Lesbók Morgunblaðsins - 17.08.1952, Blaðsíða 2

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
r 390
r nema skammt upp eftir. En hún
f nær sjálfsagt eins langt fyrir það,
f þó milliliði vanti, og í Landnámu
í stendur: Ásbjörn Özurarson, bróð-
f urson Ingólfs, nam land milli
( Hraunsholtslækjar og Hvassa-
( hrauns, Álftanes allt, og bjó á
f Skúlastöðum; hans son var Egill,
f faðir Özurar, föður Þórarins, föður
( Ólafs, föður Sveinbjarnar, föður
( Ásmundar, föður Sveinbjarnar,
£ föður Styrkárs, föður Hafur-Bjarn-
f ar, föður þeirra Þorsteins og Giz-
f urar í Seltjarnarnesi. Hér eru sömu
F nöfn, sem hafa enn haldizt í föður-
' ætt mjnni og eru efalaust heitin
1 eftir þessum mönnum: Sveinbjörn,
( Egill, Ásbjörn, Þorsteinn; — þeir
( hafa allir verið bændur og merkis-
f menn á sinni tíð, þó ekki hafi farið
f sögur af þeim.
m
W Þegar Svcinbjörn var 10 ára
f gamáll, kom Egill faðir hans hon-
f um fyrir til náms og fósturs hjá
( Magnúsi yfirdómara Stephensen,
( er þá bjó að Leirá. Reyndist Magn-
f ús honum mjög vel, fékk honum
( hina færustu kennara, og var
( Sveinbjörn brautskráður árið 1010
f af sr. Árna Helgasyni. Hefði Svein-
f björn þá þegar siglt til frekara
f náms, en ófriður úti í álfunni liaml-
f aði för hans í 4 ár. Sat liann því
f áfram hjá Magnúsi fóstra sínum og
f hefur eflaust notað tímann vel til
f lestrar og lærdómsiðkana. Hefur
( vist hans með Magnúsi og sú
f menntun, sem hann hlaut á heim-
( ili hans, orðið honum býsn^ raun-
( drjúg og aífarasæl. -'*'**mi
P Veturna 18i4—19 var Sveinbjörn
f í Kaupmannahöfn við guðfræði-
f nám, og lauk liapn embættisprófi í
( ársbyrjun 1819 með ágætum vitnis-
( burði. Skömmu síðar sótti haun um
f kennaraembætti á Bessastöðum e>£'
( var veitt þaó. Hóf hann að kenna
^ £ax haustið 1819. Urðu aðalgreinar
hans gríska og saga, en auk þeirra
kenndi hann ýmist lengur eða
skemur íslenzkan og latneskan stíl,
landafræði, dönsku og danskan
stíl. — Eftir flutning skólans til
Reykjavíkur 1846 var íslenzka
kennd sem sérstök námsgrein, og
annaðist Sveinbjörn þá kennslu,
unz Halldór Kr. Friðriksson tók við
henni haustið 1848.
Vorið 1846 var Sveinbjörn skip-
aður rektor Lærða skólans og hafði
þá um veturinn dvalizt í Kaup-
mannahöfn til að kynna sér skóla-
stjórn. Hafði skólanum verið reist
nýtt og vandað hús í Reykjavík, cr
tekið skyldi til afnota haustið 1846.
Varð Sveinbjörn því fyrsti rektor
Reykjavíkurskóla, og gegndi hann
því embætti fram á sumar 1851, er
honum var veitt lausn í náð.
Sveinbjörn haiði kvænzt sumarið
18212 Heigu, dóttur Beiredikts dóm-
ara Gröndals. Unni Svcinbjöm
lienni mjög, og urðu samvistir
þeirra góðar, þótt heilsa hennav
væri ekki ávallt sterk. Þau cignuð-
ekki úr. Eru þarna þó komin flest
ljóðmæli Sveinbjarnar önnur en
Hómersþýðingar hans, en að þeim
vík ég seinna. Tæpur sjötti hluti
ljóðmælanna eru latínukvæði, bæði
frumsamin og þýdd, en um þriðj-
ungur íslenzku ljóðanna þýðingar
úr ýmsum málum. Kennir því
margra grasa í kveðskap Svein-
bjarnar, þótt sjá megi ættarmótið
á þeim flestum.
Sveinbjörn byrjaði ungur að
yrkja og að því er virðist jöfnum
höndum á latínu og íslenzku. Eru
sum helztu latínukvæði hans ort,
áður en hann sigldi til Kaupmanna-
hafnar 1814. En Jón Árnason telur,
að af íslenzkum kveðskap hans
fram að þeim tíma séu aðeins varð-
veittar 9 vísur ferskeyttar og 7
undir fornum háttum. í Höfn yrkir
hann að kalla ckkert, en lifnar yfir
hotium við heimkomuna. Hyggur
Jón hann liafa ort jafnmest á ár-
unum 1819—30, cn þó ekkert ár
eins margar lausavísur og árið
1845.
ust 10 börn. •
Sveinbjörn heíur vafalaust hugs-
að gott til þess að losna frá skól-
anum cltir rúmra 30 ára kennslu
og geta snúið sér frjálst að hverju
þvi, er hugurinn kysi. En dagar
hans voru scnn ú þrotum. Iieilsan
var aldrei örugg efltr misliagana,
sem hann fékk vorið 1846, og
snemmu í ágúst suinarið 1852 veikt-
ist hatm snögglega, varð innkulsa,
og steig ckki í fæturna eftir það.
Að hálium máuuði liðmœi, 17.
ágúst 1852, var hann latinn.
Kvcðskapur Sveinbjarnar er ckki
stórbrotinn, en yfir honum cinhver
notalegur blær, oft gamansamur,
cn cinnig alvarlegur, cf því er að
skipta. Eitt þekktasta kvæði hans
mun veru þetta:
—
Ei glóir æ á grænum lauki
sú gullna dugg um murgunstund,
né hneggjar loft af hrossagauki
nó hlær við sjór og brosir grujid.
Guð það hentast heimi fann
það hið blíða
blanda striðu:
allt er gott, sem gjörði hann. '

Litum nú lauslega á kveðskap
Sveinbjamar. Komu ljoðmæh lians
út árið 1856 að tilstuðlan nokkurra
manna, er keypt hofðu handiit
hang. Var Jón Árnason eónn þeirra,
cg sa hann urn utgaíuna. Var r raði,
að annað bindi kaemi síðar, ui varð
En siðasta erindið er þannig:
i
Þú, bróðir kær, þó báran skaki
þinn bátinn hart, ej kvíðinn sért;
því sefur logn á boðabaki ,
og bíður þin, ef hraustur ert.
Hsgt í logci hreyfir sig T1
sú hin kaida
undiralda,
ver því ætíS yar uro þig. "Tfl