Lesbók Morgunblaðsins - 23.08.1943, Blaðsíða 6

254
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
á mis við margt þennan sunnudag,
þá mætti jeg þó ekki eintómu mót-
læti.
Baldvin Friðlaugsson fylgdi
mjer áleiðis yfir í Laxárdal, veðr-
ið var heitt og landið frítt, grænir
og grösugir móar og víðsýnt af
hæðadrögum. Við Baldvin þekt-
umst síðan í fyrra er við vorum
saman á bændanámskeiðum þar í
sýslunni og jeg vissi að jeg gat
fræðst af honum um ýmislegt.
Þó hef jeg það ekki eftir honum
að dalverpið er ekki alltaf kallað
Reykjahverfi í daglegu tali þar
nyrðra, -heldur stundum nefnt
„Piparhverfi“. Er það vegna þess
að þar búa margir menn ógiftir á
bæjunum, en hvort það er að yfir-
lögðu ráði, samkvæmt innri til-
hneigingu — eða blátt áfram af
framtaksleysi í þeim málum, það
veit jeg ekki — ókunnugur maður
á þeim slóðum.
Þó vil jeg helst hallast að hinni
síðastnefndu skýringu um að það
sje af „uppburðarleysi“ i þessum
sökum. Til þess bendir vísa úr
„Piparhverfinu", sem ort var í til-
efni af að ungur maður þaðan
hafði krækt sjer í stúlku norður á
Melrakkasljettu. Hún er svona:
I hverfinu eru fljóðin fá,
finnst það mörgum sorglegt tjón,
því ekki munum við allir ná
yngismey við Blikalón.
Það er eins og Snorri segir um
kveðskapinn í prólógus fyrir
Heimskringlu, að hann ber að tala
fyrir sannleika — ef hann er rjett
kveðinn og „skynsamlega upp tek-
inn“.
★
FAGURT er að horfa af heið-
arbrúninni vestur yfir, þar sem við
fórum niður hjá Hvammi, bæ Ás-
kels goða. Laxáin er skínandi fögur
þar sem hún fleygir sér fram
gljúfrin sem við hana eru kend.
Þar nálægt brúnni er hin mikla
rafstöð, sem lýsir upp höfuðborg
Norðlinga. En nú var ég ekki að
hugsa um hin flughröðu hjól raf-
magnsvjelanna, þó þau sýni mikið
hugvit mannanna, heldur var jeg
með hugann við gamlan torfbæ á
Grenjaðarstað, prestsetrinu í Aðal
dal. Mjer hafði verið svo frá hon-
um sagt að jeg hjelt að hann væri
einn af þeim norðlensku torfbæj-
um, sem sjálfsagt væri að vernda
frá eyðingu. Baldvin fylgir mjer
þangað og sjera Þorgrímur er svo
elskulegur að sýna okkur gamla
bæinn. Hann hefur nú staðið auður
í nokkur ár og hefur þegar hnignað
svo við það, að ekki mun hægt að
bæta úr, nema með ærnum kostn-
aði. Gamla eldhúsið, sem var talið
af mjög fornri gerð, með hlóðirnar
á miðju gólfi, er nú ekki lengur
líkt því sem var, því fyrir fáum
árum voru hlóðirnar rifnar og eld-
húsið notað sem fjós um tíma, svo
nú sjer ekki á því að það hafi
nokkurntíma eldhús verið. Mjer
hafði verið sagt að þetta gamla
eldhús á Grenjaðarstað væri eitt
hið merkilegasta á landi hjer, en
heimamenn hafa ekki litið á það
frá því sjónarmiði og því er það nú
búið að vera. En ef hinir æfagömlu
hlóðarsteinar hefðu mátt mæla,
myndu þeir hafa getað sagt frá
mörgu sem kynslóðirnar hafa tal-
að við ylinn í eldhusinu. Læt jeg
svo útrætt um þá „eldhúsróman-
tík“, — en þjóðleg vercímæti
hrynja nú mjög til grunna á Is-
landi.
