Lesbók Morgunblaðsins - 04.10.1953, Blaðsíða 2

552
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
JÖRGEN BUKDAHL:
ö!l íslenzk menningarverðmæti
eiga að sendast heim til sín
ÞEGAR Norðuiiundaráðið sat á rokstoluni i Kaupmannahöfn i
vctur sem leið, grcip danski rithöfundurinn Jörgen Bukdahl tæki-
færið til þess að minna það á handritamálið. Grein hans um þetta
tfni birtist í Lesbók 22. marz, og mun menn reka minni til hve
cinarðlega og drengilega hún var rituð. Handritamálið hefur nú
verið Iátið liggja í þagnargildi um hrið vegna kosninganna í Dan-
mörku. En þegar kosningahríðin mesta var um garð gengin, bað
Lesbók Bukdahl að segja álit sitt um horfurnar. Hann sendi þá
þessa grein og má á henni sjá hve skeleggan liðveizlumann vér
eigum þar sem hann er og af hve mikilli raunsæi og skilningi
hann lítur á þetta mál.
— HORFURNAR? Nú eru kosning-
ar fyrir dyrum og allir hugsa um
þær. Handritamálið liggur í þagn-
argildi á meðan. En hamagangur
prófessoranna við Kaupmanna-
hafnar háskóla gegn afhendingu
handritanna, heíur haft talsverð
áhrif mjög víða og jafnvel meðal
frjálslyndra manna. — Röksemdir
þeirra voru að mínu áliti léttvæg-
ar, þeir reyndu að slá á rómantíska
strengi með „oldnordisk“ bók-
menntum. En hér er um að ræða
íslenzkar þjóðarbókmenntir, sem
hafa fengið þýðingu fyrir öll Norð-
urlönd. Þeir fóru í kring um það
á ísmeygilegan hátt, en komu ekki
nærri kjarna málsins.
En kjarni málsins er frá mínu
sjónarmiði ekki fyrst og fremst hin
marglcsnu frægu handrit af Eddu
og sögunum, þau sem sýningin var
haldin á í Kaupmannahöfn.... Ég
fór ekki að skoða þá sýningu. Mér
fannst grátlegt að vita til þess að
hér í Danmörku væri verið að sýna
sem danska eign, það sem tr arfur
annarrar frjálsrar og sjálfstæðrar
norrænnar þjóðar. Það var jafn
átakanlegt eins og að sjá norður-
slésviska Nydamsbátinn (okkar
Osebergskip) í vörzlu Þjóðverja í
Gottorphöll hjá Slésvík. Og jafn-
átakanlegt hefði það verið ef
dönsku gullhornin hefði verið í
Reykjavík og í eign Islendinga. —
Allir slíkir munir eiga að vera á
sínum stað. Svo er um Árnasafn í
heild. Og þó legg ég höfuðáherzl-
una á meginhluta safnsins, því að
auk skinnbókanna eru þar fyrst og
fremst skjöl, er snerta íslenzka
menningu frá hérumbil 1300—1750,
Ijóðmælin frá kaþólskri tíð og eftir
siðbótina og — já, hvað á ég að
segja — frá tímabili Jóns Vídalíns,
og þá sérstaklega rímna-fjársjóður-
inn, sem ásamt Passíusálmum Hall-
gríms Péturssonar og Vídalínspost-
illu, voru kjarninn í menningarlífi
þjóðarinnar þegar neyðin var
stærst.
— —
Ég þekki máske ekki nógu vel
íslenzkt menningarlíf, en mér er
spurn: Mundi það hafa getað staðið
jafn óbrotgjarnt og óbifanlegt, ef
rímurnar hefði ekki verið og hinir
Jörgen Bukduhl
snjöllu rímarar hefði ekki borið
það uppi þangað til þeir Bjarni og
Jónas komu, já, allt fram til þess
er rímnalistin endurfæddist með
snillingunum Bólu-Hjálmari og
Sigurði Breiðfjörð? Þegar öllu er á
botninn hvolft, þá voru það rím-
urnar, Passíusálmarnir og Vídalíns
postilla, sem hugguðu og töldu
kjark í þjóðina á hörmungatímum,
fremur en fornsögurnar og Edda.
Furðuverkin í íslenzkum bók-
menntum eru ekki hin glæsilega
byrjun með Eddu og fornsögunum,
og ekki heldur endurreisnin með
Bjarna og Jónasi, heldur afköstin
á hinum myrku öldum þar á milli,
þegar eldsumbrot, drepsóttir og
verslunareinokun voru við það að
stráfella þjóðina. Aldrei get ég