Lesbók Morgunblaðsins - 28.07.1940, Síða 3
LBSBÓK MORGUNBLAÐSINS
235
Húsið nr. 23 við Hafnarstræti (Hið ísl. steinolíufjelag), samþykt á fyrsta fundi byggingarnefndarinnar 1. ág.
1840 og bygt sama ár. Til hægri á myndinni kalkofninn, sem í var brent kalk úr Esjunni.
endurn eftir bvfógetans ráðstöf-
un. ....1 sameiningu hjer með
uppálegst það nefndinni ti] þess,
að staðurinn eftirleiðis geti bygð-
ur verið eftir vissu undirlagi (þ.
e. skipulagi), með amtsins sam-
þykki að ákveða, hvar þau auðu
pláz og strætin eiga að grund-
vallast". Það voru fá fyrirmæli
um það, hversu byggja skyldi;
bil ætti að vera milli húsa og
einnig, að iðnaðarmönnum, sem
reka iðn er eldshætta fylgir, skuli
útvísað húsnæði á afviknum stað.
Þ. 7. nóvember 1839 fór fram
skipun nefndarinnar og áttu
þessir fyrstir sæti í byggingar-
nefnd Reykjavíkur: Land- og bæj-
arfógeti Stefán Guimlögsson, for-
maður nefndarinnar, og slökkvi-
liðsstjóri R. P. Tærgesen, faktor;
voru þeir báðir sjálfkjörnir; eftir
tillögu bæjarfulltrúanna og úr
þeirra flokki voru skipaðir land-
læknir Jón Thorsteinsen og járn-
smiður og dýralæknir Teitur
Finnbogason, og af amtmanni
beint, án tilnefningar, þeir Hans
H. Baagöe faktor og Diðrik Knud-
sen snikkari.
★
Á fyrsta fundi byggingarnefnd-
arinnar, sem eins og áður er sagt,
var haldinn 1. ágúst 1840, lá fyrir
beiðni frá Carl pr. Siemsen kaup-
manni um að fá úthlutað lóð und-
ir íbúðarhús é Lækjartorgi, fyrir
framan þar sem nú er Hótel Hekla.
Þessari beiðni synjaði nefndin í
einu hljóði og vísaði til þess, að
áður hefði verið synjað samskon-
ar beiðni, þareð gert væri ráð
fyrir torgi á þessum stað, og væri
það álit nefndarinnar, að svo
ætti að vera. Samdægurs fekk
Carl Fr. Siemsen útvísað lóð aust-
ur við Lækjarósinn og reisti þar
hús það, er enn stendur og telst
til Hafnarastrætis 23. Á þessi lóð-
arútmælin því aldarafmæli með
bvggingarnefndinni og húsið sjálft
er aldargamalt í ár, eina hiisið
sem bygt var á fyrsta ári nefnd-
arinnar.
Starf byggingarnefndarinnar lá
aðallega í útmælingu lóða og húsa-
stæða og „skipulagning“ bæjar-
ins fólst því mestmegnis í fram-
kvæmd útmælinganna. Þó var heíll
bæjarhluti beinlínis skipulagður á
þessu tímabili. (Þessi grein fjall-
ar aðeins um starf nefndarinnar
til aldamóta. Höf. er ekki neitt
að ráði kunnugur störfum. nefnd-
arinnar eftir þann tíma) og ann-
arsstaðar í bænum voru ýmsar
götur ákveðnar löngu áður en
verulega fór að byggjast við þær..
Má því telja að nefndin hafi hafí
talsv.erða fyrirbyggju um það,
hversu bærinn bygðist og sjerstak-
lega kemur greinilega fram um-
hyggja hennar fyrir því, að víð
helstu göturnar væru reist mynd-
arleg hús og falleg, að þeirra tíma
smekk.
Oft fór mikill tími nefndarinnar
í úrskurði um, einstaka smámuni
og lenti títt í miklu stímabraki út
af skúrum og öðrum útihúsum; t.
d. varð nefndinni mjög erfitt við-
fangs að ákveða salernisstaði við
hús eitt í Austurstræti. Einnig
varð all-sögulegt um skúr, sem
Björn Gunnlaugsson yfirkennari
hafði sett við hús sitt. Stóð húsið
við Austurstræti, þar sem nú er
Th orvaldsensf j el agið (Austur str.
4), og sneri bakhlið að götunni.
Hafði Björn látið setja skjólskúr
fyrir eldhúsinnganginn og leitaði
svo eftir á leyfis nefndarinnar. Af
því að úrskurður nefndarinnar er
all-sjerkennilegur og einnig af því
að í honum er dálítil lýsing af
Austurstræti, eins og það var þá,