Lesbók Morgunblaðsins - 29.03.1942, Blaðsíða 14

94
LBSBÓK MORGTJNBLAÐSINS
Þeir þekkja dauðann
IÞEIM löndum, sem Þjóðverj-
ar hafa nú á valdi sínu, og
alt logar í smáuppreisnum, eru
bardagarnir hvergi jafn æðis-
gengnir, nje fjandskapurinn
gegn „sigurvegurunum" jafn
augljós og í Serbíu, en í því
fagra fjallla-landi átti fyrri
heimsstyrjöld upptök sín.
★
Áður en þýzki flugherinn hóf
hina miskunnarlausu árás sína
á Belgrad, morgunin þann 6.
apríl, stóð minnismerki nokk-
urt, er Serbar höfðu reist yfir
eina af hetjum sínum, í litlum
skemtigarði nálægt Obilice
Venac.
Næstum því á sama augna-
bliki og sprengikúlurnar splundr
uðu marmaralíknesju Voyvod
Vuuk Popovich, Tchetnika-for-
ingja Serbíu í síðustu heirfls-
styrjöld, streymdi ný kynslóð
Tchetnika, frá fjöllunum og
þorpunum, inn í Belgrad, til
þess að berjast gegn hinu gamla
árásarríki — Þýzkalandi.
Meðlimir Tchetnik-hreyfing-
arinnar, öðru nafni nefndir
Komitajis, mynda megin fje-
lagsskap serbneskra föðurlands-
vina. Meðal þeirra eru konur
jafnt sem karlar og ungir sem
gamlir. Þeir hafa svarið með
dýrum eiði að berjast ekki þar
til „seinasti Serbinn“ er uppi,
heldur þar til síðasti Þjóðverj-
inn eða Italinn er að velli lagð-
ur. I liði þeirra er fólk úr sveit-
um og bæjum landsins, hirðingj-
ar, bændur, sjómenn og smá-
kaupmenn. Margt af þessu fólki
hefir gripið til vopna í fjórum
styrjöldum, til varnar föður-
landi sínu. Ein kvennanna, er
tók þátt í liðssamdrætti Tchetn-
ika, seinasta apríl, var 50 ára
gömul. Hún hafði níu sinnum
hlotið sár í Balkanstyrjöldinni
og heimsstyrjöldinni og bar nú
10—12 orður, að ógleymdum
tveim hnífum, er hún hafði við
belti sitt.
Það er giskað á, að Tchetnika-
herinn, sem nú mun vera um
150.000 menn og konur, hafi
nægileg skotfæri til langrar
styrjaldar. Skotfærin og her-
gögnin hafa Tchetnikar fengið
frá Þjóðverjum og Itölum, er
þeir hafa drepið úr launsátrum.
Útvarpsfregnir frá leynistutt-
bylgjustöðvum í Jugoslavíu
herma svo frá, að stórskotahríð
og loftárásir-Itala og Þjóðverja
á Uzic, Knipanj, Loznica og
fleiri þorp í Serbíu og Bosníu
hafi reynzt með öllu árangurs-
lausar.
★
Tchetnikar reka mjög viðtæk-
an hreyfingarhernað, og ná að-
gerðir þeirra yfir fleiri hundruð
fermílna svæði. Virki þeirra eru
í þorpum upp til fjallanna, en
liðsmenn þeirra ráfa um landið
þvert og endilangt og vinna ó-
vinunum alt það tjón, er þeir
geta. Sprengja upp brýr, skot-
færabirgðir, samgönguæðar og
myrða þýzka og ítalska varð-
menn, hvenær sem færi gefst.
Jafnvel hefir það eigi ósjaldan
komið fyrir, að heilum hersveit-
um innrásarhermanna hafi þann
ig verið komið fyrir kattarnef.
Obinberar frjettir frá þýzk-
um og ítölskum hernaðaryfir-
völdum gefa það til kynna, að
hermenn öxulríkjanna kjósi
meira að segja heldur að berj-
ast á rússnesku vígstöðvunum
en að dvelja við skyldustörf í
Júgoslavíu, þar sem enginn er
óhultur um líf sitt, jafnvel ekki
í varðstöðvum herforingjaráðs-
ins.
Búlgarar hafa einnig fengið
að kenna á stríðinu í serbnesku
Makedóníu og einnig íbúar
þeirra svæða af Króatíu og
Bosníu, sem hlynnt eru- öxul-
ríkjunum. Ungverjar eru held-
ur ekki látnir afskiftalausir í
hinu auðuga Bachka og Banat-
undirlendi, sem þeir hremdu við
hrun Júgóslafíu.
Milan Gavrilovitch sendi-
herra Júgóslafíu í Moskva og
aðrir frægir meðlimir Tchetnik-
hreyfingarinnar, sem nú dvelja
erlendis, glotta kuldalega, þeg-
ar þeir ræða þann tíma, er þeir
sjálfir börðust gegn Búlgörum
og Austurríkismönnum, maður
gegn manni, og frömdu skemd-
arverk með handsprengjum.
Einn þessara flóttamanna er
Bojin Simich ofursti, er á sínum
tíma var einn frægasti „guer-
illa“-hermaður Serbíu. Simich
var náinn vinur Gavrilo Princip,
er myrti Ferdinand erkihertoga
af Austurríki árið 1914. Er morð
ið bar á góma, mælti Simich við
þann, er þessa grein ritar: „Jeg
held þrátt fyrir alt, að það hafi
verið góð hugmynd".
Þegar á alt er litið eiga Tchet-
nikar það áreiðanlega ekki skil-
ið að vera nefndir ,,blóðþyrstir“,
að dómi þeirra, er þekkja þá
best. Þeir eru harðir og miskunn
arlausir baráttumenn, helgaðir
þeirri einu hugsjón sinni að end-
urreisa Serbíu og gæta síðan
frelsis hennar í hvívetna. Ef
Króatar, Slóvenar og Dalmatíu-
búar og aðrir þjóðflokkar verða
fúsir til samvinnu, vilja þeir end
urreisa Júgóslafíu að nýju:
„Pjetur I. var frelsisgjafinn, Al-
exander sonur hans sameinaði
ríkið. Við viljum nefna Pjetur
II. konung vorn, endurreisnar-
ann“, segja Tchetnikar.
★
Foringjar Tchetnika, nefndir
„Voyodo“, eru oft skólastjórar
og prestar, leiðtogar hver í sinni
sveit eða sínum bæ. Gavrilo, yfir
biskupinn serbneski, var Tchet-
nik. Hann predikaði uppreisn
gegn Cvethovitch-stjórninni, er
var hlynt öxulríkjunum og hjálp
aði við undirbúninginn að upp-
reisn lofthersins, sem steypti
Páli prinsi og Cethovitch frá
völdum, en kom Pjetri konungi
til valda þann 27. mars 1941.
Vuuk Popovitch var skóla-
stjóri. Einnig Jovan Babunski
frá Valas, sem í heimsstyrjöld-
inni gereyddi heilli búlgarskri
herdeild í Babua-skarði í Make-
dóníu. Búlgarar lögðu þá 5000
dollara til höfuðs honum, en