Lesbók Morgunblaðsins - 19.05.1946, Blaðsíða 3

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
239
fyrir þá allra svartsýnustu, því
allir vissu, að á þeim degi, þegar
austur- og vesturherinn mættust,
þá var úti um Þýskaland.
í fangelsisgarðinum heyrðist
þrumurödd Göbbels í gjallarhorn-
inu. Hann skyldi aldrei láta taka
sig til fanga! Hann hjet á hvern
einasta Þjóðverja að berjast fram
í rauðan dauðann. Sjálfur skyldi
hann verða kyrr í Berlín hvað sem
á dyndi. Eins skyldu aðrir vera,
hver á sínum stað. „Já, vertu þar
kyrr, litli halti djöfull“, var sagt
um hann á kvöldfundi í braggan-
um. „Okkur þykir þú best kominn
þar. En vertu ekki að spana þjóð
þína út í sjálfsmorð".
Áður fyrr var það talið svo fjar-
stæðukent að hugsa til þess að
verða frjáls, að eigi var á það minst,
nema við hátíðlegustu tækifæri. En
nú var um slíkt talað í hverju orði
og söng, og um það dreymt. En
hvernig átti slíkt að geta skeð.
Komu Rússarnir frá norðri? Eða
skyldi innrás verða gerð af sjó?
eða skyldu norskir og bandamanna
hermenn koma frá íslandi? Mvndi
verða barist í landi voru að nýju?
Eða gat það komið fyrir, að Þjóð-
verjar gæfust upp?
Hvað yrði um fangana, sem ah
gjörlega voru á valdi þessarra vit-
stola manna og sífelt hafði verið
ógnað með því, að aldrei myndu
þeir sleppa lifandi? Það hlaut að
verða barist í núverandi sterkasta
vígi Þjóðverja, því varnarskilyrði
eru góð í Noregi, háum fjöllum og
þröngum fjörðum. Þýski herinn
hafði líka búið vel um sig og gert
landið óvinnandi. Og svo komu
skipanirnar frá Berlín um það
að hver einasti Þjóðverji skyldi
berjast þar til yfirlyki.
En hvernig færi, ef maður hætti
að hugsa um þetta efni og hugs-
aði sjer, að frelsið væri fengið?
Myndu Norðmenn eða Bandamenn
opna hliðin í síðasta sinn? Skyld-
um við fá að ganga út í hóp, eftir
stafrófsröð eða stjett? Og hvenær
kæmu þessi mál á»dagskrá? „Strák
arnir segja það“, var oft hið afger-
andi orð. Því alt sem kom á lipru
fingramáli frá karl-búðunum, var
sem lög fyrir meiri hluta kvenn-
anna.
En þetta kom þeim stundum
í koll, því að það kom fyrir að
þarna handan að bárust of ósenni-
legar fregnir, sem komu jafnvel
„ólogiskum“ stúlkum til að hugsa
sig um, og varð til þess, að þær
stungu saman nefjum til að gagn-
rýna hugarfóstur karlmannanna.
En ljettu sjer síðan í skapi með
smávegis ádeilukvæði, sem ekki
var alvarlega meint. En munnvik-
in snerust oft í öfuga átt.
Nú vissu allir, að atburðirnir
gerðust ört. Yfirforinginn fyrir-
skipaði „appel“ og tilkynti með
þrumandi mælsku að hann hefði
komist á snoðir um, að ákveðnar
„schlechte Mádchen“ hefðu staðið
í brjefasamböndum við bolsjevikka
hreiður hinum megin við girðing-
una. Myndi þetta verða til þess, að
hjeðan í frá mundi engum verða
slept úr fangelsinu. En einhvern-
veginn fann maður það á sjer, að
þessi orð hans voru máttlausari en
áður.
★
Einn góðan veðurdag var svo
alt í einu gerð mikil rannsókn í
hinum troðfullu fangabúðum, þar
sem fangarnir höfðu þurft að sofa
á borðum og gólfum. Og loftið var
svo þykt, að hægt var að smyrja
því. Skömmu síðar fóru „fríbrjef“
að streyma til fólks, einkum til
þeirra, sem sakaðir höfðu verið um
smávægilega hluti eða teknir fast-
ir alveg að ástæðulausu. Sum frí-
brjefin komu til gamalla fanga,
sem höfðu gleymst árum saman.
Hreyft var líka við þeim, er tekn-
ir höfðu verið sem gislar. Það var
greinilegt að hjer átti alt að vera
með nýjum svip, þegar lausnin
kæmi. Jafnvel fangar, sem lokaðir
höfðu verið inni í einbýlisklefum,
fengu nú að vera með hinum.
Nú rak hver gleðilegi viðbufður
inn annan. Fangar úr karlmanna-
deildinni komu undir ströngu eft-
irliti til þess að gæta að, hvar fjal-
ir vantaði í rúmin. í vetrarkuldun-
um og eldiviðarskortinum hafði
stólum og rúmfjölum verið brent.
Svo margur svefnþrunginn vesal-
ingur hafði í næturmyrkri hrapað
niður á fjelaga sinn í neðra rúm-
dnu, er fátæklegar rúmfjalir, sem
eftir voru, brotnuðu og neyðaróp
kváðu við í næturhúminu. En það
var vissulega ein af hegningarað-
ferðum Þjóðverja, að með engu
móti skyldi vera hægt að fá gert
við nokkurn skapaðan hlut.
Nú kom fyrirskipun um það, að
framkvæma skyldi gagngera við-
gerð á öllu, flekar voru settir yfir
steingólfin, trog fengin til að bera
mat í, nýjar blikkdósir til að borða
úr. Hver eftirlitsferð Rauða Kross
ins rak aðra, Þjóðverjarnir sjálfir
settu á sig sólskinsbros og litu út
eins og heimavistarstjórar fvrir
óþekk börn. Og nú kom Svía-súp-
an með. fleski, stórar fötur fullar
af mat, svo menn gátu borðað sig
sadda. Súpa með kringlóttum fitu-
dropum, sem glampaði á, þegar
maður leit eftir yfirborðinu. Sum-
ir fengu uppköst, það var ekki gott.
Aðrir gáfust upp, eftir að hafa
borðað hálfa dós. En sumir gátu
stungið fjórum eða fimm inn fyrir
vestið.
En það var sameiginlegt fyrir
alla; sulturinn hvarf og maður
varð saddur. Saddur! Þá hlaut brátt
að vera í vændum friður og frelsi.
Með því að hugsa um þessi orð,
var hægt að hverfa inn í ríki sælu-
drauma. m. j