Lesbók Morgunblaðsins - 13.06.1937, Blaðsíða 8

184
Lesbók MORGUNBLAÐSLNÍÖ
hann, „svo að það falli ekki í
"leymskn.
*
itt af þeim málum, sem Blaða-
mannafjelagið tók fyrir, var
að koma á sameiginlegri stafsetu-
ingu meðal sem flestra af þeim,
semvið ritstörf fengust. Var Pálmi
Pálsson íslenskukennari við Lat-
ínuskólann fenginn til þess að
flytja fvrirlestur í Blaðamanna-
fjelaginu um stafsetningu, og síð-
an voru, með ráði hans, samdar
stafsetningarreglur þær, sem
kendar liafa verið við Blaða-
mannafjelagið. Samkomulagið um
þetta mátti í fyrstu heita gott inn-
an fjelagsins og höfðu þeir Jón
Ólafsson og Björn alla forgöngu
í málinu. Jeg einn hrevfði athuga-
semdum við ýmsar þær reglur,
sem samþvktar voru, en hinir voru
að mesu leyti á einu bandi. En
mjer var þetta liins vegar ekkert
áhugamál og stóð nokkurn veginn
á sama, hvað ofan á yrði. Þær
stafsetningarreglur, sem þá tíðk-
uðust iijer mest voru þrjár. Ein
var kend við Sveinbjörn Egilsson,
önnur ýmist við konráð Gíslason
eða Halldór Kr. Friðriksson, en
sxi þriðja ýmist við Guðbrand Vig-
fússon eða Jón Þorkelsson fyrv.
rektor. Björn M. Ólsen rektor
hafði á síðari árum haldið fram
fjórðu stafsetningarreglunum, en
þeim fylgdu fáir. Stafsetning Hall-
dórs Kr. Friðrikssonar hafði um
langan aldur verið kend í Latínu-
skólanum, svo að hún var langal-
gengust meðal skólagenginna
manna. Björn Jónsson hafði alt til
þessa fvlgt skólastafsetningunni,
en Jón Ólafsson fylgdi að mestu
stafsetningu Jóns Þorkelssonar
fyrv. rektors. Upp úr þessum
tveimur stafsetningarreglum var
Blaðamannafjelagsstafsetningin að
mestu leyti soðin, reglurnar tekn-
ar jöfnum höndum úr báðum, en
þó farið nær stafsetningu Jóns
Þorkelssonar.
Svo voru rithöfundum og embætt-
ismönnum úti um alt land send
skjöl með hinum nýju stafsetning-
arreglum og þeir beðnir að skrifa
undir samþvkt á reglunum, ef
þeir gætu fallist á þær, og loforð
um, að fvlgja þeim þá framvegis.
Með fáum undantekningum fjell-
ust þeir, sem skjölin voru send, á
reglurnar og hjetu þeim fj'lgi.
Hafði Björn haft allan veg og
vanda af þessu. Og nú birti hann
málalokin í „ísafold“ og ljet vel
yfir.
En Halldór Kr. Friðriksson reis
þá upp og tætti hlífðarlaust í
sundur þessar nýju stafsetningar-
reglur. Þar næst voru þær teknar
til umræðu í Stúdentafjelaginu og
þar reif Björn M. Ólsen rektor
þær niður.. En Björn Jónsson
rjeðst þá á stjórn Stúdentafje-
lagsins í „ísafold“ og sagði, að
hún hefði farið með þetta mál á
bak við Jón Ólafsson, sem þar
var fjelagsmaður, til þess að staf-
setning Blaðamannafjelagsins ætti
þar engan talsmann. Og er farið
var að deila um þetta í blöðun-
um, 'varð brátt úr því svo mikið
hitamál að furðu gegnir. Nýr
fundur var boðaður í Stúdenta-
fjelaginu og varð mjög fjölmenn-
ur. Þar töluðu þeir Halldór Kr.
