Lesbók Morgunblaðsins - 28.10.1951, Blaðsíða 7
* LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ■ *
49t
HLJÍDBYLGJUR
í ÞÁCU VISIIMDAIMIVA
GAMLAR þjóðsa.gnir hprma, að
töfrar hafi fylgt,tónum ýmissa
hljóðfæra. Múrar Jerikóborgar
hrundu við básúnuþyt Jósúa, fiðlu-
leikarinn í Hameln bjargaði landi
sínu frá eyðingu af rottum, Orfeus
ljek svo að hann fekk steinana tilað
gráta og söngvaseiður var hin
rammasta forneskja hjer á landi.
Nú eru vísindin sem óðast að sanna
að hljóðbylgjum fylgi töfrar. það
er að segja hinum svonefndu
„þöglu hljóðbylgjum".
Það lætur einkennilega í eyrum
að tala um þögul hljóð, og verð-
ur því að útskýra það nánar.
Langt er síðan menn vissu, að
öll hljóð myndast við titring eða
sveiflur, og að þessar sveiflur hafa
mismunandi bylgjulengd. Stytsta
bylgjulengd, eða mesta tíðni, hafa
hinir hæstu tónar, en lægsta bylgju
lengd hinir lægstu tónar. Þegar
á 14. öld komust menn svo að því,
að til eru fleiri tónar, en mann-
legt eyra getur greint. Það er eins
með hljóðbylgjurnar og ljósbylgj-
urnar, að heyrn og sjón mannanna
hrekkur ekki til að nema alt. Menn
fundu, að bæði utan og innan við
hið sýnilega ljósróf voru ósýnis-
geislar, og þá var farið að tala um
útbláa geisla og innrauða geisla.
Eins er með hljóðbylgjurnar, að
bæði fyrir neðan hina lægstu tóna
og ofan við hina hæstu tóna, sem
vjer heyrum, eru aðrir tónar, sem
vjer heyrum ekki, og þess vegna
köllum vjer þá þögla tóna. Hæstu
tónar, sem vjer heyrum, eru blíst-
urshljóð, t. d. þytur í byssukúlu,
en sveifluhraði þeirrar hljóðbylgju
er nálægt 16.000 á sekúndu. Tóna,
sem hafa meiri sveifluhraða, nem-
ur mannseyrað ekki, þótt það sje
furðusmíð, en með sjerstökum til-
færingum hefir mönnum tekist að
framleiða tóna með 50 miljóna
sveiflufjölda á sekúndu.
Það eru þessir háu tónar, sem
ótrúlegir töfrar fylgja, og vita
menn sjálfsagt um fæst af því enn,
en hjer skal nú sagt frá sumu, sem
menn hafa uppgötvað og eru nú
sem óðast að uppgötva.
í ÞÁGU LÆKNIS-
LISTARINNAK
Það er alkunna, að sjúklingar
hafa oft óþolandi kvalir í limum,
sem teknir hafa verið af þeim. Þótt
handleggur hafi verið tekinn af
manni upp við öxl, er hann við-
þolslaus af kvölum í hendinni, sem
farin er. Þetta þótti læknum lengi
alveg óskiljanlegt, og fengu ekki
við gert, fyr en þeir uppgötvuðu
hvað þessu olli. Það var bólga í
hinum hárfínu taugaendum í sár-
inu. Þar mynduðust örlitlir hnúð-
ar, sem höfðu þessar verkanir. Þá
var reynt að hreinsa sárin og skera
þessa taugahnúða af. Við það lin-
uðust kvalirnar í bili, en komu svo
von bráðar aftur, og varð því hvað
eftir annað að skera og hreinsa,*
en það var ekki þægilegt fyrir
sjúklinginn. Þá var fundið upp á
því að kljúfa taugaendana og jafn-
vel að gera heilaskurð og slíta sam-
bandið við þessar taugar. Þessar
aðgerðir voru bæði mjög vanda-
samar og hættulegar, en tókust þó
stundum,
Þá var það að tveir læknar við
Radcliff-spítalann í Oxford, þeir
Russel og Spalding, komust að því
að hægt var að draga úr kvölum
sjúklinga með því að hamra ósköp
ljett, en þjett og stöðugt á sárið.
Þctta þótti mjög merkilegt. Þá
var það að frönskum lækni kom
x hug: Hví ekki að nota hljóð-
bylgjur? Þær hafa þó miljónfalda
tíðni á við þetta og eru þar að
auki jafnari.
Þetta sktði í fyrra. Hann ljet
þegar búa til handa sjer áhald til
þess að framleiða tíðar hljóðbylgj-
ur. Áhald þetta líkist helst litlu
útvarpstæki, en í því er kvarts-
steinn og þegar á hann er beint
rafmagnsstraumi sendir hann frá
sjer lxljóðbylgjur með 850.000
sveiflu hraða á sekúndu.
Þessum tíðu hljóðbylgjum, sem
eru algjörlega „þöglar“, var nú
beint að öri á mann,i, sem lengi
hafði þjáðst af óbærilegum kvöl-
um á „ímynduðum stað“. Það
brá svo við að honum ljetti mikið,
og í fyrsta skifti um langa hríð
gat hann soí'ið þá um nóttina. Eft-
ir nokkurn tíma voru kvalirnar
horfnar og komu eigi aftur. Hinn
sami varð árangurinn hjá 18 sjúkl-
ingum af 20, sem þessi aðferð var
reynd við á eftir.
Það var tilviljun að þessi aðferð
var reynd. Og enn vita m*enn ekki
hvaða áhrif hljóðbylgjurnar hafa
á frumurnar í líkama manns. En
þessi hefir orðið árangurinn. Of
snemt þykir enn að fullyrða að
sjúklingarnir hafi fengið algeran
bata, en hitt þykjast menn vissir
um, að ef kvalirnar taka sig upp
aftur, þó muni hægt að lina þær
í hvert skifti um lengri tíma. En
hjer við bætist svo, að með þess-
ari aðferð hefir tekist að stilla
kvalir, sem stafa af öðru en upp-
skurði, svo sem tannpínu, liðagigt,
ischias o. fL, einnig kvalir sem
stafa af liðhlaupi og liðtognuru