Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1947, Side 5
LESBÓK M0RGUNÍ3LAÐSINS
17
„ÞINGEYJARSÝSLA BANDARlKJANNA
/ grein í Morgunblaðinu urn söngför Karlakárs Rcykja-
víkur um Bandaríkin, kallar Sverrir Pálsson ríkið Teicas
Pingeyjarsýslu Bandaríkjanna. ÞaÖ er ekki lciðum að líkj-
% ast. hvorki fyrir Þingcyjarsýslu nje Texas, en nú skal sagt
frá því hvers vegna þetta ríki hefir sjerstöðu innan ríkja-
heildarinnar.
ALT er merkilegt um Texas. Ekki
síst saga þess. Það hefir lotið Spán-
verjum, Frökkum og Mexíkó, verið
sjálfstætt lýðveldi um skeið, en nú
um eina öld eitt af Bandaríkjunum.
Fyrstu Ameríkumennirnir, sem
settust þar að, voru Stephan F. Austin
og Sam Houston. Þeir settust að í
San Felipe árið 1821 og þá var Texas
mexikanskt. Tólf árum seinna voru
2000 Ameríkumenn komnir til Texas
og árið 1836 hófu þeir uppre'isn. Sam
Hou.ston, sem var karl í krapinu,
gerðist foringi uppreisnarmanna, og
vann sigur á stjórnarhernum. Fellu
þar 600 Mexikanar, en Houston misti
aðeins 9 menn. Lýðveldið var svo
stofnað 2. mars 1836 og Houston varð
forseti þess. Minnast Texasbúar enn
þessa (iags og frelsis síns með stæri-
læti. Lýðveldið var viðurkent af
Bandaríkjunum (og þau sendu þang-
að ræðismann), Bretlandi, Frakk-
landi, Hollandi og ýmsum þýskum
ríkjum.
J %
En er stundir liðu varð það óhjá-
kvæmilegt, að Texas sameinaðist
Bandaríkjunum. En Houston var á-
kveðinn í því að ná sem bestum samn-
ingum, og hann fann þvi upp á því
kænskúbragði, að stinga upp á því
að Texas vrði ensk nýlenda. Það
máttu stjórnmálamennirnir í Was-
hington ekki heyra nefnt. Texas sam-
einaðist svo Bandaríkjnnum 16. febrú-
ar 1846, en trygði sjer um leið ýmis
sjerrjettindi, sem ekkert annað ríki
hefir.
TEXAS má í rauninni skifta í tvent
landfræðislega, austurhluta og vestur-
hluta. Austurhlutinn er sljettur og
láglendi og landeyjar Missisippi; þar
er mikil bómullarræktun og iðnaður,
þar eru stærstu borgirnar og þar eru
mestu olíunámurnar. Vesturhlutinn
er land kúrekanna og þar eru miklar
hjarðir nauta, þar er landbúnaður
rekinn með vjelurn, þar ar sauðfjár-
ræktun, þar eru hásljettur, fjöll og
eyðimerkur.
.Eins og vjer teljum að „alt sje
mest í Bandaríkjunum“, svo telja
Texasbúar að alt sje mest hjá sjer.
Texas er langstærsta ríkið í Banda-
ríkjunum. Það nær yfir 12. hluta af
öllu landsvæði Bandaríkjanna, og þeir
segja að Texas gæti notað Rhode Is-
land lyrir vasaklút. Texasbúar nota
stærstu hatta í heimi. Þar er stærsti
herflugvöllur í heimi (hjá Corpus
Christi). Þar eru stærstu herbúðir
heimsins (San Antonio). Þar er lang-
stærsti herskóli Bandaríkjanna (Tex-
as A. & M.). Þar er dýpsti brunnur
í heimi, olíubrunnur, 15.279 feta djúp-
ur og þar er stærsti hveitiakur heims-
ins (í Panhandle). Mesta grænmetis
ræktunarstöð heimsins er í Edinburg,
heimsins mesta tómatabú er í Jack-
sonville, og mesta spinatræktun í
Crvstal City. í Texas hefir verið
ræktuð stærsta vatnsmelóna, sem
sögur fara af, og þar eru stærstu
kalkúnar í heimi. 1 Uvalde er fram-
leitt mest af hunangi, og Tvler er
mesta rósaborg heimsins. Hvergi í
BnndaríkjuYium er jafn m:k:* af stein-
olíu, jarðgasi, helium, brennisteini,
nautg'ripum, sauðfje, geitum, bómull,
laukum, „polo“-hestum og ótal
mörgu öðru. Þess vegna var það, þá
er rithöfundur nokkur sagði Texas-
búum frá því að hann ætlaði að skrifa
bók um Bandaríkin, þá sögðu þeir
að hann skyldi hafa bókina í tveim-
ur bindum; annað um Texas, hitt
um hin 47 ríkin!
MESTU menn Bandaríkjanna,
segja þeir, eru frá Texas. Þaðan er
Tom Clark, Eisenhower og Nimitz
og óteljandi aðrir, svo sem flestir af
forsetum beggja deilda þjóðþingsins.
Af þeim 79 mönnum, sem tóku þátt
í fyrstu loftárásinni á Tokio með
Doolittle, voru 19 frá Texas. í seinni
heimsstyrjöldinni voru 172 hershöfð-
ingar og 11 yfirflotaforingjar frá
Texas. Áður en Bandaríkin fóru í
stríðið, streymdu Texasbúar norður
til Kanada og þar var stofnað „the
Royal Canadian Texas Air Force“.
Langflestir flugmenn í améríska hern-
um voru frá Texas tiltölulega, því að
í Texas eru ekki nema 6.255.000 íbú-
ar, eða færri en í New York. Á stríðs-
árum mátti því hvarvetna í TeXas
sjá svolát^ndi auglýsingar: „Kaupið
hernaðarskuldabrjef og hjálpið Texas
til að vinna stríðið!" Einhvern tíma
á árinu 1944 var Texasbúi spurður
að því hvað hann heldi að stríðið
stæði lengi. „Við verðum eitt ár að
sigrast á Þjóðverjum, annað ár að
sigrast á Japönum og þriðja árið fer
í það að reka rækallans Á^ankee-ana
burt úr Texas“, sagði hann.
í orustunum á Okinava heimtuðu
Texasmenn að fá að berjast undir
sínum eigin fána, og Coke Stevensen
ríkisstjóri sagði (í gamni) í ágú'v
1945 að Texas mundi sam'
uppgjöf Japana „án þess a„
sjerfrið“!
OTELJANDT gamansamar sögur
eru sagðar um Tcxas og Texasbúa.
og flestar lúta þær að því, að þar
sie alt mest. Það er t. d. sagt, að í
4