Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1949, Qupperneq 6

314
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
LJETTIR MALMAR
ERU BESTU SMÍÐAREFNIN
ÁRIÐ 1852 ljet Napoleon III. keis-
ari smíða borðbúnað úr alumin-
ium handa sjer. Það var engin
hætta á að almenningur tæki það
eftir, því að þá kostaði hvert kg. af
aluminium 1200 dollara.
En nú er farið að nota alumin-
ium 1 mjög stórum stíl og úr því
eru gerðir hinir sundurleitustu
hlutir, alt frá skipsbyrðingum að
leikföngum. Ástæðan til þessa er
sú að aluminium er sterkt og mÖrg-
um sinnum ljettara en stál. Og nú
stefnii alt að því að gera alla hluti
sem ljettasta. Magnesium er þó enn
ljettara. Og þessir tveir málmar
keppa nú við önnur smíðarefni á
öllum sviðum. Fór notkun þeirra
mjög í vöxt í stríðinu og verður
meiri með ári hverju.
Árið 1939 voru framleiddar í Banda
ríkjunum 160.000 smál. af alumin-
ium og 3350 smál. af magnesium.
Nú er aluminium framleiðslan orð-
in rúml. milljón smálesta á ári og
framleiðsla magnesium 300.000
smál. Þetta er þó ekki mikið, þeg-
ar það e^borið saman við það, að
á hverju ári er stálframleiðslan þar
100 milljónir smál. En menn spá
því að ljettu málmarnir muni stöð-
ugt vinna á. Af aluminium er líka
til meira en af nokkrum öðrum
málmi í heiminum. Er giskað á að
7—8% af jörðinni sje aluminium.
En magnesium er aðallega unnið
úr sjó. Má því telja að þessar hrá-
efnalindir sje ótæmandi, og það
heíur mikla þýðingu.
Reynslan í stríðinu opnaði mjcg
augu manna fyrir ágæti hinna
Ijettu málma og flugvjelaverk-
smiðjur byrjuðu þegar eftir stríðið
að framleiða ýmsa liluti úr þeim.
Þannig smíðaði Grumman-verk-
smiðjan fyrsta aluminiumbátinn.
Hann vegur svo sem þriðjung af
því, sem samskonar bátur úr trje
mundi vega, en er miklu sterkari
og kostar lítið meira. Bedix-flug-
vjelaverksmiðjan tók að gera garð-
sláttuvjelar úr magnesium. Þær
vega ekki nema 12 kg., en gömlu
sláttuvjelarnar höfðu vegið 19 kg.
Fjölda margar aðrar verksmiðjur
hafa farið að smíða úr aluminium.
Þannig rjeðist Wilson Sporting
Goods í það að gera hlífðargrímur
fyrir knattleikara úr magnesium,
og eru þær helmingi Ijettari held-
ur en gömlu grímurnar. The Ame-
rican Ski Corp. er farið að smíða
skíði úr magnesium og eru þau
miklu ljettari, traustari og renna
betur en trjeskíði. En verðið er hjer
um bil hið sama.
Þá er og farið að smíða gerfi-
limi úr ljettum málmum. Gerfi-
fótur úr magnesium vegur ekki
nema 3 kg. og kostar ekki meira en
trjefótur. The Dow Chemical Co.,
sem er stærsti magnesium fram-
leiðandinn hefur látið smíða hjól-
börur úr magnesium og þær vega
ekki nema 14 kg., en venjulegar
járnbörur vega 38 kg.
Alt til eldhúsa er nú fanð að
framleiða úr aluminium svo sem
kæliskápa, eldavjelar, þvottavjel-
ar, lampa, borð og stóla. Hæginda-
stólar eru einnig smíðaðir úr sama
efni og grindin vegur ekki nema
6^ kg.
The Aluminium Company hefur
ásamt Winter & Co. — sem er
stærsta píanóverksmiðja í Banda-
ríkjunum — látið smíða píanó
„hljómgrunn" (sem strengirnir eru
strengdir á) og vegur hann um 38
kg. minna en áðu^ var, og við það
ljettast píanóin um alt að 20%.
Glugga og hurðir er einnig farið
að smíða úr aluminium The Berry
Door Co. er farið að smíða bíl-
skúrahurðir úr aluminium og vega
þær ekki nema 27 kg.
Bílaverksmiðjurnar þurfa brátt á
meira að halda af aluminium og
magnesium heldur en framleitt var
á stríðsárunum. Gera þær ráð fyrir
að í framtíðinni verði hægt að
nota 450 kg. af aluminium í hvern
bíl, og með 5 milljón bíla fram-
leiðslu á ári þá sjest að þær þurfa
helmingi meira aluminium en nú
er framleitt á ári. Sumar bílaverk-
smiðjur gera þó ekki ráð fyrir að
nota nema helming þessa, og þar
á meðal er verksmiðjan, sem smíð-
ar „Pontiac“. Hún hefur til reynslu
látið endursmíða Pontiac bifreið
frá árinu 1942 og notað í hana 225
kg. af aluminium. En við það ljett-
ist biilinn um 550 kg, eða rúmlega
þriðjung. Og þegar bílarnir ljett-
ast verða þeir miklu ódýrari í
rekstri. Þeir þurfa minna bensín
og þeir geta notað ljettari hjól-
barða, sem þó endast miklu lengur
en ella. Bílhjólin verða úr magnes-
ium og vega ekki nema 3Ms kg. í
stað þess að stálhjól vegur 9 kg.
The Aluminium Company of
America hafði um 50 ára skeið
einkarjett á allri aluminium vinslu.
En árið 1940 kom Reynolds Metal
Co. til sögunnar og nú framleiðir
það hátt upp í það jafn mikið af
aluminium eins og framleitt var
alls í Bandaríkjunum árið 1939.
The Dow Chemical Co. hafði og
áður einkaleyfi á magnesium fram-
leiðslu. Nú hafa ýmis önnur fjelög
farið að keppa við það, þar á með-
al Henry Kaisers Permanente
Metals Corp. Samkeppnin hefur
orðið til þess að verð á þessum