Lesbók Morgunblaðsins - 15.01.1950, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
15
komst því ekki á stað fyr en 20.
júlí. Tafðist skipið nokkuð við at-
huganir á Færeyum og kom ekki
til íslands fyr en 4. ágúst.
Upphaflega hafði verið gert ráð
fyrir því að síminn frá íslandi
væri lagður á haf út við Dyrhóla-
ey. En kunnugir menn hafa bent
Shaffner á að betra væri að velja
einhvern af Austfjörðum og þess
vegna sigldi „Fox“ til Berufjarðar
og eftir mælingar þar leist þeim
ágætlega á staðinn.
Brjef frá Shaffner.
Hjer þykir rjett að taka upp brjef
frá Shaffner, sem birtist í Þjóðólfi
í mars 1860. Sýnir það best hvað
Shaffner var bjartsýnn og gerði
sjer ekki grein fyrir þeim erfið-
leikum, sem á því voru að koma
þessu fyrirtæki í kring. Brjefið er
svolátandi:
„Með þessu brjefi hefi jeg þá á-
nægju að gefa yður (ritstj.) til
kynna, að jeg hefi hjer um bil lok-
ið við þau störf, er eiga að undir-
búa „Telegraph“-línu þá, sem jeg
ætla að leggja um norðurhöf milli
Evrópu og Ameríku, yfir ísland,
Færeyar og Grænland. Fyrst í maí-
mánuði mun jeg hefja för mína
norður og ætlast jeg svo á, að jeg
muni koma til Reykjavíkur í júní-
mánuði, en til þess tíma verð jeg að
kanna Færeyar og hafið milli
þeirra og íslands. Áður en árinu
1860 er lokið ætla jeg mjer að vera
búinn að leggja alla „Telegraph“-
línuna milli Norðurálfu og Amer-
íku ........“.
Ritstjóri Þjóðólfs (Jón Guð-
mundsson) hnýtir þessum ummæl-
um við:
„Vjer teljum víst, að landsmenn
geri sjer far um að lála þessum
hinum þjóðkunna útlending, er hef
ir svo mikilfcnglegt og allau lieim-
iim rm.kilj varðandi fýrirtæki fyrir
stafni, það er einnig ma verða voru
landi til hirma mestu framfara og
heilla þá stundir líða fram, alla
þá velvild í tje, þjónustusemi og
aðstoð, sem þeim er svo lagið“.
Þessi ummæli Jóns, um þýðingu
símans fyrir íslendinga, munu hafa
verið töluð úr allra hug, því að ís-
lendingar biðu þess með eftirvænt-
ingu og tilhlökkun að fyrirtæki
þetta kæmist í framkvæmd. Þeir
sáu, að með því var einangrun
landsins lokið. En hversu hættu-
leg sú einangrun var, höfðu þeir
fengið að reyna á harðindaárum og
ekki síst í stríðinu milli Dana og
Englendinga.
Nú víkur sögunni —
Nú víkur sögunni aftur til „Fox“-
leiðangursins. í Berufirði skildu
þeir Shaffner, Zeilau og einn af
yfirforingjunum við skipið til þess
að kanna landleiðina suður þar sem
landsíminn skyldi verða lagður.
Hefir Zeilau ritað ferðasöguna í
bók, sem heitir „Foxleiðangurinn“,
og gefin var út í Kaupmannahöfn
árið eftir.
Þeim var það ljóst að ekki mundi
viðlit að leggja símalínuna eftir
suðurströndinni. Segir Zeilau að
um þrjár leiðir hafi þá verið að
velja, úr Mývatnssveit suður yfir
Sprengisand, frá Akureyri Vatna-
hjallaveg og Kjöl, eða þá bjóð-
leiðina suður eftir bygð. Shaffner
mun hafa verið áhugamál að hafa
landsímann sem stystan og þess
vegna viljað fara með hann yfir
hálendið. Var þeim sagt að þá yrði
Sprengisandsleiðirj best. En þeir
völdu að fara suður Kjöl og álykt-
uðu sem svo, að ef fært sýndist að
leggja símann þá leið, mundi auð-
velt að leggja hann Sprengisands-
leiðina, úr því að hún væri betri.
Þegar hingað kom var Shaffner
að mcslu .cinráðinn í því hvernig
landsíminn skyldi liggja eftir því
sem segir í íerðabókinni og „Þjóð-
ólfi“. Hann atti að hggja frá Beifi
firði aó Brú a Jokuldal, þaóan yfir
öræfin norðan Vatnajökuls og suð-
ur Sprengisand, norðan við Fiski-
vötn, vestur Holtamannaafrjett, yf-
ir Þjórsá í óbygðum og vestur
Hruna- og Flóamannaafrjett ofan í
Biskupstungur, þaðan um Þingvöll
og yfir heiði, sennilega að Reyni-
völlum í Kjós, því talað var um
að sæsíminn frá Grænlandi kæmi
þar á land.
Djörf fyrirætlun.
Eins og á þessu má sjá, átti land-
síminn að liggja að mestu leyti í
óbygðum. Að vísu voru þá engir
vegir til hjer á landi, svo að ekki
er víst að símalagningin hefði
reynst mjög miklu erfiðari þessa
leið, heldur en um bygðir. En hitt
er nokkurn veginn víst, að í vetrar-
veðrum hefði síminn margslitnað
á þessari leið, ekki hægt að gera
við hann fyr en að sumri og þess
vegna hætt við að sambandslaust
hefði verið mestan hluta vetrar
milli Suðurlands og Austurlands,
og þar með rofið sambandið milli
Ameríku og Evrópu.
En þótt þessi fyrirætlun væri
djörf, þá var hún ekkert á móts við
fyrirætlanirnar í Grænlandi. Þar
ætlaði Shaffner að leggja símann
þvert yfir jökulinn írá Juliane-
haab (Einarsfirði) til austurstrand
arinnar.
Og þegar „Fox“ fór heðan í önd-
verðum september sigldi hann
þvert vestur frá Snæíellsnesi til
austurstrandar Grænlands, og þar
átti að setja þá Shaffner, Zeilau,
Arnljót og dr. Rae:|: á land í óbygð-
um og áttu þcir að ganga þvert
yfir jökulinn vestur til Juliane-
haab, en þar skyldi „Fox“ bíða
þeirra.
Varla er nokkur vafi á því, að
þcssir mcmi hefði allir drepið sig,
0) Kae var frægur norðurfari.. Er
hans viða getið, m. a. í bokum Vil-
hjalms Stefánssonar.