Lesbók Morgunblaðsins - 13.10.1940, Qupperneq 1

^HorðMnWaösitis
41. tölublað. Sunnudaginn 13. október 1940. XV. árgangur.
í(kfoldsrpr«Dtiml0Jft k.t,
ONNUR GREIN
Liggur vegurinn þangað?
Eftir Guðmund Gíslason Hagalín
5.
rið 1934 sendi Ólafur Jóhann
Sigurðsson frá sjer hina
fyrstu bók sína, barnasögurnar
Við Álftavatn. Árið eftir kom svo
frá honum önnur bók af sama tagi,
Um sumarkvöld. Það heyrðist,
þegar þessar bækur komu út, að
höfundurinn væri kornungur mað-
ur, nær fermingaraldri en tvítugu.
Jeg hefi nú tekið mig til og
lesið þessar bækur á nýjan leik,
og sje, að jeg hefi munað rjett:
Þeir smáatburðir, sem þarna er
frá skýrt, eru mjög lipurt færðir
í letur, málið yfirleitt prýðilega
gott og viðfeldið og blær heil-
brigði og lífstrúar yfir frásögn-
inni. .Þá bera og bækurnar vott
um góðan dreng og prúðan. Þarna
er auðvitað ekki fyrir að fara
mikilli list, en þetta eru mjög
góðar barnabækur og vel læsileg-
ar fullorðnu fólki. Sje tekið tillit
til þess að höfundurinn var barn
að aldri, þegar hann skrifaði bæk-
urnar, þá er það hreint og beint
furðulegt, hve frásögnin er skipu-
leg og hugsanasamböndin skýr, og
alveg sleppur höfundurinn fram
hjá því skeri, sem flestum- ung-
lingum, sem skrifa sögur, vill
hætta við að rekast meinlega á:
skeri tilgerðar, ofætlunar og eftir-
hermu. Ólafur Jóhann Sigurðsson
er þarna altaf eðlilegur og sníður
sjer fyllilega stakk eftir veítti.
Ekki var gott að etla á um það
af þessum sögum, hvort höfundur-
inn hefði skáldefni í sjer fólgið —
eða hvort þarna væri aðeins um
að ræða óvenjulega skýran og rit-
færan pilt. En 1936 sendi hann
frá sjer allstóra skáldsögu, skrif-
aða fyrir fullorðið fólk — og um
viðfangsefni, sem hverjum full-
veðja höfundi getur reynst þrek-
raun að spreyta sig á. Þessi saga
heitir Skuggarnir af bænum.
Við fyrstu sýn vakti bókin hjá
mjer dálítinn ugg. Hana nú, — er
hann þar kominn úr sínum eigin
flíkum og íklæddur orðinn sjer-
eignarf ötum Halldórs Laxness í
Pappír, lestur, setning bókarinnar,
alt minti þetta á Sjálfstætt fólk
— og það svo greinilega, að ekki
var um að villast, að um hreina
og beina stælingu væri að ræða.
En látum þetta nú alveg vera.
Það gat verið, að höfundinum
hefði aðeins þótt þessi frágangur
bóka fallegastur. Kannske hafði
hann heldur ekki ráðið frágang-
inum, heldur útgefandinn. Kann-
ske vildi líka höfundurinn bein-
línis gefa það í skyn með þessu,
að hann væri skáld af sömu teg-
und eða svipaðri og Laxness, án
þess að um nokkurn hermikráku-
hátt væri að tala í bókinni.
Svo las jeg þá bókina. Já, stíll-
inn minti allpiikið á Laxness og
mannlýsingarnar líka. Það er nú
t. d. hreppstjórinn, Kolbeinn Hró-
mundarson & Vatni, með alt sitt
tal um hinar mörgu bólgur sem
mönnunum sjeu til meins. Þarna
er eins og Halldór Kiljan Laxness
sje kominn í essinu sínu. Svo er
það, að margt er í bókinni, sem
ekki er dregið nógu hreinum og
ákveðnum dráttum, vantar víða
eins og herslutakið, til þess að
atburðir og persónur verði lif-
andi og eftirminnilegar. En það
er sama samt: Fyrst og fremst
er það undravert með tilliti til
æsku höfundarins — hann var víst
einungis 18 ára, þegar bókin kom
út — hve alt er yfirleitt rökrjett
og skynsamlegt, mál, setningasam-
bönd, persónulýsingar og sögu-
þráður. Og þó að ekki sje tekið
tillit til þess, að þarna er að ræða
um kornungan höfund, þá verður
samt dómurinn sá um söguna, að
þarna sje skáldefni á ferðinni.
Höfundurinn er þarna sviði,
sem hann þekkir, er að lýsa frum-
stæðu fólki, sem hann í rauninni
skilur, þó að honum takist mis-
jafnlega að blása í það lífi: Það
er t. d. móðir drengsins, með sína
„fínu“ fortíð, Jakob gamli, sem
reyndar er nokkuð laxnesskur,
Halldóra Guðrún — og ekki síst
Hlíðarbóndinn. Og höfundurinn
stendur ekki í neinni kæruleys-
islegri hundingjafjarlægð frá
persónum sínum, en er þó laus
við tilfinningavæmni. Og um vilj-
ann til að _ „höllin í skugganum
verði að veruleika“ og „að draum-