★
VIÐ Laxá skildi jeg við minn á-
gæta ferðafjelaga Baldvin á Hvera-
völlum og labbaði upp eftir Lax-
árdalnum, því hugmynd mín var
að taka hús á Hallgrími Þorbergs-
syni á Halldórsstöðum. Þaðan er
skamt yfir í Reykjadalinn, en þar
átti jeg að vera næsta dag, sam-
kvæmt áætlun Jóns á Laxamýri.
Sumir segja, að aldrei njóti
maður ferðalags jafn vel og á góð-
um hesti — og þeir hafa mikið til
síns máls. En hinir svokölluðu
„hestar postulanna“ eru enganveg-
inn ljelegustu hestarnir, því vil jeg
halda fram, og aldrei finnst mjer
jegnjóta ferðalaga jafn vel og þeg-
ar jeg er gangandi. Því afþakka
jeg stundum hesta á ferðalögum,
ef mjer liggur ekki mikið á. Lax-
árgljúfrin eru heillandi fögur og
hólmarnir í ánni dásamlegir að
skoða og gaman að sjá heim til
býlanna handan við ána.
Hallgrímur varð ekki lítið hissa,
er hann sá hver kominn var. Hann
var einn heima, ng var að taka
saman flekk af þurru heyi, sem
hann hafði rifjað um daginn, sjer
til gagns og skemmtunar, meðan
yngra fólkið fór til hinnar fjöl-
hæfu sundlaugar á Hveravöllum.
En jeg gerðist heyskaparmaður
hjá Hallgrími, meðan flekkurinn
entist. Svo fórum við inn í bæ til
frú Bergþóru. Þar var notalegt að
setjast að og rabba um daginn og
veginn og óhætt að segja sitt af
hverju, þegar enginn er hljóðnem-
inn, eins og hjá Jónasi — bróður
Ilallgríms — í útvarpinu.
Það er stundum gaman að skoða
gamlar ljósmyndir á bæjunum. —
Þarna sá jeg til dæmis ágæta ljós-
mynd af gamla Páli ólafssyni
skáldi, sem jeg hafði hvergi áður
sjeð. en merkileg finnst mjer hún
af því að jeg lít jafnan á gamla Pál
sem eitt merkilegasta skáld okkar
Islendinga frá síðari tímum.
Og þar sá jeg aðra mynd af
gömlum þingeyskum bónda, stór-
myndarlegum, svo jeg hlaut að
spyrja hver hann væri. — „0 —
þetta er hann barna-Pjetur“, sagði
Hallgrímur. Hann var víst uppi
fyrir fcíðustu aldamót. „Áttu þau
mörg börn, hjónin?“ spyr jeg. „ó,
nei, — þau voru nú barnlaus" seg-
ir Hallgrímur; — „en Pjetur átti
mörg börn framhjá, með mörgum
stúlkum og sá prýðilega vel fyrir
þeim öllum“. En jeg hugsaði með
hrygð til þeirrar afturfarar, sem
orðið upp á síðkastið í .þessum
sveitum, þar sem heil hverfi eru
' kennd við pipar. Mikil er afturföi
in, þegar lína er dregin ofan frá
barna-Pjetri og alla leið niður að
bæjunum þar sem einsetumennirn-
ir híma nú í kuldanum. Hið göfuga
bláa þingeyska blóð á betra skilið.
Margt íleira ræddum við Hallgrím-
ur, þó ekki segi jeg frá því hjer
og var orðið all-áliðið þegar „dag-
skrá var tæmd“ hjá okkur.
★
MÁNUDAGINN 4. ágúst fylgdi
Ilallgrímur mjer yfir Laxárheiðina
á hestum svo að jeg gæti hvílt
hesta postulanna • undir næsta
sprett. Jeg hætti mjer ekki út í að
lýsa útsýninni af háheiðinni, en
æði bratt er að fara niður að
Laugum. Við hjeldum rakleitt að
skólanum og fengum bestu viðtök-
ur hjá Leifi Ásgeirssyni skólastj.