Lesbók Morgunblaðsins - 07.12.1952, Blaðsíða 6

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
[ 613
ELDREGINi
FLJUGADI
f SKÖMMU fyrir sólarupprás hinn
f 11. maí s.l. urðu ýmsir íbúar
1 Seattleborgar í Washingtonríki
f vitni að náttúru fyrirbæri, sem
' skaut þeim miklum skelk í bringu.
Það var geisistór vígahnöttur, eða
glóandi loftsteinn, sem sprakk
sundur í öreindir rétt yfir norð-
vestur hluta borgarinnar, með svo
ógurlegum þrumugný að loftið
skalf, en eldblossi lýsti upp allt
himinhvelið.
Vísindamenn segja að stórum
fari nú fjölgandi þeim loftsteinum,
sem falla til jarðar. Segja þeir að
margar milljónir loftsteina komist
inn í gufuhvolf jarðar á hverjum
einasta degi, og þótt flestir þeirra
brenni þá upp til agna, þá fjölgi
óðum þeim loftsteinum, sem kom-
ast í gegn um gufuhvolíið. Nýustu.
rannsóknir vísindamanna benda til
þess, að eigi aðeins sé hætta á því
að loftsteinar rekist á jörðina,
heldur sé jafnvel hætta á því að
jörðin kunni að rekast á smástirni
(asteroids), sem alls staðar eru á
sveimi í himingeimnum. En af því
yrði svo ógurleg sprenging, að
kjarnasprengjurnar yrðu eins og
barnagaman í samanburði við það.
Ekki er hægt að gera sér í hugar-
lund hve mikið tjón mundi af
Ef kenningin er rétt, þá eiga af-
kvæmi Bb (blárra) og bb (hvítra)
að vera blá og hvít og jafnmörg í
hverjum hópi. Og þetta er nú ein-
mitt það, sem skeð hefur við til-
*. raunir hinna ensku líffræðinga.
KRIIMGLU R
þessu hljótast, og engum vörnum
er hægt að koma við.
Jörð vor er aðeins sem sandkorn
í því mikla heimshverfi, sem nefn-
ist vetrarbraut. Vetrarbrautin er
eins og hjól í laginu og 600 þúsund
milljónir milljóna mílna í þver-
máL Jörðin er á útjaðri þess. Slík-
ar vetrarbrautir skifta þúsundum
milljóna í himingeimnum, og í
hverri þeirra eru að meðaltali um
100.000 milljónir sólna, auk kuln-
aðra sólna og fylgihnatta (sól-
hverfa). Allur þessi aragrúi sólna
og vetrarbrauta er á fleygiferð um
geimdjúpin«("|3n er þei'm þá öllum
svo afmörkuð rás, að engin hætta
sé á því, að þær rekist saman?
Vísindamenn þykjast hafa feng-
ið sannanir fyrir því, að árekstrar
hafi orðið milli sólna áður, og
sennilega geti þeir orðið enn. Það
er ekki að marka þótt jörðin hafi
ekki lent í árekstri. Þótt hún sé
2000 milljóna ára gömul, þá er sá
aldur ekki nema eins og andartak
í samanburði við aldur heimshverf-
anna. Stjörnufræðingar segja þó,
að mjög nærri hafi legið fyrir
nokkurum þúsundum ára að Ven-
us og jörðin lentu í árekstri, og
þetta hafi meðal annars haft þau
áhrif, að jörðin hafi skekkzt um 23
gráður á braut sinni.
Hið svonefnda tóm er fullt af
brotum úr stjörnum, sem hafa lent
í árekstri og sprungið. Þessi brot
köllum vér loftsteina og það má
alltaf búast við því að þeir rekizt
á jörðina. Yfirleitt eru steinar þess-
ir svo litlir, að þeir valda ekki tjóni,
vegna þess að gufuhvolfið er til
varnar gegn þeim. Þó hafa ýmsir
stórir steinar fallið til jarðar, eins
og t. d. steinninn, sem kom niður
hjá Podkamennaya Tunguska fljóti
í Síberíu hinn 30. júní 1908. Fall
hans varð svo mikið að jarðskjálfti
varð um alla Síberíu, en bjarminn
af blossunum sást víðsvegar um
Asíu og jafnvel í Evrópu. Hefði
steinn þessi komið niður á ein-
hverja stórborg, eins og t. d. Lon-
don eða Moskva, þá hefði ekki stað-
ið þar steinn yfir steini.
Hvernig færi þá ef mörgum
sinnum stærri loftsteinn rækist á
jörðina? Það var jafnvel búizt við
því, að svo kynni að fara í október
1937. Þá uppgötvuðu stjörnufræð-
ingar að smástirni eitt, sem þýzki
stjörnufræðingurinn Reinmuth
fann 1932, stefndi beint á jörðina.
Þessi „stjarna“ var ekki nema svp
sem tvær mílur í þvermál, en þó
mörgum sinnum stærri en nokkur
sá loftsteinn, sem á jörðinni hafi
lent áður. Hefði hún getað valdið
ótrúlegu tjóni og umbyltingu á
jörðinni. En svo fór, að hún renndi
fram hjá jörðinni í 400.000 mílna
fjarlægð hinn 30. október, og þótt
það virðist allmikil vegarlengd þá
er hún ekki nema svo sem hárs-
breidd, þegar miðað er við fjar-
lægðir í vetrarbrautinni. Þetta hef-
ur jörðin komizt hættast á þessari
öld.
Dr. Alan Hunter, forstöðumaður
stjörnustöðvarinnar í Greenwich
hefur sagt, að um 300 ný smástirni
sé uppgötvuð á ári hverju. „Það
munaði aðeins fimm klukkustund-
um að Reinmuth smástirnið rækist
á jörðina, en sá árekstur hefði orð-
ið svo mikill, að kjarnasprengja
hefði verið eins og flóabit í sam-
anburði við það,“ segir hann enn-
fremur.
Fyrir eitthvað 5000 árum kom
loftsteinn niður í Arizona, og er
gizkað á að hann hafi vegið um