Lesbók Morgunblaðsins - 24.02.1952, Blaðsíða 9

V LESBOK MORGUNBLAÐSINS
85
^J\ipidilme6óa óor^annaar
(Niðurlag Minningarljóða 2. febr. 1952)
Drúpi fánar höfugt við hljóðra klukkna slátt!
— Hjörtu vor í þagnardjúpi sakna. —
Ó Guð vors lands! — Gef sorg vorri sameiningar-mátt!
Og sjá: í dag mun þjóðarsálin vakna!
Brennið sorgar-kyndlar Bessastaðk-ranns!
Bjarminn flæði’ um landið vetrar-bjarta
og myndi skæran Ijósbaug um minning forsetans,
sem máist ei úr þjóðarinnar hjarta!
Lýsi’ oss ástar-kyndlar leiðina til hans!
Látið hljóðna starfs-klið sveita’ og borgar!
Svo krjúpum vér öll harmklökk við kistu forsetans
á Kyndilmessu vorrar þjóðar-sorgar!
Helgi Valtýsson.
fram í hinum fyrstu myndum hans.
Og þannig er það um öli listaverk
hans. Meðan augað nemur hina
föstu samsetningu, verður maður
þess ósjálfrátt var, að bak við titr-
ar sálstrengur og undarlegir hljóm-
ar frá einveru. Þó eru tii myndir,
sem svo eru stranglega uppbyggð-
ar, að strangleikinn virðist fá yfir-
hönd yfir hinum ljóðræna tón, ein-
veru hljómunum. En meðal þess-
ara mynda eru þó þær, sem í ljúfu
samræmi opinbera dularfulla feg-
urðartöfra frá sögueynni og full-
komlega hstrænt form“. (National-
tidende).
Blaðamennirnir eru undrandi út
af því að finna ekkert danskt hjá
Jóni, þar sem hann hafi dvalizt svo
lengi í Danmörku. Þeir hafa ekki
getað á sér setið að færa það í tal
við hann. Og þá koma þeir ekki að
tómum kofunum. Þess vegna verða
sumar greinarnar samtal við Jón,
í stað þess að vera dómur um list-
sýninguna. Blaðamönnunum hefur
fundizt það alveg eins merkilegt
og vænlegt til skilnings á sýning-
unni, að fá að vita hjá listamann-
inum sjálfum hvers vegnd list hans
er svo frábrugðin öllu því, sem
danskt er. Einn blaðamaðurinn
sagði við hann:
Þér dveljizt aðallega hér í
Danmörk og þó málið þér eingöngu
myndir af íslenzku landslagi, en
ekki dönsku.
Þá svaraði Jón: — Maður verður
að mála það, sem maður þekkir
bezt. Ég er samgróinn íslenzku
landslagi frá bernsku og þangað
leita ég stöðugt. Það hefur meiri
þýðingu fyrir mig en nokkurt ann-
að landslag. Þegar ég kem heim
til íslands, þá er landslagið allt eins
og opinberun. Og þegar sólin skín,
þá er það eins og nýskapað. Hvergi
í heimi er grasið jafn grænt. Nátt-
úran talar þar ein við sjálfa sig,
eins og Grímur Thomsen sagði svo
meistaralega. Hin fegursta list, sem
ég þekki, er nær ætíð sprottin af
dulrænni eða trúarlegri hrifningu
mannsins, en þó alltaf í nánu sam-
bandi við líf mannsins, líkt og
gömlu hellateikningarnar og hinar
elztu kínversku og egypzku mynd-
ir, þar sem maður kemst í náið
samband við hið innra líf....
Þá spurði blaðamaðurinn um álit
hans á hinni nýju abstrakt hst.
— Ég tel það galla á mörgu í
hinni nýju málaralist, að hún er
úthverft viðhorf. Abstrakt málari,
sem ég átti eitt sinn tal við, talaði
alltaf um ímyndunarafl. ímyndun-
araflið verður að vera í sambandi
við hf og haldið í skefjum af mann-
viti, en ef það bregzt, þá verður
það að hreinustu öfgum. Frá mínu
sjónarmiði á það ekkert skylt við
ímyndunarafl að setja saman tvo
hluti, sem ekki eiga skylt í neinu,
það er hryllilegt, ruddalegt. Mér
finnst það viðbjóðslegt að finna
eitthvað „útspekúlerað“ á bak við
listina.
— Eruð þér dulrænumaður?
spurði blaðamaðurinn.
— Maður á að elska guð og sjálf-
an sig. Guð er lífið. Maður á að
elska lífið. Það eina, sem maður
getur verið öruggur um í þessum
heimi er, að mennirnir lifa aðeins
vegna þess að eitthvað er að gerast
í sál þeirra. Þetta er að mínu áliti
það sem á að ráða í list og þetta
er öruggasta hvötin til að trúa á
framhaldslíf. Innst inni finnur
maður að rétt^er það boðorð, sem
segir að ef einhver girnist kyrt !
þinn, þá skaltu gefa honum skikki -
una líka. Maður á að gefa öðrum
allt....
í öðru blaði segir: Jón Stefánsson
er fyrsti ákveðni „konstruktiv“-
málarinn á Norðurlöndum, en það
hefur alltaf verið sannfæring hans
að listaverk verður að skapast af
„innri nauðsyn“ og þess vegna
verði listamaðurinn að leita við-
fangsefna í því sem hann skilur út
í æsar. Landslagsmyndir hans eru
allar frá íslandi. Hann hefur verií
sjálfum sér trúr bæði í listinni og
vali viðfangsefna.
Síðan tekur blaðið upp úr riti
Uttenreiters um Jón þessi ummæli
hans: „Ég er íslendingur og verð
alltaf íslendingur. Ég get ekki ann-
að, það er mér í blóð borið og sál
minni samtvinnað, hvað sem ég
geri og hvað sem aðrir segja.“