Lesbók Morgunblaðsins - 07.12.1952, Blaðsíða 2

r
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
r 6i4n
hjarli — og markaði stefnuna.
Margir sigrar voru unnir, fjötrar
leystir, og loks kom lausnarstund-
in mikla — skilnaðarstundin. Þrátt
fyrir viðkvæmni og illspár ein-
stakra manna, var það heilög
skylda þjóðarinnar að krefjast
frelsis og grípa fyrsta tækifærið,
fyrstu mínútuna, sem gafst, til að
\ höndla það. Við vissum öll, að sú
\ mínúta leið skjótlega — en hitt var
‘t öllum hulið, hvenær önnur byðist
\ jafngóð, jafn örlagarík. Nú dylst
engum, að hið íslenzka lýðveldi var
\ stofnað á heillastund, hvorki af
\ leik né hefndarhug í garð kon-
\ ungs né dönsku þjóðarinnar, held-
| ur af himinhrópandi nauðsyn og
\ skyldu — skyldu við forfeður okk-
ar, samtíðarmenn, og umfram allt
\ þá, sem landið erfa.
\ Hvort sem þjóðir eru fjölmennar
*, eða ekki, vilja þær stjórna scr
\ sjálfar, og hafa til þess heilagan
rétt. Menn sækjast ekki eftir frelsi
\ eingöngu til þess, að lífið verði
\ þeim léttara og hagur þeirra
\ blómgist skyndilega, heldur knýr
1 þá til þess ásköpuð, óviðráðanleg
hvöt, náskyld lífsþránni, — hvöt,
sem venjulega magnast, því meira
sem hún er kvalin.
Ef til vill hafa sumir vænzt þess,
að lýðveldið lyfti þjóðinni sam-
stundis í sjöunda himin auðsæld-
ar og velgengi. Öðrum var ckkcrt
slíkt í hug. Frelsjshugsjón þeirra
átti ekkert skylt efnaliag og jarð-
neskum ijármunum. En á óska-
stundinni íór um þjóðina íjör-
kippur. Henni svall móður. Hún
réðst í framkvæmdir, sem áður
höfðu verið ofurefli, og sýndi á
þann hátt gleði sína og stórhug.
^ Þá var gaman að lifa.
| En þrátt fyrir auðlindir hafs og
^ lands, þrotlausa atorku sjómanna
\ og bænda og annarra, sem vinna að
\ aila og uppskeru, ber ennþá marg-
ur skarðan hlut frá borði. Það
^ er orðin venja nú að berja lóminn,
ef rætt er um efnahag þjóðarinnar.
En sizt er hann verri en annarra
þjóða. Bölvunar heimsstyrjalda
verða allir að gjalda, sekir og sak-
lausir.
Fimmtán hundruð milljónir
núlifandi manna, víðsvegar um
heim, munu búa við mun erfiðari
lífskjör en íslendingar. Við slíkan
samanburð mætti barlómurinn
hverfa, en ekki hugur til umbóta
og réttlætis.
Það hefur aldrei verið ósk lands-
ins að svelta þá, sem bjargast vilja.
En göfug og vitur móðir dekrar
aldrei við börn sín. Hún vill láta
þau reyna á kraftana og auka
þroska sinn — í glímu við erfiði
og þunga dagsins.
----o----
I höfuðborg landsins býr nú
rúmlega þriðji hluti allra lands-
manna, og kann þetta að vera helzt
til mikið, frá hagfræðilegu sjónar-
miði. Því verður ekki neitað, að
í skjóli ríkisstjórnar og allskonar
höfuðborgarfríðinda stendur hún
vel að vígi til að skara eldi að
sinni köku, jafnvel á kostnað ann-
arra landshluta, en mun þó einnig
kenna þeirra vaxtarverkja, sem oft
fylgja gelgjuskeiðinu og of hröðum
vexti. Það getur því ekki talizt
nein þjóðarnauðsvn, að fólk sé
hvatt til að flytja þangað búferl-
um. Hitt mundi að öllu leyti holi-
ara að beina fólksstraumnum frá
borg og bæ út á landsbyggðina og
styrkja þar fátækar fjölskyldur til
bygginga og búskapar.
Urn eitt skcið var mikið um það
ritað og rætt að ílytja saman
byggðina, flvtja fólkið frá svo-
nefndum afdölum og útskögum til
samyrkjuhverfa miðsveitis. Átti
þessi hugmynd formælendur innan
allra stjórnmálaflokka, eflaust
hjartagóða menn. En þeir liugsa í
árum, ekki öldum. Amiars er
ástæðulaust að amast við sam-
yikjubuskap, eí kauu g&tur §a»-
rýmzt skapgerð fólksins. Uitt er
mörgum þyrnir í augum að sjá
byggða dali og skaga leggjast í
eyði. Hvað hafa þessir staðir til
saka unnið? Brimhljóð og lækjar-
niður kunna að hafa sett annan
svipblæ á sitt fólk en götuskarkali
og hornablástur á borgarbúa. En
er það æskilegt, að allir séu steypt-
ir í sama móti? Þessir fögru stað-
ir eiga ekkert skylt við smitbera
eða glæpamann, sem þarf að ein-
angra. Þeir eru fullkomlega jafn
réttháir öðrum byggðalögum. Þar
bjó um langan aldur harðgert fólk
og veðurbitið, sem storkar óveðri
og erfiðleikum og þarf hvorki að
blygðast sín fyrir tungu sína né
Iífsvenjur. Þaðan eru komin mörg
óskabörn þjóðarinnar, kjörviðir
kvnslóðanna. Hvenær hefur þetta
fólk beðið um vorkunnsemi? Hvc-
nær hefur það óskað þess að vera
sett inn í einhver vermihús, langt
frá fornum heimkynnum? Hjá því
hefur aldrei þrifizt sá veimiltítu-
hugsunarháttur atkvæðasmalans,
að færa beri saman byggðina —
minnka ísland.
Það hefur aldrei þótt dyggð í
þessu landi að hafa börn útundan.
Þess vegna eiga þing og stjórn,
fyrir hönd alþjóðar, að rétta þessu
afskipta fólki hjálparhönd — gera
vegi og brýr, þar scm áður vopu
ófærur, raflýsa dalina og nesin,
efJa saingöngur á sjó, landi og í
lofti. Þá fyrst liefur þet.ta þraut-
seiga og ramíslenzka fólk lilotið
verðskuHhða umþun.. Brátt munu
ný og fögur býli rísa við veginn,
og blóinlegar byggðir fóstra heil-
brigðar og traustar ættir. Þá mun
það vitnast, að í raun og veru
voru þessir staðir aldrei afskekkt-
ir, nema í hugarórum skammsýnna
stofulalla.
Nú er sú öld, að kotin keppa við
höfuðbólin. Það veit á gott. Heitum
því öli að stuðla að þvx með ráð-
. m Qf da3, »ð byágðyr UadaáL