Lesbók Morgunblaðsins - 08.06.1941, Page 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
199
„Deir sigruðu eigci enn sín vopn“
Eftir Sigrid Undset
Aefri árum sínum ritaði Linné
bók, sem hann tileinkaði
einkasyni sínum, hinum glæsilega
ljettúðuga manni. í bók þessari
ætlaði Linné að færa í letur það
sem hann hafði lært og reynt á
langri lífsleið sinni.
En það fór svo að hann skrif-
aði ekki um sinn eigin merkilega
æfiferil, um drenginn frá fátæk-
asta prestsetri landsins, sem varð
heimsfrægur vísindamaður, elsk-
aður og dáður um alla Evrópu, og
sem nú var riddarinn Carl von
Linné.
Hann hafði myndað sjer lífs-
skoðun er var einkennilega ósnort-
in af því, að hann sjálfur var
sannkallað óskabarn hamingjunn-
ar. Það sem hafði haft dýpst á-
hrif á hann og gert hann sann-
færðan um rjettláta heimsstjórn,
var, að hann hafði aldrei orðið
annars var en syndum og glæp-
um yrði hefnt, stundum í skjótu
bragði, stundum seint og síðar
meir.
Kvörn Guðs malar hægt, en
hún malar örugt. Og hver sá, seo
fremur ranglæti getur verið viss
um að hann fær einhverntíma
makleg málagjöld. Bók sína kall-
aði Linné „Nemesis Divina“ (Guð-
lega hefnd), og trú sinni lýsti
hann m. a. með þessum orðum:
„Hinir sigruðu eiga sín vopn, þeii'
áfrýja til Guðs“.
★
Ykkur löndum mínum heima í
Noregi kann að finnast, að auð-
velt sje fyrir okkur að tala, sem
erum langt í fjarska innanum
frjálsa menn í frjálsu landi. — Þó
við hjer yfir frá reynum að vinna
Noregi gagn, þá er það ekki í-
frásögur færandi. — Hjer leggur
enginn stein í götu okkar. Síður
en svo. Við erum beðin um að
tala og við erum spurð frjetta
um erfiðleika Noregs meira en við
getum leyst úr. Fólk hjer vestra
vill fá okkur til þess að segja
frá reynslu okkar í hinum litlu
lýðræðisríkjum, þar sem yfirlit yf-
ir öll fyrirbrigði þjóðlífsins er svo
ljóst, að þessi ríki okkar eru ágæt-
is reynsluskóli í öllu því er lýtur
að annmörkum og ágæti lýðræðis-
ins. Fólk vill fá skýringu á því
hvers vegna land okkar varð of-
beldismönnunum svo auðunnin
bráð, og hvað við höfðum áunn
ið með frelsi okkar, hvernig við
höfðum bygt upp þjóðfjelag okk-
ar á þá lund, að hver maður hafði
rjett sinn trygðan til þess að lifa
sínu lífi, og vinna fyrir lífsham-
ingju sinni. Fólk spyr um það
þjóðfjelag, þar sem það var borg-
araleg skylda að sjá um, að hvert
barn fengi tækifæri til þess að
læra það, sem gáfur þess leyfðu,
og vernduð yrði andleg og líkam-
leg heilbrigði hinnar uppvaxandi
kynslóðar, en sjúkum og gömlum
sjeð fyrir hjúkrun. Vissulega átt-
um við langt í land til þess að
ná því takmarki er við höfðum
sett oss í þessum efnum, við átt-
um margt vangert þegar yfir okk-
ur skall það sem steypti í rúst
þeirri þjóðfjelagslegu byggingu,
er við vorum hreykin af. Hve
langt við vorum komin, hve mik-
ið, þrátt fyrir alt, okkur hafði
áunnist, það sjáum við p. t. v. best
nú, þegar framandi ofbeldismenn
reyna að kasta eign sinni á Noreg,
sem við Norðmenn og engir aðrir
höfum ræktað og bætt í árþús-
undir, og það undir óblíðum skil-
yrðum. Og ef til vill vitum við
það best nú, hvernig þjóðarsái
okkar er, þegar aðrir leitast við
að undiroka okkur.
★
Aðkomumennirnir halda því
fram, eða þeir gerðu svo að minsta
kosti hjer áður, að við værum
frændur. Má vera að þeir hafi nú
komist að raun um, að við sjeum
ekki náskyldir þeim. Að vísn eig-
um við sameignlega forfeður, er
uppi voru fyrir einum 1500 árum,
og þó blóðblöndun hafi verið mikil
og gagngerð í Mið-Evrópu og
Norður-Þýskalandi á undanförn-
um öldum, þá mun eima eftir af
einhverjum skyldleika frá fornöld
milli okkar og þeirra. Það kann
að vera að við getum kallast
þrítugmenningar eða 45-menning-
ar. Sagnfræðingar telja þrjá ætt-
liði á hverri öld, eins og menn
vita.j En ekki er að búast við að
frændur í 30. eða 45. lið sjeu sjer-
lega líkir. Og eftir því sem stundir
liðu fram hefir ættþróun okkar
farið sitt hvora leið.
★
Það er rjett, að fyrir rúmlega
1000 árum voru það forfeður okk-
ar sem fóru í hernað til fram-
andi landa. Þá voru þeir óþrosk-
aða fólkið, sem rændu verðmæt-
um frá öðrum, er þeir sjálfir gátu
ekki framleitt, glöddust yfir því
að eiga ránsfeng og voru hreykn-
ir af að hafa náð eignum annara.
Þá voru það þeir, sem töldu sjer
heiður að því, að aðrir óttuðust
þá, því þeir fóru með meiri grimd
en aðrir, og orðum þeirra varð
ekki treyst.
Ættmeiður okkar tók brátt að
vaxa upp úr þessu, en þjóðir þær,
er sunnar bjuggu, hjeldu bjarg-
fastri trú á nytsemi líkamlegra
refsinga og töldu að blóðsúthell-
ingar væru allra meina bót. En
löggjafar forfeðra okkar, á mið-
öldum hurfu frá líkamlegum
refsingum, og aftökur voru lítið
í tísku. Forfeður okkar brendu
ekki einu sinni galdramenn —
dauðarefsing á báli var þeim ein-
um ætluð er sviku konung sinn
og fósturjörð.
Það var fyrst eftir að fursta-
ætt frá Norður-Þýskalandi kom
til valda á Norðurlöndum, að er-
lendar hugmyndir og aðferðir
komust inn í löggjöf okkar og
lífsvenjur, og kvalahegningar og
galdrabrennur komust hjer á.
Hvernig var í Noregi alt þang-
að til í fyrra er öllum í fersku
minni. Við vorum horfin frá
dauðahegningu, sem einskonar
villimensku fyrir 60 árum síðan.
Það var vilji okkar, að jafnvel
hinir verstu glæpamenn fengju þá