Lesbók Morgunblaðsins - 03.05.1931, Blaðsíða 7

r.PPmOK MORGUNBLAÐ8INS 135
Eldgos á Java. Fyrir nokkru urðu hræðileg eldgos á eynni Java. sem er ein af austurindisku eyj-
unum og nýlenda Hollendinga. Þessi ægifagra mynd er tekin meðan gosin stóðu sem hæst.
Sveitabúskapur
í Noregi
1815—1825.
Eftir lýsingu J. Smitlis bún-
aðarstjóra var búskapur í Nor-
egi gamaldags og stóð á lágu
stigi í byrjun 19. aldar. — Plæg-
ing öll og jarðvinsla var ófull-
komin og grunntæk, áhöldin beima
gerð og ljeleg. Allir notuðu rekur
með járnvari og þær voru víða
einu áhöldin til jarðvinslu. Þar
sem plógar voru notaðir voru þeir
að mestu úr trje, litlir ljettir og
ristu grunt. Herfin voru líka ljett
og allajafna með trjetindum.
Ekki var betur statt með vinnu
við áburðinn. Fæstir kunnu að
drýgja liann eða blanda og ýmist
var mykjan borin á túnið á smá
um mykjusleðum eða hripi, sem
stúlkurnar báru á bakinu.
Á ökrum fyltist alt af illgresi
og stafaði það að nokkru af því að
bændur kunnu. ekki til framræslu
enda ljetu betri bændur sjer nægja
að rækta hæfilega þurra móa. Svo
var sömu komtegund sáð ár eftir
ár án þess að hvíla jarðveginn
þangað til ekkert vildi lengur
spretta. Þá var sá akurbletturinn
lagður niður og annar ræktaður í
hans stað. Þeir, sem ræktuðu jörð-
ina betur og báru vel á, fengu
margfalt betri uppskeru og svo
var þetta um ýmsa bæjabúa. Oft og
einatt var útsæðið blandað, svo að
fleira spratt á ökrunum en til var
ætlast. Trúðu menn því, að bygg
yrði að höfrum í votviðrum. Ekki
var sú hjátrú betri að kartöflur
væru eitraðar, jafnvel að menn
fengju holdsveiki af þeim.
Ekki var betur statt með með-
ferð á skepnum. Alt var bygt á
beit og útigangi. Á haustin voru
skepnurnar látnar ganga úti í
lengstu lög, en þegar þær voru
komnar á gjöf spreyttu stúlkurn-
ar, sem hirtu búpeninginn, sig á
þeirri erfiðu list, sultargjöfinni, að
fleyta skepnunum á sem allra
minstu fóðri. Fóðrið var aðallega
úthey og hálmur en líka var notað
trjálauf, lyng, þang og fiskúrgang-
ur. Víðsvegar gáfu menn líka kún-
um hrossatað. Þegar mest var haft
við var hrossataðið soðið og bland-
að í það dálitlu af mjöli.
Þó stúlkurnar væru furðu leikn-
ar í því að fóðra skepnurnar á sem
minstri gjöf, þá fór sjaldan hjá
því að eitthvað fjelli úr hor. Á
útmánuðum urðu menn oftast nær
að draga mjög af fóðrinu, því allir
strekktu við að setja sem mest á
heyin. Kvenfólkið hvatti mjög til
þess því það taldi veg sinn fara
mjög eftir búfjáreigninni. Þær
hirtu skepnurnar og kröfðust þess
að sett væri á eftir sínu höfði,
sjerstaklega hve margt væri haít í
fjósi. Á vondum vetrum bar það
og oft til að hver kýrin eítir aðra
drapst úr hor á básunum. Fáir
höfðu efni á því að kaupa fóður
handa skepnum hjá kaupmönnum.
En það var ekki sulturinn einn,
sem amaði dýrunum. Bændur vissu
að kýrnar kæmust af með minna
fóður ef vel var heitt í fjósinu og
gerðu þess vegna fjósin svo lág
sem mest mátti verða. I þeini var
hver básinn við annan og engin
fóðurjata. Austanfjalls voru glugg
ar á fjósunum en vestanfjalls eng-
ir nema ljóraop á þaki, eða smá-
vindauga á veggjum, sem heyi var
stungið í, þegar fjósverkuin var
lokið. Var þá koldimt í fjósinu
milli mjalta. Þá var ekki meira
hugsað um að halda kúnum hrein-
um en svo, að oft voru þær mor-
andi í lús og sífelt með andstyggi-
legum sárum og fleiðrum.
Með hestana var betur farið en
flestar aðrar skepnur. Þeir þurftu
að vera í góðum holdum til þess
að geta þolað brúkun og oft mátti
ó þeim græða, það hjálpaði og til
að karlmönnum þótti það hinn
mesti vegsauki að eiga góða hesta
engu síður en konunum að eiga
margar kýr.
Þó margir hafi felt harða dóma
um þetta ljelega búskaparlag, þá