Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1955, Page 5

7l LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ilMff "»
jCeiLfc
anfyava
t
I. HVAi) ER LEIKUR?
YRIR börn er leikur ekki að-
. eins skemmtun. Hann er
miklu meira. Leikur er starí. í
leikum sínum afla börnin sér
þeirrar reynslu og þekkingar,
sem starfið veitir. í leikum fær
meðfædd sköpunarþrá barnsins
framrás og fullnægingu.
Þegar barnið þykist vera lækn-
ir eða byggingameistari, þá er
það ekki leikur. Það er alvara.
Barnið er þá læknir eða bygg-
ingameistari. Brúðan, sem það
er að lækna, og húsið, sem það
er að byggja, eru frá sjónarmiði
þess jafn raunveruleg og sjúk-
lingur eða hús er fyrir ina full-
orðnu.
Leikir barnanna eru ekki
dægradvöl, heldur nauðsynlegur
undirbúningur að lífi og starfi.
Mörgum foreldrum veitist það
örðugt að setja sig í spor barn-
anna. Annríki, þreyta og margs
konar örðugleikar hamla þeim
frá því að reyna að hugsa eins
og börn. En það er þó skylda
þeirra, bæði gagnvart sjálfum
sér og börnunum, að gera þetta
öðru hvoru. En þá ber margs að
gæta, og fullorðnir skyldu ætíð
minnast þess, að viðhorf barn-
anna til umhverfisins, er allt
annað en fullorðna fólksins.
Fram að fjögurra ára aldri sjá
börnin svo að segja allt neðan
frá: borðið, stólana, stigaþrepin
og jafnvel andlit manna. Þetta
viðhorf er allt annað en fullorðna
fólksins.
Á sama hátt er viðhorf barn-
anna til leika allt annað en full-
orðinna. Borðið, sem frá sjónar-
miði fullorðinna er ætlað til þess
að sitja við, er í augqm barn-
anna ágætur felustaður þegar
þau skríða undir það.'
Þegar menn leika við böm, er
því nauðsynlegt að „setja sig á
sömu bylgjulengd“ og þau hafa.
En sú „bylgjulengd“ er mismun-
andi eftir því á hvaða aldri
barnið er. Meðan börnin skríða,
eiga menn að skríða líka, svo
að menn hafi svipað viðhorf til
umhverfisins og börnin. Bezta
útlistunin á þessu er í vísu Sig-
urðar Breiðfjörðs:
Eg kem líka að leika mér,
litinn skal mig gera,
að öllu slíkan eins og þér
ætla eg að vera.
En fullorðið fólk hefur ekki
alltaf tíma til þess að leika við
börnin, og þess vegna er það
nauðsynlegt að börnin læri að
leika sér sjálf. í borgum mega
börnin ekki vpra ein úti að leika
sér, vegna umferðarhættunnar.
En þá verða þau að leika sér að
barnagullum. Þá kemur vandinn
að velja þessi leikföng við þeirra
hæfi, og þannig að þau komi að
sem beztum notum. Verður í
næstu köflum reynt að leiðbeina
fólki um val leikfanga.
En hér skal þegar tekið fram,
að sjónvarp, útvarp og kvik-
myndir er ekki fyrir ung börn.
Með þeim skemmtitækjum er
dengt á börnin heilli skriðu af
viðburðum, sem er meira en þau
geta skilið og fylgjast því ekki
með. Börnin verða að geta lifað
sig inn í það, sem á að verða
þeim til dægrastyttingar.
Samvizkan bítur, sárið blæðir,
satan ákærir, lögmál hræðir;
hjástoðin dvínar, hörmung lýr,
heimurinn fagnar, lukkan flýr.
1 hrekkjafullum heimsins glaumi
hrekst ég eins og tré fyrir straumi,
eður sem það í stormi strá
er staðar hvergi nema má.
Þú veizt ég hefi af hrösun minni
hjarta kramið og dapurt sinni,
sem barnið gott er hrætt og hryggt
þá hcfir það sinn föður styggt.
Það flýr til hans og fer að gráta,
framdri synd gerir á sig játa,
biður um líkn og lofar að
lengur ei skuli gera það.
Upp á þín orð og elsku dáðir
eins flý ég, guð, á þínar náðir.
Sonur þinn heita sízt ég má,
samt lát mig þræls þíns kjörum ná.
Ætla má, að það hafi að nokkru
verið fyrir tilstillí Magnúsar amt-
manns að konungur náðaði Þor-
geir. Og mann grunar einnig, að
hann hafi reynt eitthvað til þess
að útvega honum fulla uppreist,
svo að hann fengi prestskap aftur,
en að þar hafi einhverjir staðið á
móti. Er ekki gott að segja hvort
nokkurt samband er á milli þessa
og konungsbréfs 1. maí 1756 þar
sem segir, að þeir prestar á íslandi,
er hafi brotið svo mjög af sér, að
þeir hafi verið dæmdir frá prest-
skap, megi ekki skipast til að gegna
öðru prestakalli, nema því aðeins
að þeir hafi fengið fulla uppreist
hjá konungi.
En eitthvað hefir Rantzau verið
kunnugt um vinfengi þeirra Magn-
úsar amtmanns og Þorgeirs. Má
sjá það á bréfi, sem Rantzau skrif-
ar amtmanni 18. maí 1757. Byrjar
hann þar á því að óska Magnúsi
til hamingju með það að honum
hafi verið veitt amtmannsembætt-
ið og ætti sú hamingjuósk að hafa
verið nægilegt bréfsefni. En svo
er Rantzau allt í einu kominn út
í axinað mjög óskylt efni og segir;
„í þessu tilefni gefst mér einn-
ig ástæða að minnast á kröfu J.
Haagens kaupmanns, og biðja herra
amtmanninn að sjá svo um að mál
það er hann á á hendur Þorgeiri
Markússyni verði jafnað á þann
hátt að Haagen megi vera nokkurn
vegirm ánægður með, því að ég
álít að hann græði ekkert á því áð
áfrýa máhnu, því að hann getur
ekki vænzt þess að fá kostnað við
það endurgreiddan.“ --------
Þorgeir fékk ekki prestskáp aft-
ur. Hann fluttist til Fuglavíkur á
Miðnesi og bjó þar síðan.
Eftirmaður hans á Útskálum var