Friðriksson og Björn M. Ólsen og
voru sammála um það, að rífa
niður stafsetningu Blaðamannafje-
lagsins, en þeir Jón Ólafsson og
Pálmi Pálsson lijeldu vörnum
uppi. Fundurinn var nær einróma
með þeim Halldóri og Ólsen og
var samþykt að gefa innleiðslu-
ræður þeirra út og svo útdrátt úr
umræðunum. Ekki man jeg samt,
hvort úr því varð.
En eftir þennan fund reis Björn
Jónsson upp með miklum inóði í
„Isafold“, skrifaði- fimm dálka
grein um fundinn og gerði skop að
þeim Halldóri og Ólsen og að fje-
laginu í heild sinni.
„Það urðu tíðindi í Stúdenta-
fjelaginu hjerna á föstudaginn
var“, sagði hann. „Ein hávirðuleg
hefðarmær í þeirri samkundu,
rektor Björn M. Ólsen, varð ljett-
ari og ól fullburða fóstur, en ekki
þar eftir fjelegt; því faðirinn
kvað vera Halldór Kr. Friðriks-
son fyrv. yfirkennari....Sæng-
urkonan hafði verið heldur ófrísk
undanfarnar vikur, einkum eftir
heimkomuna úr leiðangrinum út
af forntungnanáminu í Latínuskól-
anum....... Ljósmóðir að króan-
um var einn undirkennarinn (Þor-
leifur H. Bjarnason) og lagði til
að fjelagið tæki hann að sjer til
fósturs.....Þá rak suma minni
til annars laungetnaðar, er fje-
lagið hafði fóstrað, Brennivínsbók-
arinnar sælu, með Malakoffsbragn-
um og öðrum leirburði af sama
tagi“. o. s. frv.
Björn M. Ólsen varð afarreiður
þessari grein og svaraði henni með
miklum þjósti í ,,Þjóðólfi“. í
næstu grein B. J. í „ísafold“ er
það ljóst, að hann hefir sjeð eftir
því, hve óhlífinn hann var í fyrri
greininni. Hann byrjar á því, að
glensmæli sín hafi hitt B. M. Ó.
ver en ætlunin hafi verið. „Mjer
þykir það illa farið“, segir hann,
„vegna þess að jeg á svo mikils
góðs og ánægjulegs að minnast í
okkar löngu viðkynningu, — jeg
get gjarnan sagt óslitinni vináttu
meiri hluta æfi okkar, eða hátt
upp í 40 ár, hjer um bil frá því,
er við sáumst fyrst og settumst
saman á skólabekk“.
En deilunni um stafsetninguna
var um tíma haldið uppi í öllum
blöðum hjer í bænum, ýmist með
eða móti. Hafði Pálmi Pálsson sagt
það í f.yrirlestri sínum í Blaða-
mannafjelaginu, að deilur um staf-
setningu gætu, þótt lítt trúlegt
mætti virðast, orðið hið mesta
hitamál, og kom það nú skýrt
fram, að hann hafði haft þar rjett
að mæla. Ilann kom fram í deil-
unum með mestu lipurð og reyndi
að miðla málum. En hjá hinum,
sem deildu, var um enga miðlun
að ræða. Jeg hvarf frá Blaða-
mannastafsetningunni og færði
fyrir því ástæður á fundi, sem
mjer fanst að hinir hlytu að taka
til greina. En við það var ekki
komandi. Jeg varð annað hvort
að fara úr fjelaginu eða halda
fast við stafsetningarreglur þess.
Og er jeg gerði hvorugt, fjekk
Björn það knúið fram með miklu
harðfylgf, að j^? var rekinn úr
fjelaginu. En Blaðainannafjelags-
stafsetningin hafði þegar fengið
mikið fylgi, eins og fyr segir, og
hefir síðan verið mjög alme.nt not-
uð bæði á blöðum og bókum. En
deilan um hana sýnir, hve kapps-
fullur Björn Jónsson gat orðið, er
hann tók að sjer að halda fram
einhverju máli.
Þ, G.