Lesbók Morgunblaðsins - 26.11.1944, Qupperneq 4

‘•í’l LESBÓK MORÖUNBLAÐSINS
46S
planta ]>oim í skjóli skógar oða
kjarrs, og láta þau njóta skjólsins
framan af œvinni. Auk skjólsins
or jarðvegur í skóglendi miklu
frjórri on utan þess. Enda væri
það brot á lögmálum náttúrunnar
að rækta ungan erlendan trjá-
gróður annars staðar en í skóglendi.
Af því leiðir að friða ber ýmis
þau skóglendi og skóga, þar sem
skilyrði til ræktunar erlendra trjáa
virðast best.
Friðun skóga
og kjarrs
Friðun skóglenda hefir verið frá
upphafi aðal þátturinn í starfi
skógræktarinnar. Um 3000 hektarar
skóglendis eru nii afgirtir og frið-
aðir víðs vegar um land. En á öllu
landinu munu nú vera um 80—100
þiisund hektarar skóglendis, svo
að iangt er í land til þess, að allt
skóglendi, sem friðunar þarf, verði
girt.
Ekki er enn unnt að kveða á
um, hversu mikið ætti að friða af
því skógíendi, sem enn er ógirt, en
það eru vafalaust stór svæði. Ó-
hætt mun að fullvrða, að árangur
af friðunarstarfi fyrri ára sje yf-
irleitt góður og. sums staðar með á-
gætum, einkum þar, sem friðunar
hefir lengst notið. Eru það aðeins
fáein friðuð svæði, sem iítinn
þroska hafa sýnt, en þar hefir ver-
ið auðvelt að finna eðlilegar or-
sakir til lítilla framfara, svo sem
ljelega friðun eða ofmikla grisj-
un, eða þá hvort tveggja. Mjög
er fróðlegt að virða fyrir sjer ár-
angur í þeim tveim skógum, sem
lengstrar friðunar hafa notið, Hall-
ormstaðarskógi og Vaglaskógi. Á
báðum .stöðunum. er nú 5—7 m.
hár skógúr,, sem vaxið hefir upp
úr hnjer og mjaðmarháu beiti-
kjarri á 35—40 árum. Meðal vöxt-
ur í slíkum skógum hefir reynst
um 1,3 teningsmeter af viði á hekt-
ara. Slíkur vöxtur er mjög góður
og vel sambærilegur við jafnaldra
skóga um nprðanverða Skandina-
víu. Enginn vafi er á, að víða um
land er mikið kjarrlendi, sem gæti
vaxið jafnvel. Að slíku kjarri ber
að sjálfsögðu að hlynna, en þar seni
eigi er kostur á að girða allt skóg-
lendi, sem æskilegt væri að friða,
nema á löngum tíma, er nauðsyn-
legt að gera sjer ljóst, hvar helst
skuli hefjast handa, Verður þá að-
allega um tvennt að ræða. Annars
vegar eru landvarnarskógar, sem
eru í hættu sakir uppblásturs, en
hins vegar kjarrlendi í bvggðum,
sem eru að ganga til þurðar sakir
áníðslu og ofbeitar. Rjett er að
benda á, að þar sem um landvarn-
arsRóga er að ræða, er skóglendið
sjálft oft minna virði en það land,
sem forðað er frá uppblæstri með
friðun skóganna eins og t. d. skóg-
lendið í ITaukadal í Biskupstungum
og Lambhagaskógur í Landssveit.
Með því að forða skóglendum þess-
um frá eyðingu er einnig bjargað
hundruðum, ef ekki þúsundum,
hektara graslendis frá eyðingu. Og
þess má geta, að við friðun land-
varnarskóga má mjög oft taka
mikil evdd lönd til friðunar og sjálf
græðslu með afar litlum auka kostn-
aði. I byggðum landsins er mjög
víða skriðult og lágvaxið kjarr,
sem berst harðri baráttu fvrir lífinu
en ga>ti orðið afbragðs skóglendi,
ef því væri rjett hjálparhönd. Nú
er því svo farið, að skóglendi, sem
liggja í eða við byggð eru að jafn-
aði miklu verr farin og hættara
komin en hin, sem liggja iir alfara
leið_ Hins vegar væri góðir skógar
nálægt byggð miklu verðmætari
en aðrir, og eykur þetta enn nauð-
synina á að friða slík lönd.
Þau skóglendi, sem eru nógu
hávaxin og þróttmikil til þess að
komast af án friðunar um nokkura
áratugi eða lengur, hljóta að sitja
á hakanum við friðun skóga fyrst
um sinn, nema að einhverjar or-
sakir mæli með friðun eða að sjer-
stakar ráðstafanir væri gerðar til
þess að friða skóga almennt svo
sem stórkostlega aukin fjárfram-
lög.
Þar sem nú er farið að nota við
á langtum fleiri vegu en áður,
hlýtur að reka að því, að viðurinn
lir birkiskógunum verði *nothæfur
á marga lund. Með því að mala
viðinn og breyta honum á ýmsan
hátt má nota hann sem hráefni í
jnargs konar iðnaðarvöru Einfaldast
er að breyta viðnum með því að
mala hann í kvörn og pressa við-
arkvoðuna í plötur. Þessar plötur
eru notaðar í einangrun húsa og
til að þilja með og eru ]>ær nefndar
ýmsum nöfnum svo sem „masonite",
„trætex“ o. fl. Framleiðsla þeirra
er afar einföld og ódýr.
Samkvæmt verslunarskýrslum
flytjum við nú inn i;m 100 tonn
árlega af þessari vöru og innflutn-
ingur hennar virðist vaxa ört. —
Yæri unnt að höggva nægan
við á tiltölulega litlu svæði mun
ástæða til þess að rannsaka ýtarlega
möguleikana á ofurlitlum viðariðn-
aði. í Fnjóskadal á skógrækt rík-
isins nú um 800 hektara skóglendis,
sem er í örum vexti, og að 30 ár-
um liðnum á það að gefa af sjer
álíka viðurmagn og Vaglaskógur
gefvir nú, eða um 1,3 teningsmetra
af hektara, Auk þessa er skógur
á 300—400 hektörum í dalnum, og
gæti allt skóglendi dalsins orðið
1100—1200 hektarar í góðri rækt
með litlum tilkostnaði. 1 framtíð-
inni mundi það gefa af sjer a. m. k.
600 tonn af viði árlega. Úr því má
vinna jafnmörg tonn af þilplötum,