinum, að „tyggja
upp á dönsku;“ en — mjer finst,
að öllu sje óhætt, þó við enn um
stund eigum út af fyrir okkur
þessa gömlu íslensku trú, þjóðar-
trúna á Strandarkirkju. Hiin fer
í eðli sínu í engan bága við trú-
artilfinning okkar íslendinga, og
það er síður en svo, að Jnán geri
siðmenning okkar nokkra mink-
un; það er yngra en hún sumt,
sem meiri minkun er að í þjóðlífi
voru, og þegja flestir um J>að og
við því.
Það er í mínum augum eugiu
ástæða til að varpa neinu að þeim,
sem liafa sjerstaka trú á Strand-
arkirkju, fremur en að hinum, sem
hafa aðrar skoðanir í því efni og
mörgu öðru.
Ef hinar ýmsu nýju trúarskoð-
anir nútímans eiga rjett á sjer —
og um það efast jeg ekki — þá
eiga liinar fornu líka hinn sama
rjett. Og vilji menu láta tala með
hæfilegri virðingu um nýjar skoð-
anir — og það er ekki nema sann-
gjörn krafa, — þá geri menn svo
vel, að tala þá líka ineð sömu
virðingu um hinar gömlu; þá er-
um við allir sáttir. —Jeg vil segja
það í sambandi við þetta mál, að
jeg hefi einlægt verið andstæður
öllum trúardeilum, hefi viljað vera
fylgjandi trúar- og samviskufrelsi,
og virða sannfæringu annara
manna. — En —• jeg læt heldur
engan taka frá mjer mína sann-
færingu; rjettinn, sem jeg hefi
viljað öðrum gefa til að fylgja
sinni sannfæringu, hann heimta
jeg líka fyrir sjálfan mig.
Mjer er það einlægt andstygð,