Lesbók Morgunblaðsins - 08.07.1928, Blaðsíða 3

LESBÖE M0RGUNBLAÐBIN8
211
úr pestinni % landsmanna. —
Þetta er að engu hafandi.
Það er fyrir löngu vitað af
rannsóknum Svartadauða frá því
á 17. öld, eða jafnvel fyr, að af
hverjum 100 Evrópumönnum sem
sýkjast af þessari pest, deyja
venjulega 60—70. Þegar veikin
hefir verið verst hafa dáið alt að
93 af hundraði sýktra mauna. —
Þctta hefir þó einkum komið fyrir
í Austurlöndum, þar sem veikin
kefir verið algengust. En það þyk-
ir einnig sannað, að aldrei sýkist
af þessari pest meira tii jafnaðar
en þriðji hver maður eða um
30%.*
Þetta sem hjer að framan er
sagt, beudir á að tæplega hafi sýkst
í Svartadauða meira en hjer um
bil ciun þriðji þjóðarinnar. Eu ef
til vill hafa flestir menn dáið, sem
veikina fengu, eða alt að 93%. —
Þetta kemur líka nokkurn veginu
vel heim við það sem menn vita
um maunfallið úr pestinni á ýms-
um stöðum í Evrópu á 14. öld,
þegar liún geisaði þar. — Það er
talið nokkuru veginu víst, að þar
hafi ekki fallið úr pestiuni nema
þriðji hver maður til jafnaðar, t.
d. í Noregi, London o. s. frv. En
mest var mannfallið þar sem fá-
lækt var mikil og óþrifnaður. —
Þetta var livorttveggja tii í Nor-
egi, og í ýmsum borgurn á miðöld-
uuum. Sorp og mykjuhaugar voru
þá víða á strætum borganna. Um
aldamótin 1400 virðist eigi hafa
verið mikil fátækt á íslandi, móts
við það er síðar varð, t. d. á 17.
og 18. öid. Um hreinlæti þjóðar-
innar verður lítið vitað. En hvergi
á íslandi gat verið meiri sóða-
skapur en víða var þá erlendis. En
það má telja víst, að á biskups-
stólunum og klaustrunum hafi
lireinlæti verið sæmilegt og somu-
leiðis á öllum höfðingjasetrum
landsins. Það getur því eigi uáð
neinni átt, að í Skálholti og
klaustrunum eystra, hafi nálega
allir menn dáið úr pestinni, sem
]>ar áttu heirna. En eins og þetta
verður að teljast að engu hafandi,
svo er einnig um flest annað, sem
sagt er í annálum um þessa pest.
* Stgr. Matth. Eimreiðin XII
82—96.
Það er eigi ótrúlegt að á allra
fátækustu heimilunuin, einkum
ineðal búðsetumana við sjóinn,
sem þá voru margir, hafi flestir
verið móttækilegir fyrir pestina
og dáið úr henni. Þar hefir lialdist
í hendur: fæðuskortur og lítið'
hreinlæti. Þetta hvorttveggja liefir
alstaðar reynst hin besta gróðrar-
stía fyrir þessa undarlegu veiki.
En liitt eru ýkjur og nær engri
átt, að heilar sveitir eða hjeruð
liafi orðið mannlaus í pestinni.
— I sumum sveitum, einkum af-
skektum, hefir máske fólkinu
fækkað svo á mörgum heimilum,
að það sem eftir lifði liafi orðið að
yfirgefa jarðir sínar og sameinað
sig um betri býlin, meðan fólkinu
var að fjölga aftur.
Um síðari pláguna(1495), sem
óvíst er hvort var sama eðlis og
fyrri plágan (1402—1404) , eru
líkar ýkjusagnir í annálum vorum
og um hina fyrri. Það er sagt t.
d. að í henni liafi bæir eyðst ná-
lega um allar sveitir vestur að
Gilsfirði, og víða hafi eigi lifað
eftir nema 2 eða 3 meuu. Aðeins
Niðurl.
Næsta dag, mánudaginn 4. júni,
skiftust xpenn niður eftir náms-
greinum sínum. Hafði hver há-
skóladeild undirbúið fund eða
ferð með fyrirlestri um eitthvert
áhugamál sitt. Síðan var sýnt eitt-
hvert tilheyrandi safn eða stofn-
un, og að lokum snæddi hver
flokkur um sig morgunverð. Alls
skiftust inenn í 8 flokka. Human-
istar (málfræðingar, sagnfræðing-
ar o. s. frv.), lögfræðingar, nátt-
úrufræðingar, læknar, verkfræð-
ingar, tannlæknar, lyfjafræðingar
og verslunarfræðingar.
Ekki get jeg sagt um,hvernig
dagur þessi eyddist hjá öðrum
flokkum en náttúrufræðingum, en
hjá þeim varð hann bæði fróðleg-
ur og skemtilegur.
2 sveinar ellefu ára gamlir, er sagt
að liafi lifað eftir á öllu svæðiuu
frá Botnsá að Hvammi í Kjós. Því
er bætt við, að báðir liafi þeir
orðið 100 ára gamlir og dáið' í
sama mánuði. Þess er og getið, að
pestin síðari hafi aleytt suma
lireppa nyrðra. (Árb. Esp. II, 125).
Þetta er vitaulega gömul munn-
mælasaga, sem annálsritarar trúðu.
Og þar sem sagt er um maunfall-
ió í síðari plágunni, að Jiótt 6 eða
7 færi með lík til graíar, kæmi eigi
aftur lifandi nema 3 eða 4, þá er
það vitanlega einskonar bergmál
af sainkynja sögum um uiaun-
fallið í fyrfi pestinui. En með
þessum tölum er líka gefið í skyu
hve síðari plágan liafi verið' væg-
ari en hin íyrri. (Árb. Esp. 11,
122—123). Það er satt, að þessi
veiki fór eigi um Vesturland. —
Ilún mun ekki liafa verið verri eu
ýmsar skæðar bólusóttir, að stóru-
bólu frátaldri (1707). Þá er sagt
að fallið liafi þriðjungur allra
landsmanna (18 þús.), en það er
ósaunað. Þá var ekkert manntal
fyr en löngu síðar.
Niðurl.
Okkur var ákveðin ferð út til
Runmarön, sein er eyja ein langt
úti í Skerjagarði. Var þangað all-
löng sigling. Lögðum við af stað
kl. 8 að morgni og komum heim
kl. 4^4 síðdegis. Þegar um morg-
uninn sýndi það sig, að eigi voru
veðurguðirnir okkur hliðhollir, því
að rigning var og kalsaveðuf. —
Engin áhrif hafði það samt á
skapið, enda hefði það vart verið
náttúrufræðingum sæmandi að
hræðast votviðri dálítið. Á útsigl-
ingunni út í gegnum sundin var
glymskratti settur af stað og fjör-
ugur dans stiginn, enda þótt lágt
væri undir loftið í farþegarúmi
bátsins.
Á meðan dansinn dunaði smaug
báturinn út á milli eyja og skerja.
Sumstaðar voru sundin svo mjó,
Stúdentamót í Stokkhólmi.
1. til 5. júní 1928,
Eftir Steindór Steindórsson stud. mag.
/