Lesbók Morgunblaðsins - 14.11.1937, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
355
þessi tegund postulíns sjerstaklega
verðmikil.
Sægræni liturinn komst í tísku
er sjónleikur einn, sem gerður var
samkvæmt hinni' frægu skáldsögu
eftir Honoré D’Urfé, var sýndur.
í honum kom Céladon fram á
leiksviðið, klæddur „sjógrænum“
fötum frá livirfli til ylja.
Á þessu tímabili var fyrst farið
að setja stimpil á postulín, af því
að keisarinn hafði skipað svo fyr-
ir, að stimpla skyldi neðan á alla
postulínsmuni, sem búnir væru til
lianda hirðinni.
Um þessar mundir voru uppi í
Kin-gan-Fou tvö sjerstaklega fræg
feðgin, sem hjetu Chou. Faðirinn
var kallaður „Virðulegur" og
dóttirin „Hin fagra“. Þan skör-
uðu langt fram úr öðrum við til-l
búning á vösum, og sagt er, að
dóttirin hafi skreytt þá með blóm-
um.
lok Sung-tímabilsins var „mána
hvítt“, ljósblátt og dökkgrænt
postulín í mestum metum, og það
Arar þá, að King-Fé-ehén-verk-
smiðjan bjó til afar mikið af
postulíni handa hirðinni.
Saga þessarar verksmiðju var
skrifuð árið 1815, af kínverskum
embættismanni, og bygði hann
liana að öllu le^di á gömlum skjöl-
um. Til er frönsk þýðing af henni
eftir M. Stanislas Julien („Histo-
ire de la Fabrication de la Porce-
laine Chinoise“)- Sii bók og „Ori-
ental Ceramic Art“, eftir dr.
Bushell, eru fullkomnustu og bestu
verkin um sögu kínversks postu-
líns, sem til eru.
Yuan-tímabilið (1280—-1367)
hófst með stjórn Kublai Khan,
sem var prins frá Mongólíu.
Tartarakynflokkar höfðu öldum
saman verið að ráðast á Kínverja,
og eins og fyrr er sagt, bygðu
Kínverjar kínverska múrinn til
varnar gegn þeim. Öldum saman
kom hann að tilætluðum notum.
Því meiri framfarir, semi urðu í
Kína, því ákafari varð viðleitni
Tartaranna að leggja landið undir
sig. Seinni hluta Sung-tímabilsins
báðu Kínverjar Mongólíumenn um
hjálp til að reka þenna sameigin-
lega óvin af höndum sjer. Þegar
því var lokið, tóku Mongólíumenn
stjórnina í sínar hendur.
Fyrsta verk Kublai Klian var að
flytja höfuðborgina til Peiping.
Þessi prins virðist hafa verið mjög
gáfaður og mentaður maður, og
sagt er, að hann hafi sent sendi-
herra til páfans og beðið hann að
senda 100 trúboða, til Kína, til
að breiða út kristna trú.
Það var fyrst á hans stjórnar-
árum, að kínverskt postulín varð
vel þekt í Evrópu. Ef til vill er
það og fyrir tilstilli krossfaranna,
sem höfðu haft tækifæri til að
komast yfir austurlenskar gersem-
ir. En enginn efi er þó á því, að
Kublai Khau gerði alt, sem í hans
valdi stóð, til þess að koma á
verslunarviðskiftum við Veítur-
löud, og þar eð hann var skyldur
stjórnendum í öðrum ríkjum í
t Vestur-Asíu, liafði hann gott tæki-
‘ færi til ])ess.
inn frægi Feneyjamaður
Marco Polo dvaldist í Kína
í 27 ár á stjórnarárum Kublai
Khan, og samkvæmt frásögnum
hans hefir hirð keisarans verið
mjög íburðarmikil, skrautleg og
listræn. Þegar Marco Polo kom
frá Kína, liafði liann m. a. með-
ferðis hvítan postulínsmun, sem
enn er til, og margar eftirlíking-
ar hafa verið gei-ðar af. T. d. er
ein á British Museum í London.
