Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1949, Blaðsíða 3

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
311
BANDARIKI EVROPU
Cfn, B.LJ n
„ÞAÐ sem er hægt í Sviss, er líka
hægt í Evrópu“.
Þessum orðum mælti jeg á al-
þjóðaíundi í Vínarborg árið 1931.
Og jeg benti á það að Sviss væri
sönnun þess, að mismunandi tungu
mál og menning þyrfti ekki að vera
því til fyrirstöðu að þjóðir samein-
uðust. Jeg benti líka á þá stað-
reynd, að fjandskapur milli þjóða
er ekki langvarandi. Sagan sýnir,
að þjóðir, sem hafa átt í ófriði, geta
orðið bestu vinir. Meira að segja,
þjóðir verða ekki fjandsamlegar
hvor annari, nema því að eins að
þær sjeu æstar upp í það af ein-
hverjum, sem þykjast hafa hag af
því að koma styrjöldum á stað.
Sannleik þessara orða undirstryk
ar saga aldanna og það þarf ekki
annað en líta á blöðin í dag til þess
að sjá að menn eru farnir að skilja
þetta. Enda knýr nú reynslan
Evrópuríkin til þess að taka hönd-
um saman svo að þess eru ekki
dæmi áður.
Hinar vestrænu þjóðir Evrópu
hafa lært mikið af Bandaríkjunum.
Þær hafa sjeð það, að háar tekjur
og lágt vöruverð getur farið saman
þar sem um stórfeldan innanlands
markað er að ræða. Hátt kaup eyk-
ur umsetningu á innlendum rnark-
aði, og sú er reynslan í Bandaríkj-
unum, þar sem mestum þorra fram
leiðslunnar er eytt í landinu sjálfu.
Enda þótt Evrópa sje ekki jafn
auðug af náttúrugæðum eins og
Bandaríkin, þá hafa menn sjeð, að
hægt er að bæta hag almennings
þar ef fylgt er fordæmi Bandaríkj-
anna, það er að segja með því að
aínema tollamúrana og skapa
ou denhoueA a lercj i
frjálsan markað fyrir allt að* 300
miljónir Evrópubúa.
Innilokun sviptir þjóðirnar sjálf-
ar markaði í nágrannalöndum, því
að þau verða að setja á hjá sjer
verndartolla vegna hennar. Fram
að þessu hefur hver þjóð kepst við
að \rerða sjálfri sjer nóg með því að
framleiða sjálf sem mest af öllum
þeim vörum, sem hún þarf að nota
En það liggur í augum uppi hve
miklu hagkvæmara það væri að
hver þjóð framleiddi aðeins þær
vörur, sem hún hefur best skilyrði
til að framleiða, og þær skiftust
svro á á frjálsum markaði. — Með
þeirri aðferð að hver reyni að
hokra sjer hefur vöruverð hækkað.
vinnulaun raunverulega lækkað,
og markaður hverrar þjóðar er of
þröngur fyrir hennar eigin fram-
leiðslu. Þetta óheilla fyrirkomulag,
hinir óhagkvæmu tollmúrar, hefur
leitt til einangrunar þjóðanna og
hagsmunabaráttu, og veldur fátækt
og þröngum kjörum almennings.
ÞESSI kalda reynsla varð til þess
að Benelux-sambandið var stofnað
1948. Þá gengu Belgía, Holland og
Luxemburg í tollabandalag. Og
þarna er einnig að leita upptak-
anna að hinni svonefndu Marshall-
viðreisn, sem nú hefur rutt braut-
ina að stofnun Bandaríkja Evrópu
Þessi er hin nýa hugsjón.
Og þó má segja að hún sje ekki
ný. Júlíus Cæsar kom fyrstur
manna fram með hana. Fyrir tutt-
ugu öldum bætti hann Frakklandi,
Bretlandi og Niðurlöndum við
rómverska ríkið. Það er upphafið
að sameinaðri Evrópu. Eftir hans
dag var aðallega um menningar-
og viðskiftasamband að ræða, en
svo kollvarpaðist það af ástæðum,
sem komu bæði utan frá og innan
að.
Um aldamótin 800 saineinaði
Karlamagnus mikinn hlúta Evrópu
eða allt frá Pó á Spáni að Rín í
Þýskalandi. Fjörutíu og tveimur ár
um seinna sundruðu sonarsvnir
hans þessu ríki. Og á miðöldunum
var ekki um neina sameiningu að
ræða vegna fjandskapar milli keis-
ara og páfa. Upp úr aldamótunum
1300 var svo komið að hvorugur var
hinum voldugri, og var þó Filip
fríði Frakkakonungur talinn vold-
ugasti maður Evrópu á þeim dög-
um.
En um þetta leyti (1306) kom
fram franskur lögfræðingur, sem
Pierre Dubois hjet og gaf hugmynd
inni um sameining Evrópu nýan
byr. í bók, sem hann ritaði og nefnd
ist „Björgun landsins helga“, stakk
hann upp á því að þjóðirnar gerðu
samband sín á milli til að trvggja
ævarandi frið milli konunga, prinsa
og borga, og hefði það að markmiði
að bjarga landinu helga og öðrum
löndum við Miðjarðarhaf. Hann
stakk upp á því að stofnað yrði
allsherjar ráð og Frakkakonungur
yrði forseti þess, og þetta ráð skip-
aði dómstól til þess að skera úr öll-
um deilum þjóða á milli.
Styrjaldir við Breta hnektu valdi
Frakkakonunga og komu í veg fyr-
ir það að þeir yrðu forystumenn að
því að sameina Evrópu. En tillaga
Pierre Dubois — sem fremur var
bygð á fjárhagslegum og fjelags-
legum ástæðum heldur en beint þvi
að bjarga landinu helga — hún lifir
enn. Annar franskur maður, Abbé
de St. Pierre (1658—1743) tók hug-
myndina upp og ferðaðist borg úr
borg og frá hverri konungshirðinni
til annarar til þess að reyna að
sannfæra konunga og stjórnmála-
menn um nauðsyn þess að þjóðir