Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1944, Page 2

1S
LESIíÖK MOKGUNBLxVÐSINS
Brjef Jóns Sigurðssonar
Framanritað bi'jeí hefir rkki verið
birt áður, svd kímnugt sje. llefir
Uavíð Stefánsson frá Fagraskógi
góðfúslega’ lánað Ixesbók það til
birtingar. Það gefur svipmynd af
starfi og hugsunum Jóns Sigurðs-
sonar haustið 1851 eftir að hann
kom til Hafnar frá hinum minnis-
verða þjóðfundi. Þá þurfti hann í
mörg horn að líta, skrifa í dönsku
blöðin, tala við stjórnmálamenn og
skrifa heim'til Islands til að örfa
menn til samheldni um málefni
þjóðarinnar.
I upphafi brjefsins. minnist hann
á að Jón Guðmundsson ritstjóri
Þjóðólfs og Eggert Briem sýslu-
maður sjeu ekki komnir. En þeir
tveir voru, ásamt Jóni Sigurðssyni
kosnir til þess að flytja konungi
ávarp. Fór sú útnefning fram á
fundi hjer í Reykjavík þ. 10. ágúst
skömmu eftir að þjóðfundurinn var
leystur upp. Jón Guðmundsson
hafði verið settur sýsluraaður í
Skaftafellssýslum. Bannaði Trampe
að Jón yfigæfi það embætti, til
]>ess að fara í sendiferð þessa. Jón
fór í banni Trampe, og varð þetta
til þess að hann fjekk aldrei em-
bætti upp frá því. En Þjóðólfur
fjekk ekki að koma út síðari hluta
ársins 1851. f
Eggert Briem komst aldrei í
sendiferð þessa, og sendi þeþn
nöfnum afsökunarbrjef, sem komst
þó ekki til þeirra fyrri en snemma
á árinU 1852. Uafði Pjetur llav-
stein amtmaður kyrrsett Briem utn
haustið, baT1 því við að hann gæti
ekki mist af aðstoð Briems við
amtmannsembættið, og má vera að
svo hafi verið.
Þeir Jón Sigurðsson og Jón Guð-
mundsson náðu tali af konungi í
desember, og sendu þeir skýrslu
um það viðtal og undirtektir kon-
ungs heim til Islands um vorið.
Þótti þeim undirtektir hans furðu
góðar. En annað varð upp á tcn-
ingnum er svar koni frá dönsku-
stjórninni seint og síðar meir, upp
á tillögur meiri hluta þjóðfundar-
manna.
Kristján sá, sem ininst er á í
brjefinu að settur sje af, er Krist-
ján Kristjánsson, er verið hafði
li.jer land- og bæjarfógeti. llann
þótti hafa sint því lítið, að koma
í veg fyrir samblústur og fundahöld
er beindust gegn yfirvöldunum. En
herliðið danska er kom fyrir þjóð-
fundinn var hjer allan næsta vetur.
Ivristján fjekk starf í ísl. stjórnar-
skrifstofunni í Ilöfn, sýslumanns-
endiætti í Ilúnavatnssýslu nokkru
síðar og scinast amtmannsembætt-
ið nyrða. N
En prestarnir þrír, sem sluppu
við afsetninguna, en Trampe hafði
]>ó kært sjerstaklega fyrir dönsku
st.jórninni, sem æsingaseggi við
hlið Jóns Sigurðssonar, voru þeir
sr. Ólafur E. Johnsen að Stað á
Keykjanesi, sr. líannes Stephensen
og sr. Halldór Jónsson að llofi í
Vopnafirði, og voru sakir sr. llall-
dórs taldar þyngstar, því hann var
sá eini af hinum konungkjörnu
þingmönnum, er gekk í lið með
meiri hluti fundarmanna, er sner-
ust gegn stjórnarfrumvarpinu og
Trampe.
I endalok brjefsins talar Jón
um nauðsyn á almennum bænaskrám
Þær komu úr 9 sýslum þá um
haustið og voru undirskriftir inid-
ir þær samtals 221(i, var þátt-
taka mest í undirskriftum þessum
meðal Múlasýslunga. En eftirtekt-
arverðust eru orð .Tóns að síðústu
um það, að engir einstakir menn
geti haldið málum vorum fram, æf
almennur stuðningur bregst þeim.
Af brjefúm, sem Jóni Sigurðssyni
bárust þetta haust, er ekki laust
við að gæti nokkurrar bölsýni með-
al nokkurra helstu manna hans
um það, að bæði embættismenn,
sumir og alþýðumenn gugni við
hina harðsvíruðu andstöðu Dana
I æfisögu Jóns Sigurðssonar eft-
Ir'dr. Pál E. Ólason cru teknar upp
nokkrir kaflar úr brjefum til Jóns,
þar , sem fylgismenn hans kvarta
yfir ístöðuleysi og hverflyndi landa
sinaa.
. Jósep læknir Skaftason segir
m. a. í brjefi til Jóns Sigurðssonar
12. febrúar 1852, hvernig hjaðnað
hafi kapp manna: „Þegar fór að
draga úr þessum furor (æði),
fóru hinir vondu andar betur að
geta neytt sín bæði þeír innri og
ytri. Menn fóru að hugsa og tala
um kostnaðinn, sem fljóta myndi af
þessu þinghaldi, og hvar hann
myndi lenda, einkum eftir það að
greifinn heimtaði nokkuð af hon-
um borgað næstkomandi vor. ...
Þar á eftir komu vondar frjettir
með póstskipinu (þ. e. Kristjáni
Kristjánssyni vikið úr embætti og
bann lagt við því aö Jón Guð-
mundsson fengi embætti) og ]>á
hlupu allir, í það minsta embætt-
ismennirnir í felur. Þegar þeir fóru
að gægjast frani aftur. sögðu
þeir, að best mýndi vera, að láta
ekkert á sjor biydda, því að
hreyfa sig nokkuð væri cin-
göngu til aö espa geð stjórnar-
innar og jafnvel prestarnir prjedik-
uðu „umhyggju fyrir framtíðinni"
og sögðu að nú myndi best að fara
# #
að leggja sig til svefns og sofa
vært fyrst um sinn. Ilinir vondu
andar, sem í líyrjuninni höfðu
læðst um kring í myrkrinu, komu
nú franr í dagsbirtuna.
*