Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1945, Blaðsíða 12

132
LESBÓK MOIiG UNBLABSINS
'búiaii, veitti konungur honum í
viðurkeuuingarskyni fyrir vel unn-
ið œfistarf, 60 rikisdala árleg eltir-
laun.
Eftir að heim kom, lifði sjera
Björn kyrlátu lífi á Setbergi, við
allgóða heilsu, en mikil raun hlýtur
þessum mikla athafna manni að
Jiafa verið það, að þurfa að sitja
aðgerðarlaus í myrkrinu. Því að
ýmislegt hefur honuni fundist að
hann ætti ógert, eins og sjá má af
þessu erindi eftir hann:
„Æfitímimi eyðist,
unnið skyldi langtum meir,
síst þeim lífið leiðist
sem lýist þar til útaf deyr,
])á cr betra þreyttur fara áð sofa
nær vaxið hefur herrans pund
en heimsins stund
líði í leti og dofa".
Mikla ánægju hafði hann af því
ítð ræða við greinda menn og fróða,
einnig ljet hann lesa fyrir sig,
margskonar fróðleik, oftast ákveð^
inn tíma á dag, urðu einkum til
þess: Ólafur stúdent Einarsson,
fóstursonur sjera Bj. Þorgr. eða
Þóra Guðbrandsdóttir uppeldisdótt-
ir þeirra eldri prestshjónanna. —<
Um sumarið 1794 veiktist sjera
jBjörn, snögglega, og andaðist hann
'eftir fárra daga legu 24. ágiist 1794.
Nær 70 ára gamall, jarðaður var
hann innan kirkju í Setbergi, 4
idögum síðar.
Þau Ólafur stúdent og Þóra Guð-
brandsdóttir, höfðu gifst, árið 1792
*og reist bú. Fluttist nú Kannveig
til þeirra 1796, og dvaldi hjá þeiin,
J>ar til er hún dó áttræð að aldri
1814. Sjera Bj. Þorgr. segir svo
um hana: „Hún var nafnkend að
guðrækni, stjórnsemi, göfuglyndi,
manngæsku, hugviti og hannyrðum.
— Mun þetta hverju orði sannara.
Því miður, er engin mynd til af
s.jera Birni Haíldórssyni, og kemur
sjer því vel, hin glöggva lýsing
tjera Bj. Þorgr. af nafna sínum,
sem var honum mjög kunnur, og
þekti gjörla útlit hans og innræti.
Lýsing sjera Bj. Þorgr. er í höfuð
atriðum á þessa leið: „Sjera Björn
sál. var með hærri mönnum á vöxt,
þerðabreiður og miðmjór; eptir
vexti hár í sessi. Ilendur hans og
útlimir voru miklir og allsterkregir.
Var hann og raunar ramur að afli,
meðan hann var á besta skeiði og
kröptunum fór eigi að hnigna. •—
llann var rjettvaxinn og fljótstígur
í framgangi, en fasið alvarlegt. I
andliti var hann dimmleitur, ep
skipti þó allglöggt litum, ennið
meðalhátt mikið og hamrað, brýrn-
ar hær'ðar í meira lagi, nefið að
hófi stórt, liðlaust og óbogið, augun
dauf fyrst að sjá, en skarpleg og
þó stöðug, ef í tómi var að gáð,
en sást eigi í skjótu bragði, því
maðurinn var alla æfi nærsýnn og
pjónarlagið miklu hvassara í hálf-
, dimmu en í glaðri birtu, kinnbein-
%
in lágu eigi hátt, munnurinn vel far
inn, en hakan nokkuð framvaxin.
Hár hafði hann í æsku svart, en<
brýt; og skegg jarpleitt. í máli var
!hann lágrómaður og nokkuð harð-
anæltur. Allur var skapnaður hans
sómasamlegur og lýtalaus. Ókunn-
um mönnum virtist útlit hans og
yfirbragð heldur áhyggjusamlegtv
Jlvað skaplyndið snertir var hanr^
maður stöðuglyndur og fastheldinn,
fámæltur heima hversdagslega, þó
þægilegur í ávarpi, ef hann mælti
nokkuð. Ilann tók ekki mjög á ó-
varayfirsjónum, þó nokkur bagi eða
t.jón væri að, ef drengilega var við
gengið og tilsagt, en skorinort og
ieinarðlcga með góðri stilli umvand-
aði hann, ef. honum mislíkaði, og
hinn sami var háttur hans um hvern
iilut, er hann sagði meiningu sína
og alvarlega var eftirleitað. Ekki
heldur var hann upptakssamur við
þá pienii, er honum voru kunnir,
og hann þekkti að frómlvndi og
dugnaði, þó einhver ósnoturleikii
eða siðprýðisbrestur á yrði, en y£-
irlætis og sundurgerðarmönnum
þóttu stundum viðkvæmar dæmi-
sögur hans. heldur var hann kapp-
lyndur í framhaldi byrjaðra fyrir-
tekta, ljet sig þó ljúflega leiða af
ástvinum sínum með skynsemi og
þýðlyndi, einkanlega, ef áform hans
stefndu nokkuð á það, er harðræði
þótti. IlannPvar afskiftafár um ann
ara hagi, ef eigi snertu embætti
hans.... Ilann vai- manna trúastur
um leyndarmál og öllum ráðhollur,
jafnvel þó óvildarmenn ættu hlut í,
ef þeir sóttu hann að heilráðum,
og gerði hann annaðhvort að synja
þeim svars, eða ráða það eitt, er
sjálfur mundi hann í þeirra ástandi
gert hafa. Við kaup og sölur var,
hann sanngjarn og rjettsýnn, þó
ireikningsglöggur.... Fyrir utam
guðfræði og lögspeki lagði s.jera
pjörn sig eftir orðulegri jurtakunn-
áttu (Botanica), sagnafræðum og
húnaðarvísindum. Ilann iðkaði mjög
föðurlands fornfræði. Þegar á unga
aldri hafði hann fengið mörgunv
fremur góðan grundvöll í grísku
og latínu. Þýska og danska tungu
skildi hann og talaði til góðrar
lilítar, las svenskar bækur, nokkuð’
í frönsku og engelsku, sem hann
numið hafði af mági sínum lög-
manni Eggert. Þessi og önnur fleiri
bókfræði’iðkaði hann og hafði um
hönd í kyrðum, þá er hann var einn
þaman, svo alþýðu var það óljóst,
því sjálfur hjelt hann eigi sínum
Jærdómsiðkunum á loft, og fór með
svo lítið bar á. Eigi gerði hann,
meira orð á sinni skáldskapargáfu,
sem honum var þó ljeð.... Hann
Var Guðhræddur og ráðvandur mað
ur, ættarstoð, ástvina indæli, elsk-
ari lærdóms og allra þarfsamlegra,
vísinda. í velgengni hóglátur og
varfærinn í mótgangi, geðprúður,
þolugur og ráðgóður. Hann hefir
ileyst af höndum sínum fögur og
f.vlgdarverðug dyggðardæmi* ‘.
Það er auðsjeð á öllu, að Björn
þei'ur verið máður hljedrægur og
yfirlætislaus, en alveg óvenjulegtí