Lesbók Morgunblaðsins - 09.03.1952, Blaðsíða 4

112
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Björn Sigfússon háskólabókavörður
Önnur grein
IMý samræmd stafsetning
Vopnahléslíkur. — Afnám z
Vægð í y-kennslu
y
F Y R R I hluti þessarar greinar í
Lesbókinni hefur nú fengið viku
til umræðu með lesendum og sleg-
ist í för með öðrum greinum og
ræðum, sem menn hafa heyrt um
réttritun undanfarna mánuði og
ár. Almenningsálit hefur ekki úr-
skurð um það í einstökum atriðum,
hverjar breytingar skuli gerðar, en
aldrei yrðu góðar breytingar fram-
kvæmdar á stafsetning, nema fyrst
sé unnið almenningsfylgi, sem
krefst allra fáanlegra umbóta. Þessi
kafli greinar skal fyrst miða að
því, sem framkvæma ætti á næsta
sumri.
Niðurrifsstarfsemi er það auðvit-
að kallað að vilja t. d. rífa niður
z-kerfi, sem byggt var upp eftir
1929 (raunar aðeins handa 10% eða
5% af þjóðinni í framkvæmd), svo
að ekki sé minnst á niðurrif stað-
fastari mannasetninga ritmálsins.
Ég þekki kennara, sem telja ná-
lega ódrengilegt að láta nokkurn
ungling heyra nokkra efasemd um
eilíft líf hverrar setningar, sem í
ritreglur er komin, því að slíkt tor-
veldi kennslu. Þetta er ótti. I>rátt
fyrir óttann og kvartanir hans er
nauðsynleg heilbrigð gagnrýni,
sem er stundum niðurrifskennd, og
verður ekki kveðin niður nema
með mótrökum.
Enginn dómstóll er í landinu til
að meta þau rök, sem færð eru um
stafsetning og kennsluhætti henn-
ar. Hefði s.l. þing afgreitt aka-
demíufrumvarpið í einhverju formi,
var ástæða til að skjóta ritreglu-
deilu til slíkrar stofnunar, þó eigi
fyrr en eftir víðtækar frjálsar um-
ræður. Nú er ekkert vitað um fram-
tíð þess máls, en líklegt, að það
verði endurvakið. En væri þá stofn-
uninni hollt að fyrsta úrskurðar-
mál hennar yrði að framkvæma
(eða berja niður) nýar ritreglur?
Nei, til þess ætti ekki að neyða
hana strax, því að um fátt gæti
félaga akademíunnar meir greint á.
Nefnum nöfn, það er hreinlegast.
Tómas Guðmundsson skáld réðst
um daginn harkalega á stafsetn-
ingarmál vor og kennslu á stúd-
entafundi, eins og allir muna.
Ásamt honum mundi brátt koma í
akademíu a. m. k. einn sá höfund-
ur, sem barist hefur af móði fyrir
ritreglubreytingum og þeim eigi
litlum, Halldór K. Laxness. Há-
skólakennarar íslenzkrar málfræði,
prófessor Alexander Jóhannesson
og Halldór Halldórsson, væru sjálf-
sagðir sérfræðingar meðal aka-
demíufélaga. Prófessor Alexander,
einn af höfundum reglnanna, sem
settar voru 1929, hefur nú séð é
og samhljóðaregluna vinna ótví-
ræðan sigur með þjóðinni og hefur
ríkar ástæður til að vera á önd-
verðum meið við fyrnefnd skáld í
ritreglumáli. Halldór Halldórsson
hefur hins végar látið í ljós, m. a.
á prenti, að hann búist við staf-
setningarbreytingum fyrr eða síðar
og þá meir en „kákbreytingum.“ —
Einungis sterk og gróin akademía
Björn Sigfússon
yrði ósködd af því, ef meirihluti
þyrfti að beygja styrkan minni-
hluta í eins viðkvæmu paáli og hér
er á ferð.
Afnám z er almenningsvilji
Allar ástæður mæla með því, að
reglur um y-málin bíði, en gerð
verði sú ritreglubreyting, sem
engrar endursamningar krefst á
kennslubókum, en það er afnám z.
Eiginleg stjórnarbreyting um j, n
og tvöfaldan samhljóða er ekki
nauðsynleg til þess, að laga megi
smágalla á framkvæmd þeirra. Það
mundi best að gera hljóðalaust í
sambandi við næstu ritregluútgáfu.
Ef vissa fengist um það sem fyrst
aðzyrði ekki lengur lögboðin, væru
miklu meiri líkur til vopnahlés en
sjáanlegar eru í dag í deilum um
réttritunarkennslu. Víst væri það
vopnahlé mikilsvert, þótt ég geri
mér enga von um, að það endist
áratugi, meðan y er eigi betur ráð-
stafað.