Þessi postulínstegund var í mikl-
um metum í Frakklandi á 17. öld,
og var þar nefnd „Blanc-de-
Chine“, en annars er hún nefnd
eftir staðnum Te-Hoa í Fukien-
fylki, þar sem liún var búin til.
Annars eru algengustu munirnir
úr þessari postulínstegund alls-
konar smá-líkneski, og er Kwan-
Yin, gyðja miskunnseminnar,
þektust þeirra. Margar tilraunir
hafa verið gerðar til að stæla
þetta postulín, en þær hafa tekist
misjafnlega.
Hið langa og fræga Ming-tíma-
bil (1368—1644) var stórt skref á
framþróunarbraut kínverskra postu
línsgerðar. Það hefir verið kallað
tímabil hins „bláa og hvíta“ postu-
líns, ekki eingöngu vegna þess, að
á fyrri hluta tímabilsins er fyrst
getið um „blátt og hvítt“ postulín,
heldur jafnframt vegna þess, að
mestur hluti allrar postulínsfram-
leiðslu var „blár og hvítur“, enda
þó aðrir litir væru einnig notaðir.
Sá hlutur, sem að sögn er fræg-
astur allra hluta úr þessari postu-
línstegund, er egglöguð kruklía,
stundum líka nefnd „engifer-
krukka“. í maí 1905 var hún seld
úr Huth-safninu fyrir um 135 þús.
krónur. Nokkrum árum áður fann
maður einn þessa krukku í skran-
búð og keypti hana fyrir 13 l?rón-
ur. Sá maður seldi Huth krukkuna
fyrir 550 krónur. Að áliti sjer-
fræðings var hún virt á 45 þús.
krónur, áð'ur en hún var seld úr
Huth-safninu. Að sögn er vart ó-
mögulegt að lýsa fegurð þessarar
krukku með orðum. Fagurblár
grunnurinn eins og lapíslazuli,
mjallahvít blómin með blæ-
fögrum glerungnum eru ímynd
vorboðans, blómsins liggjandi á
frosnu yfirborði áa og lækja.
Þetta er enn eift dæmi þess, hvern-
ig Kínverjar leita fyrirmyndar í
náttúrunni til skreytingar á postu-
líninu.
Næst er Manchu-tímabilið (1644
—1911). Aldrei hefir verið fram-
leitt meira af postulíni en þá, og
aldrei hefir það verið jafn marg-
brotið að gerð og litum. Keisarinn
Káng-Hsi (1662—1722) gerði alt,
sem í hans valdi stóð, til að efla
og styðja postulínsgerðina. Það
var á síðustu stjórnarárum lians,
að franski Jesúíta-munkurinn Pat-
er D’Entrecolles tók að skrifa
brjef, sem nú eru fræg orðin
(„Lettres Edifiantes et Curieu-
ses“).
Hið fyrst þeirra var skrifað
1712 frá Jao-chan til æðsta manns
Jesúíta-reglunnar í París. Þessi
brjef gáfuí þær fyrstu og bestu
upplýsingar, sem fengist höfðu í
Vestur-Evrópu um aðferðina við
tilbúning á postulíni, og einnig
var í þeim lýsing á þjóðarháttum
Kínverja.
ater D ’Entrecolles segir svo
frá, að á fyrstu árum Ming-
tímabilsins hafi hvað eftir annað
mistekist að búa til hinar stóru
drekaskálar handa keisaranum, og
reiddist hann mjög af því. Postu-
línsmótarinn Tung tók þá það til
bragðs, að hlaupa inn í brenslu-
ofninn. Þegar ofninn var opnaður
aftur, kom í ljós, að skálarnar
voru gallalausar í lögun og litur
FRAMH. Á BLS. 358.