Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1933, Síða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ólík urðu ekki hlutskifti þeirra?
Annar var gerður að dýrlingi, hinn
að galdramanni. \'ar þetta nú ein-
göngu því að kenna sem sagt var
um lærdóm Sæmundar og æfintýr
hans erlendis, eða var það ef til
vill eitthvað annað í lífi hans og
starfi, eftir að hann hvarf heirn
tii íslands, sem gaf t.ilefni til þjóð-
sagnanna um kunningskap lians
vrið óvin mannkynsins í
Hjer á landi, eins og annars
staðar, tók snemma að brydda á
h.atri gegn goðatrúnni, meðal kirkj
unnar manna. Má þar meðal ann-
ars minnast á það, að -Tón biskup
bannaði að nota liin fornu viku-
daga nöfn, vegna þess að þau
væri úr heiðni. Kirkjunnar mönn-
um fanst það nauðsynlegt til þess
að draga menn frá heiðni og
beiðnum venjum, • að innprenta
þeim, að goðin væri djöflar, sem
meiin vrði að vara sig á. Smám
saman varð því almennings álit
það, að ábyrgðarmikið og hættu-
)egt væri að fást við fornar helgi-
sögur og goðatrú. og kirkjan og
munkarnir gerðu auðvitað alt, sem
í þeii-ra valdi stóð til þesr, að blása
að þessu. En Snorri fór ekki að
þessu. Nú er það talið, að flest
þau fræði, sem hann tók upp í
Eddu, hafi hann fengið í Odda.
Og það er einkennilegt, að sá mað-
ur, sem stofnaði Oddaskóla, var
talinn mesti galdramaður Tslands.
Getur eittlivert samband verið hjer
á milli?
Það væri ekki fjarri sanni að
setJa. að starf Sæmundar við að
cpfna fornum fræðum. væri af al-
umnningi sett í samband við það
r;ð hann hlyti að hafa náin kynni
nf il)um öndum og það hafi orðið
upphaf þ.ióðsagnanna um hanu,
• f-m iifðu á vörum manna um aldir.
En Sæmundur var sjálfur það
mikilmenni, að engum gat komið
t’l hugar að bann gerðist verkfæri
í höndum ijlra anda. eða þræll
beirra. Hann var þeim miklu vitr-
rri, og gerði þá því að þrælum
sínum. Og þarna höfum vjer ef til
vill skvringuna á því, bve misiafn-
lega fór um hann og Jón biskuo.
'ún barðist með hnúum og hnefum
gegn heiðninni, og var gerður að
dýrling fvrir vikið. Sæmundur
rannsakaði hin fornu fræði, og
fyrir það var hann gerður að
galdramanni.
Hvernlg Jón Ögmundsson
fann Sæmund.
í sögu Jóns biskups segir Gunn-
laugur munkur Loftsson svo frá:
,,Eigi hæfir annað, en geta,
framar en áður er sagt, hvérsu
mikið lið íslenskum mönnum varð
að liinum heilaga Jóni, jafnvel ut-
an lands sem innan. Teljum vjer
þann ldut einkanlega þar til, er
hann spandi út hingað með sjer
Sæmund Sigfússon, þann mann,
er verið hefir einliver mestur guðs
kristni til nytsemdar á fslandi, og
hafði lengi verið í útlöndum, svo
að ekki spurðist til hans. En hinn
heilagi Jón gat liann upp spurðan,
að hann var með nokkurum ágæt-
nm meistara, nemandi þar ókunn-
uga fræði, svo að liann týndi allri
þeirri, er hann hafði á æsltu aldri
numið, og jafnvel skírnarnafni
sínu. En er hinn lieilagi Jón kom
þar, er hann var fvrir, spurði hvor
annan að nafni. Hinn heilagi Jón
sagði sitt nafn, en Sæmundur
nefndist Kollur. Jón svarar af
gift lieilags anda og mikilli kenni-
