Lesbók Morgunblaðsins - 19.06.1932, Blaðsíða 6

186 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
iíS í eldinn og lá nærri að krass-
ir.n litli, með gimsteinunum og perl
iinum færi hina somu leið.
Nú fóru menn að gefa uppboð-
inu gaum, og öllu því, sem þar
liefði verið selt sem ,,skran“. En
af því leiddi að menn sáu betur
en áður nauðsynina á verndun
fornminja. Kosin var nefnd til að
annast um að fornminjar yrðu
betur verndaðar en áður hafði tíðk
ast. Sú nefnd stofnaði síðan þjóð-
min jasafnið.
En meðal dýrustu minjagripa
safnsins er krossmarkið litla, sem
brundi innan úr líkneski Krists,
er koparsmiðurinn í Hróarskeldu
klauf í eldinn.
Kúlumynöuð
sólkerfi.
í stjörnumerkinu Herkules
mátti í aprílmánuði eygja lítinn
ljósdepil og ógreinilegan, milli
stjarnanna Zeta og Eta. Það er
binn nafnkunni stjarnahópur M 13
(sem svo er nefndur vegna þess
að bann er nr. 13 í stjörnuskrá
Messiers). Ef borft er á þenna
ljósdepil í kíki, er hann ógleym-
anlega fagur. Þar eru þiisundir
st.jarna bver við aðra í bnapp, gul-
ar, rauðar og bvítar og í miðju
eru þær svo þjettar, að þær verða
ekki greindar sundur.
Hjer er um heilt sólkerfi að ræða
og er það gríðarstórt. 1 því eru
sem sagt þúsundir sólna og marg-
ar þeirra hundrað sinnum stærri
heldur en vor eigin sól. Þetta
kalla menn kúlumynduð sólkerfi,
því að vegna fjarlægðarinnar líta
þau út eins og stjörnuhnappur,
hjeðan frá jörðu, Þessir stjörnu-
hópar eru margir og þekkja menn
um 80 þeirra. Það er amerískur
stjörnufræðingur, Harlow Sbapley,
sem manna best hefir rannsakað
þá. Hefir hann varið mörgum ár-
um til þess, hefir reiknað út hve
langt þeir eru frá jörðu, hvað þeir
eru stórir og hver er afstaða þeirra
til vetrarbrautarinnar. Með því að
taka myndir af sólkerfum þessum
og rannsaka þær, telst mönnum
svo til, að í hverju þeirra muhi
vera um 50.000 sólir, sem allar
snúast um einn miðdepil. En sjálf-
sagt eru þær miklu fleiri, því að
það eru að eins stærstu sólirnar,
sem koma fram á ljósmyndunUm.
Og þær eru svo stórar, að væri vor
eigin sól komin í /hóp þeirra,
mundi hún ekki sjást á ljósmynd,
vegna þess hvað hún er lítil, enda
l<ótt notaður væri sá sterkasti
stjörnukíkir, sem til er í heimi,
og myndatökutíminn sje margar
klukkustundir. En þetta stafar aft-
ur af því hve vegalengdin er geisi-
mikil. Næsti stjörnuhnappurinn er
21.000 Ijósár frá jörðu vorri, M.
13 er 36.000 ljósár hjeðan og sá
fjarsti er svo langt í burtu, að
ljósið þaðan er 230.000 ár að
komast til jarðar. Ljósár er talin
sú vegalengd, sein Ijósið fer á
heilu ári, en ]>að fer með 300.000
kílómetra hraða á sekúndn. Á
þennan hátt eru allar fjarlægðir í
liimingeimnum reiknaðar. Til sam-
anburðar má geta þess, að fjar-
lægðin frá jörðu til tunglsins er
lljóssekúnda og fjarlægðin til sól-
ar er 8 1 jósmínútur. Frá sólu til
Neptúns er fjarlægðin 4 Ijóstímar.
Frá sólu til næstu stjörnu (Alfa í
Kentaur-merkinu) er fjarlægðin 4
liósár. Á sama hátt hafa menn
reiknað út víðáttu hinna kúlu-
mvnduðu sólkerfa og komist að
rann um, að milli ytstu stjarnanna
í þeim sje um 100 ljósár.
5taka eftir K. H.
Fyrir skömmu hafði kona noklc-
ur orð á hví við skáldið K. N.
að hann hefði haft belsti mikil
■kynni af Bakkusi, og gat þess
um leið. að ef þan hefði verið
minni mundí K. N. hafa getað
valið um kvonfang.
Þá svaraði liann :
Mjer gamli Bakkus gaf að
smakka
gæðin bestu, öl og vín.
Honum á jeg það að þakka
að þú ert' ekki konan mín.
ÍDerkilegur hani.
Hjón áttn nokkur hæns og frúin
hugsaði um þau. Einu sinni ólst
þar upp hvítur hani, svo ljómandi
fa'ilegur, að hann var látinn lifa.
En þegar hann stálpaðist fann
hann upp á þeim ósið að gala
klukkan 3 á næturnar. Gainli han-
inn galaði aldrei fyr en um venju-
legan fótaferðatíma, og því sagði
konan við mann sinn, eina nótt
þegar ungi haninn galaði sein
ákafast:
— Við verðuiu að drepa han-
ann.
—• Já, sjálfsagt, sagði maður-
inn, rauk á fætur, náði í inann
og bað hann að drepa hanann
fyrir. sig.
— Nú, hvaða hana!
— Þennan hvíta, og benti *inn
í liænsnahúsið.
— Þetta er ekki liani,. þetta er
púta, sagði maðurinn.
— Jú, víst er það liani, og við
drepum hann.
Það var gert og skrokknuin
fleygt í hlaðvarpann.
Þegar frúin kom á fætur og sá
skrokkinn, brá henni í brún. Ilún
hljóp ti) manns síns og sagði:
— Guð hjálpi þjer, nú hefirðu
drepið bestu varphænuna mína, en
lianinn lifir enn.
Bóndi fór aftur á stjá, náði í
aðstoðarmann sinn og sagði:
— Við verðum að drepa hanann !
— Nú, hvaða hana ? sagði hinn.
— Hvíta hanann, sein galar atlt
af á nóttunni.
Nú var haninn sóttur og höggv-
inn.
Nóttina eftir fór piltur undir
húsvegg bónda, þar sem svefnlier-
bergisglugginn var, og galaði sem
hani af öllum kröftum.
Hjónin vöknuðu bæði; bóndi
stakk höfði út um gluggann, skim-
aði í allar áttir. en sá ekki neitt.
Þá varð honyn að orði:
- Tvídrepinn í gær og galar
í da.g!
Pjesi kom upp í biblíusögu og
sagði svo frá: Þegar Gyðingar
reötuðust, lágu þeir upp við' aln-
boga og átu með hinum.