Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1940, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGTJNBLAÐSINS
61
óetri, ef jeg hefði getað skrifað
um menn, sem æptu gleðióp,
köstuðu höfuðfötum sínum upp í
loftið, hlógu og grjetu af gleði
eða föðmuðust og dönsuðu af
fögnuði. En þetta gerði bara eng-
inn. Það gerðist ekkert sjerstakt,
aðeins þetta — stríðinu iauk.
¥
Hermennirnir stóðu í smáhóp-
um og röbbuðu saman. Foringinn
leyfði mjer að síma til fra'mvarð-
anna. Þar hjá þeim gerðist held
ur ekki annað og meira en hjer.
Alt væri hljóðnað, sögðu þeir og
þokan væri í svartara lagi. Alstað-
ar gegndi sama máli, hversdags-
leiki hins þungbúna þokudags
grúfði yfir. Það var eins og til-
verurjetti hersins hefði í skjótri
svipan verið sópað á burt. Menn
vissu ekki, hvað koma mundi,
hvað framtíðin bæri í skauti sínu.
Hjer stóð jeg og átti að skrifa
um einn stærsta viðburð verald-
aldarsögunnar — og svo gerðist
ekkert. Ægilegustu styrjöld sög-
unnar var lokið. Styrjöld, sem
svift hafði 8V2 miljón manna líf-
inu. Styrjöld, sem á einn eða ann
an hátt hafði snert hvern einasta
mann og konu — jafnvel hvert
barn — á jörðinni. Og svo var
hjer, við sjálfan blóðvöllinn.
minni fögnuður eða gleðibragur
vil lok þessara óskapa mannkyns-
ins, heldur en verið gæti í fjör-
ugu spilagildi.
,,Ef jeg aðeins ætti kost á að
ná í áfengi, myndi jeg drekka
mig fullan“, hrýtur óbreyttum
hermanni einum af vörum.
„Hvert verður nú haldið?“
„Jeg kysi helst að gista í París
í nótt og eiga rólega nótt með
einhverri hinna blíðlyndu dætra
hennar“.
„Jeg vildi jeg kæmist sem> fvrst
heim í Cincinnati til starfs míns“.
Þannig endaði stríðið á þeim
fáu hundruðum metra af víglínu
Bandamanna, sem jeg hafði af
eigin sjón og raun tækifæri til
þess að sjá.
Yfir vígvöllunum hvíldi kvrð.
Hermennirnir voru í fyrsta skifti
í fjögur ár hættir að drepa hjer
hverjir aðra. Tvær ógurlegar
morðvjelar höfðu stöðvast við ein-
falt valdboð. Mjer hvarflar í hug
hin 1000 kílómetra langa herlína,
og jeg sje í anda miljónir manna
stauda hverja andspænis öðruin.
Klukkan 10.59 var helgasta skylda
þeirra að drepa, einni mínútu
síðar var þeirri skyldu af þeim
ljett. Tveir menn sinn hvoru
megin vígvallanna höfðu gefið iit
fyrirskipun, sem stöðvaði alt
þetta.
Fyrir hugskotssjónuin inínum
svífa þúsundir skipa dreifð um
öll höf í þjónustu hernaðarins,
þúsundir verksmiðja um . víða
veröld, )iar sem miljónir manna
vinna að skotfæragerð og öðrum
hernaðarundirbúningi.
Mjer verður hugsað til Þýska-
lands, þar sem örmögnuð þjóð
stendur frammi fyrir hungurvofu
og þjóðhöfðingi hennar svift-ur
völdum. Til Rússlands, sem stend
ur á rústum þjóðskipulags síns og
yfir drevrugum moldum þjóð-
höfðingja síns. Til Austurríkis og
Ungverjalands, þar sem keisara-
ríki er að liðast í sundur. Og mjer
verður hugsað til margra þúsunda
herbúða í hinum ýmsu löndum,
þar sem miljónir ungra manna
eru aldar upp og þjálfaðar til
hópmorða. Til alls þessa þarf mað-
ur að hugsa áður en maður í raun
rjettri .getur skilið þýðingu orð-
anna, sem jeg las yfir öxl for-
ingjans. Hjer í skotgröfunum er
naumast hægt að skilja þau til
fulls, maður er of nálægt sjálfum
raunveruleikanum. Hermennirnir,
sem hjer hafa lifað og hrærst og
eru orðnir samgrónir umhverfi
sínu og aðstæðum, finna varla til
þessa.
Á hinum breska hluta af her-
línu Bandamanna var alt með
svipuðum hætti. Dagurinn var al-
staðar eins.
Jeg hafði sjeð heimsstyrjöld
enda.
Nú hraðaði jeg mjer til bifreið-
ar minnar. Leið mín lá á ný gegn
11111 Verdun. Við ókum eins hratt
og tök voru á. Vegirnir grúðu af
hermönnum, hermönnum, sem
voru á leið til vígvallanna.
Miljónir maniia í Frakklandi og
Bretlandi vissu nú þegar, að stríð-
inu var lokið. En þessir menn.
noklrra kílómetra frá sjálfri her-
línu Bandamanna, vissu ekkert
um það. Öðru hvoru hallaði jeg
mjer út úr bifreiðinni og kallaði
til hermannanna í fremstu röð
hvers hóps, að stríðinu væri lok-
ið. „Vopnahlje, vopnahlje!“ Á
augabragði urðu þeir hnarreistari,
keikari og það var eins og elding.u
hefði slegið niður í raðir þeirra.
Sumir flokkanna námu staðar.
Fagnandi mættu þeir þessari
frjett á göngu sinni fram til blóð-
vallanna. Þessi augnablik eru
mjer dýrmætust allra frá stríð
inu. Jeg flutti þeim hina örlaga-
ríkustu frjett, sem nokkru sinni
hafði heyrst, mikilfenglegri tíð-
indi en jeg nokkru sinni síðar fæ
tækifæri til að flytja nokkrum
manni.
Jeg var fyrstur okkar frjetta-
ritaranna til stöðva okkar. Með
leifturhraða urðu frásagnirnar um
þessa atburði til, og með leiftur-
hraða bárust þær til fjarlægustu
heimshluta. Heimurinn var þyrst-
ur eftir þessum langþráðu tíðind-
nm.
★
Jeg lagði aftur á stað út til víg-
vallanna, er jeg hafði lokið við
að senda skeyti mín. Og nú var
einn starfsbræðra minna með í
förinni. Við fórum nú lengra
norður með herlínunni og fengum
frjettir u'm, að á einum afskekt-
um stað hefði skipunin um vopna
hljeð ekki náð fram fyrir kl. 11.
Þar var því haldið áfram að
skjóta og drepa menn þangað til
Þjóðverjarnir höfðu komið skila-
boðum vfir „No Mans Land“ um
að stríðinu væri lokið og „í guðs
bænum hættið að skjóta“.
Það var komið kvöld er við
snerum heim t.il stöðva okkar í
Bar-le-Duc. Þokunni var nú ljett
af. Himinn logaði eins langt og
augað eygði meðfram herlínunni
af marglitum ljósum. Ljóssprengj-
ur og litfögur leitarljós svifu yf-
ir holrifnu landinu og vörpuðu
einkennilegu skini yfir umhverfi
sitt. Þannig fögnuðu hermenr.
Bandamanna vopnahljeinu. Þeir
gátu það naumast á annan hátt.
Ekki var hægt að drekka sig full-
an, drykkjarföng voru engin fyrir
hendi.
Þannig lauk styrjöldinni.
Lausl. þýtt.