speki: ,,Jeg get að þú heitir Sæ-
raundur og sier Sigfússon, og
fæddur á tslandi, á þeim bæ er í
Odda heitir“. Taldi hinn heilagi
Jón þar til fyrir honum, að hann
kannaðist við sig og ætt sína. Sæ-
mundur mælti: ..Vera má að sönn
sie saga þín, en ef svo er, þá mun
finnast í túninu í Odda hóll nokk-
ur. sá er jesr liek mier jafnan
viður“, Og eftir þetta, bá kannast
þeir við með öllu. Þá raælti hinn
heílagi Jón: ..Fýsir þig ekki í
brott heðan?“ — Sæmundur svar-
ar: ,.Gott l’vkir mier h.iá meistara
mínura, en bó. síðan je" hevrð:
l’in orð. og jeg sá big, virðist raier
bó svo. sem .«á hafi betur, er þjer
fvlgir og aldrei við þig skilst, en
eigi sie jeg þó ráð til þess. að jeg
megi þjer fylgja, því að meistari
minn vill með engu móti gefa mig
Iiðugan“. Hinn heilagi Jón mælti:
..Við skulum báðir þar að sitja, og
mun jeg dveljast hjer um hríð;
skulum við til nýta hveria stund,
er við megum við talast. eigi síður
nætur en daga. Nú ef meistari
þinn ann þjer mikið, þá mun hann
íeita. okkar, ef við erum einir sam-
an, og mun liann þá venjast við
og þykja ekki grunsamlegt, ef það
kemur oft að. En ef llann Ijettir að
leita okkar, þá skulum við leita á
brott sein skjótast“. Sæmundur
mælti: „Viturlegt ráð er þetta, er
þú hefir til lagt, skal þetta grund-
völlur okkar ráðagerðar. en við
vitran mann eigum við, þar sem
meistari minn er, því að hann sjev
ferð okkar þegar hann hyggur að
himintnnglum í heiðríku veðri. því
að hann kann svo algerlega astro-
poroiam, það er stjörnuiþrótt, að
hann kennir hvers manns stiörnu,
þess er hann sjer, og hvggur að
um- sinn“.
Nú eftir þessa ráðagerð fylgir
Sæmundur Jóni á fund meistara
síns; tók hann við honum allvel, er
Jón þar um hrið, þar til er þeir
'eita brott á einni nótt; var veður
þykt, og fara þá nótt alla og dag-
irin eftir. En er meistarinn saknar
þeirra, þá var þeirra leitað og
fundust eigi. En á annari nótt,
]iá sá öll himintungl, sier meistar-
inn þegar hvar beir fara og fer
•-ftir þeim skyndilega. Sæinundur
leit upp í loftið og mælti: ,.A ferð
er meistari minn kominn, og s.ier
hvar við förum“. Jón mælti:
TTvað er nú til ráð-i ?“ Sæmund-
ur svarar: „Skiótt skal til ráð«
taka : tak skó af fæti mier or- fvll
ef vatni. o<? set í höfuð rnier“.
Svo nerir bann. Nú er að se<r’’<
frá snekinginum. að bann «'< í
himininn nnn o<r mælti: Jll t>ð
ij<di! Því að .Tóli hinn ú+le' ski
befir drekt Koll. fóst.ra minum
bví að vatn er um stiörnn bans“ •
o<? fer heira aftur En l>e>r T>»<
fara leið sína þá nótt o" dae-io-
eftir. Nú er enn að se<?ia frá rn<jt’-
iuoánnm. að á næst.u nótt ef+ir
íi,-inf,j. bann hiraintumrlum o<r sier
<tiiirnu Sæmundar fara vf'r bou-
um lifaudi. o" fer eftir beim Tóni.
Sæmundur mælti: Enn er stiörnn-
meistarinn á ferð kominu. ou mou
enn ráða við Tuirfa : tak eun ská
af fæti mier o<? kníf úr skeiðnm
nór ljöorrr á kálfn mier. Otr fvll
‘kóinn af blóði. o<? set í bvirf't
mier“. -Tón gerir svo. Þá s?at meist-
arinn enn sieð stjörnu Sæmundar,
o<r jnælti: „Blóð er nú um stiörnu
meistarans Kolls, og er nú víst að