Lesbók Morgunblaðsins - 15.01.1950, Blaðsíða 10

22
LESBÓK MORGUNBL AÐSINS
það að flestir menn deyja óttalaus-
ir. Þó verðum vjer að hafa það
hugfast, að áður en þar að kemur,
geta þeir hræðst dauðann. Sú
hræðsla getur jafnvel orðið svo
mögnuð að tilfinningalíf þeirra eða
sálarlíf gangi úr skorðum. En
menn jafna sig aftur. Þótt þeir
sætti sig ekki við xilhugsunina um
dauðann á meðan þeir eru heil-
brigðir, þá gera þeir það langflest-
ir þegar dauðann ber að dyrum.
Verið getur að þetta stafi að ein-
hverju leyti af því, að fæstir eru
sjer þess fyllilega meðvitandi að
þeir eigi skamt eftir ólifað. Og
bað er gott. Jeg held að rjett fyrir
dauðann sljófgist skilningarvit
manna. Það er líka mikil misk-
unn, að margir sjúklingar eru rænu
iausir áður en þeir deya.
Myron Prizmetal M. D.
aðstoðarlæknir við Cedars of
Lebanon Hospital, Los Ang-
eles.
Það sem Osler hefir svo spaklega
mælt, er algjörlega satt. Shakes-
peare sagði einmitt þetta sama:
..... vort stutta líf er umvafið
svefni“. Og þetta er nú rjettara en
áður. Það er skylda lækna að sjá
um að það sje jafn þjáningarlaust
að deya eins og að fæðast. Og
það er varla að neinn maður, sem
er undir læknishendi, deyi kvala-
fullum dauðdaga.
Mjög fáir sjúklingar gera sjer
grein fyrir því að þeir sjeu að
deya. Það er alveg sama hvort
sjúkdómurirm er krabbamein,
lungnabólga, berklaveiki eða ein-
hver annar sjúkdómur, þá er sjúkl-
ingum altaf brugðið áður en dauð-
inn fer að. Sálarlíf hans fjarar
smám saman út, stig af stigi þang-
að til öllu er lokið. Fyrst kemur
mók og svo svefnmók, blóðþrýst-
ingurinn lækkar, andardrátturinn
vferður hægari og seinast hættir
hjartað að slá.
Fólk er aðallega hrætt við dauð-
ann þegar það veit ekki hvað að
sjer gengur. Það er hrætt þegar
það kemur til læknisins í fyrsta
sinn og býst við að eitthvað alvar-
legt sje á ferðum. En sje því nú
sagt að það eigi skamt eftir ólif-
að, þá sættir það sig þar við. Og
þess ber að minnast að lífið er
þung byrði fyrir þá sem hafa
hjartasjúkdóm, eða eru haldnir
öðrum veikindum, sem gera bá að
aumingjum. Fyrir siíka menn er
dauðinn kærkominn.
Walter Alvarez, M. D.,
prófessor í lyflæknisfræði við
Mayo Foundation, Rochester.
Jeg er Osler algjörlega sammála
um það að flestum líður mjög vel
þegar þeir deya. Jeg hefi þekt
menn, sem voru með alveg rjettu
ráði fram í andlátið, og það var
ekki að sjá að þeir kviði því, sem
fram undan var. Aðrir falla aftur
á móti í mók og vita svo ekki af
sjer meira.
Oft eru það ættingjar sjúkling-
anna sem eru hræddir og kvíða-
fullir, en ekki sjúklingarnir sjálfir.
Oft hefir þeta fólk sagt við mig
í trúnaði: „Jeg bið yður í guðs
nafni, læknir, að segja honum ekki
frá því að hann sje með krabba-
mein, því að það getur gert út af
við hann. Það getur meira að segja
verið að hann fremji sjálfsmorð“.
Þessu svara jeg ætíð á þessa leið:
., Jeg hygg að þjer hafið rangt.
fyrir yður. Mjer þykir miklu lík-
legra að honum ljetti við að fá að
vita eihs og er. Honum líður bet-
ur ef jeg tala hreinskilnislega við
hann, því að þá veit hann að hann
má treysta mjer“.
Eftir 40 ára læknisstörf minnist.
jeg þess ekki að einn einasti mað-
ur hafi framið sjálfsmorð vegna
þess að jeg sagði honum helberan
sannleikann. En hundruð sjúklinga
hafa þakkað mjer hjartanlega og
sagt að jeg hafi ljett af sjer þungu
fargi.
Þegar ættingjar sjúklings hafa
beðið mig að skrökva að sjúkling,
var jeg vanur að svara: „Þjer vitið
ekki hvað menn eru hugrakkir“
Aðeins einu sinni hefir það komið
fyrir að sjúklingur sleppti sjer þeg
ar jeg sagði sannleikann. Það var
kona og jeg er viss um, að ein-
hverjir hafa fylt hana ótta við víti.
Hún var með hjartabilun. En að
lokum saði hún við mig: „Læknir,
nú hefi jeg fengið nóg og nú er
jeg reiðubúin að fara sem fyrst“.
Þessi saga er undantekning eins
og jeg sagði áður. Langflestir taka
því með jafnaðargeði þegar þeim
er sagður sannleikurinn.
Jeg minnist sjerstaklega eins
manns, sem var með krabbamein.
Þegar jeg hafði skoðað hann spurði
hann: „Ef þjer væruð í mínum
sporum, læknir, og ættuð ungan og
efnilegan son, sem er að byrja í
læknaskóla, hvort munduð þjer þá
eyða eignum yðar í uppskurð, er
máske gæti lengt líf yðar um
nokkra mánuði, eða látið það
vera?“
„Jeg mundi heldur láta dreng-
inn fá peningana11, sagði jeg.
„Jeg vonaði að þjer segðuð
þetta“, sagði hann, „og þetta ætla
jeg að gera“.
Kona hans hafði sagt mjer að
hann hefði ekki minstu hugmynd
um hvað að sjer gengi og að hann
mundi fremja sjálfsmorð, ef hann
fengi að vita það. Ekki þekti hún
nú mann sinn vel. Hann vissi vel
hvað að sjer gekk, áður en jeg
sagði honum það. Og þá varð hon-
um fyrst hugsað til sonar sín^.
Þetta hugrekki var sameiginlegt
fjölda manna og kvenna, sem þjáð-
ust af ólæknandi veiki. En hann
var ekki aðeins hugrakkur, hann
kunni ekki að hræðast.