Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1955, Side 2

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
503 r-
r kvöld, en hvergi á jóladaginn 1749.
Kvöldsöngvar á aðfangadag voru
þá af teknir, en konungur hafði svo
fyrir mælt, að messa skyldi í hverri
kirkju á jóladaginn.
Nú ber þess að geta, að séra
Björn Gottskálksson á Stað í
Grindavík hafði andast í septem-
ber haustið 1749, og fól biskup þá
séra Þorgeiri að þjóna Staðar-
prestakalli ásamt Útskálapresta-
kalli þangað til annar prestur væri
kominn að Stað. Átti séra Þorgeir
að messa á Jóladaginn bæði á Út-
skálum og á Stað. En þar er langur
og erfiður vegur á milli, yfir úfið
hraun að fara og gat það orðið
ófært í vetrarsnjóum, því að eng-
inn vegur var yfir það. Að þessu
sinni mun þó ekki hafa verið mik-
il ófærð, eftir því sem annálar
segja a-f tíðarfari til jóla. En samt
hefir vegurinn verið seinfarinn. Er
bein loftlína milli Útskála og Stað-
ar um 25 km. og má á því sjá að
þetta er fullkomin dagleið fyrir
gangandi mann í skammdegi. Séra
Þorgeir sá því að hann yrði að
grípa til einhverra óvenjulegra
ráða, ef hann ætti að fullnægja
konungsskipan um að messa á báð-
um stöðum á jóladaginn. Tók hann
það til bragðs að boða messu að
Útskálum eldsnemma á jólamorg-
un. Fór þetta svo fram. Hóf prest-
ur messu við kertaljós, en hafði
hið lögskipaða guðspjall jóladags-
ins (Lúk. 2.) og var kominn dagur
þegar messu var lokið. Síðan lagði
hann á stað til Grindavíkur, en
kom ekki þangað fyr en í myrkri
ísemt um kvöldið, og var þá ekki
hægt að messa.
Nú hélt ákærandi þvi fram, að
prestur hefði messað á jólanótt að
Útskálum, en látið messur falla
niður á báðum kirkjum sínum á
sjálfan jáladaginn. Prestur hafði
fengið vitnisburði sóknarmanna
smna mn að. .hann hefði sungið
^ jóladagsmessu að Utskalum, og
vottorð safnaðarmanna í Grinda-
vík um að svo áliðið hefði verið
dags er hann kom þangað, að
messutími hefði verið úti.
Héraðsprestadómurinn sýknaði
Þorgeir af ákærunni, en málinu
var vísað til prestastefnu á Alþingi.
Þar átti það að takast fyrir sum-
arið 1751, en vegna þess að Þor-
geir prestur kom þar ekki og ekki
heldur aðrir málsaðiljar, þá var
málinu frestað til næsta árs. Var
það svo tekið fyrir á prestastefnu
á Þingvöllum 12. júlí 1752 og varð
úrskurður prestastefnunnar sá, að
prestur skyldi „fyrir ótilhlýðilega
byrjaða embættisgerð á j.ólanóttina
1749“ gjalda einn ríkisdal í sjóð
fátækra prestsekkna, en greiða
séra Einari Oddssyni 2 rdl. í máls-
kostnað.
Séra Þorgeir losnaði þvi vel úr
þessari klipu, en bjó sér brátt aðra
mörgum sinnum verri og afdrífa-
rikari.
FALSMÁLIÐ
Séra Þorgeir hafði kvænzt 1747
og var kona hans Guðrún Þórðar-
dóttir frá Gerðum í Garði, Guð-
múndssonar. Faðir Þorgeirs var
dáinn þegar hér var komið sögu,
en Sigríður móðir hans var hjá
honum í hárri elli. Mun jafnan hafa
verið þröngt í búi hjá presti, og
það hefir valdið því, að hann greip
til þess örþrifaráðs 2. júlí 1753 að
falsa tvo kaupmannsseðla við versl-
unina í Keflavík, hafði breytt öðr-
um en skrifað hinn sjálfur og fals-
að nafn kaupmanns þar undir. Not-
aði hann seðla þessa til þess að
auka innlegg sitt og fá yörur út úr
búðinni. Hafði það tekizt í bili, en
komst óðar upp.
Kaupmaður sá, er þá verslaði í
Keflavik, hét Johannes Haagen
Segir Espólín að hann hafi boðið
presti að hreyfa ekki við málinu,
ef hann vildj greiða sér 30 rdl., en
prestur hafi ekki viljað ganga að
því. Sennilega hefir hann ekki get-
að greitt þessa upphæð, þótt hann
feginn hefði viljað. Og svo kærði
kaupmaður hann fyrir valdsmann-
inum.
Lögsagnari í Gullbringusýslu var
þá Þorsteinn Hákonarson frá
Kirkjuvogi í Höfnum. Hann hafði
verið 4 ár í Skálholtsskóla, en þá
var honum vísað brott þaðan vegna
tornæmis. Þá fór hann til Dan-
merkur og náði prófi í dönskum
lögum 1748, kom heim árið eftir
og gerðist lögsagnari í Gullbringu-
sýslu. Mál séra Þorgeirs kom nú
undir hann og 8 meðdómsmenn
hans, en Brynjólíur Sigurðsson
sýslumaður í Hjálmholti var skip-
aður sækjandi málsins. Hann var
mikill vinur þeirra höfðmgjanna
Skúla Magnússonar landfógeta og
Magnúsar Gfslasonar amtmanns.
Séra Þorgeir meðgekk þegar af-
brot sxtt og á þingi á Býarskerjum
féll dómur hinn 6. júlí. Var séra
Þorgeir dæmdur til þess að missa
hægri hönd sína, æru og búslóð,
samkvæmt Norsku lögum. Enn-
fremur var hann dæmdur til þess
að endurgreiða Johannes Haagen
kaupmanni ígjald og tvígjald þess,
er hann hafði. haft aí versluninni,
eða þrefalt gjald.
En þetta var ekki nóg. Mánuði
seinna (7. ág.) kom saman presta-
dómur til þess að fjalla um afbrot
hans sem kennimanns, og fell dóm-
ur þar svo, að séra Þorgeir var
dæmdur fra kjól og kalli með
smán.
DOMINUM H.NEKKT
AÐ NOKKRU
Séra Þorgeir var litt monnum
sinnandi eftir að þetta íæiðarslag
hafði yfir hann dunið. Mun honurn
þó fyrst hafa orðið það fyrir að
treysta á forna vináttu Magnúsar
amtmanns og leita hjá honum halds
og hollra ráða. Hefir amtmaður
sennrlega gefið honum ráð txl