Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1955, Qupperneq 10

510
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Institut í Washington. Þetta var
1952. Hinn apinn dó nokkru seinna
eðlilegum dauðdaga. Sá apinn, sem
lifir. er sú iarðnesk vera. sem hæst
hefur komizt tíl bessa. Hann hefur
verið undir stöðuffu eftirliti síðan,
en ekki hafa fundízt bess nein
merki að hann hafi haft illt af loft-
ferðinni.
Eitt af bví. sem venð er að rann-
saka með sendingum flugskevta,
eru hinir vmsu eeimgeislar. Þessir
geislar ná lítt til jarðar, bví að
gufuhvolfið er eirs og bvkk brvnja
utan um hana og í bví levsast beir
UDt) op verða mönnum ekki hættu-
legir. öðru máh er að eeffna begar
komíð er í 70.000 feta hæð. Þaneað
ná •fansir af bessum geimgeislum,
op í 120.000 feta hæð leika beir
óhindrað. Hættu1e?astir eru beir,
sem stafa af geislavirkum smáögn-
um. en af beim er sífelldur straum-
ur til iarðar. enda bótt bær komist
ekki alla leið, eins og áður er sagt.
í bessum geislavirku efnum er stál,
tin og molybdenum — svo nokkuð
sé nefnt — og hraði beirra er á borð
við hraða lióssins. Ef slíkar agnir
koma á menn er ekki að sökum að
spvria. Þess vegna verður að finna
einhver ráð gegn beim. Menn halda
að bað muni takast, en hætt er samt
við að geislanirnar af beim hafi bau
áhrif á flugmenn, að þeir verði
skammlífari en ella.
Veniulegir læknar þurfa ekki að
hafa neinar áhvggiur af geimgeisl-
um og ekki heldur af hinum svo-
nefnda G krafti. En hvað
haldið bér að læknir vðar mundi
segia, ef bér væruð allt í einu orð-
inn f jórum sinnum byngri en veniu
-lega, eða bá að bér hefðuð misst
allan þunga? En þetta eru fvrir-
brigði, sem læknar háflugmanna
verða alltaf að hafa í huga.
Á vísindamáli táknar G eina
aðdráttaraflseiningu. Það er sá
kraftur. er með venjulegum
hætti hvílir á manni. En þegar
komið er upp í háloftin, breytist
þetta og flugmaðurinn léttist óðum.
Og taki hann krappar beygjur í
hraðflugi, þá kemur miðflóttaaflið
til greina. Það getur togað í hann
á tvennan hátt. Ef það togar frá
höfði til fóta, er eins og það sogi
blóðið niður á við, flugmanninum
finnst hann verða þungur sem járn
og eftir tíu sekúndur missir hann
sjón, vegna þess að aðstrevmi blóðs
til augnanna stöðvast. Ef það er á
hinn veginn, að krafturinn togar
frá fótum að höfði, þá sogast blóðið
til höfuðsins og flugmanni finnst
sem það muni springa. Og eftir ör-
stutta stund missir hann sjón þann-
ig að honum verður rautt fyrir aug-
um, og haldi þessu áfram örlítið
lengur, þá er hætt við blæðingum
í aueum og heila.
Eftir miklar rannsóknir hefur
mönnum tekist að gera búning
flugmannanna svo, að hann haldi
siálfkrafa að beim og hefti þennan
óeðlilega blóðstraum.
En hitt er verra við að eiga, þeg-
ar aðdráttaraflið hverfur og menn
missa allan þunga. Þetta kemur
hvað eftir annað fyrir í flugvél-
um, sem fara hátt, að miðflótta-
aflið og aðdráttaraflið upphefja
hvort annað, og allt sem er í flug-
vélinni svífur í lausu lofti. Enn sem
komið er hefur þetta ekki verið
nema stutta stund í einu, þó hafa
sumir flugmenn komizt í það að
vera í lausu lofti allt að 30 sek.
Þetta er nú ekki langur tími, en er
ekki hætt við að flugmenn muni
tapa sér alveg ef um lengri tíma
er að ræða og þeim finnist þeir
vera að hrapa niður í botnlaust
hvldvpi? Þetta er áhvggjuefni
læknanna, og það því fremur sem
flugmönnum, er þetta hafa revnt,
ber ekki saman um hvemig sér líði
^"gar þeir hafa misst allan þunga.
Einn segist hafa truflazt í fyrstu,
en farið að venjast þessu. Annar
segir að sér hafi fundizt Sem hann
hringsnerist. Sá þriðji segir að sér
hafi fundizt sem hann væri að
hrapa og hafi ósjálfrátt gripið eftir
einhverju til að halda sér í.
Þegar aparnir voru sendir upp í
háloftin, hafa þeir verið þungalaus-
ir í 2—3 mínútur. Auðvitað veit
enginn hvernig þeim hefur liðið á
meðan, en þeir höfðu ekkert mein
af þessu. Rannsóknir sýndu, er þeir
komu til jarðar, að þetta hafði haft
miög lítil áhrif á blóðþrýsting
þeirra og hjartastarfsemi. Halda
því sumir að menn muni þola það
alllengi að vera þungalausir. Aðrir
segja, að þegar til lengdar lætur,
muni þeir veikjast líkt og af sjósótt
og fá uppköst og alls konar van-
líðan.
Þeir, sem reynt hafa þetta, að
missa allan þunga, láta ekki svo
illa af því eftir nokkrar tilraunir.
En svo getur það komið fvrir að
þrýstingur verði miklu meiri í flug
-klefanum, heldur en menn eiga að
venjast, og það þykir hálfu verra.
Nú er eðlilegur þrýstingur talinn
G 1, en það getur vel farið svo að
hann verði G 3 eða G 4, og við
hvert stig eykst eðlilegur þungi
manns um helming. Maður, sem
vegur um 80 kg. er orðinn 320 kg.
þegar þrýstingurinn er G 4. Hon-
um finnst þá sem verið sé að merja
sig í ldessu, hann getur ekki hreyft
sig og eftir stutta stund líður yfir
hann. En flugbúningurinn ver
menn nú gegn þessu.
Sú var tíðin, að menn heldu að
flug og læknavísindi ætti ekkert
sammerkt. Og það var ekki fyr en
í seinni heimsstyrjöldinni að mönn-
um skildist hve stórkostlegu hlut-
verki læknavísindin hafa að gegna
í viðleitni manna til bess að sigrast
á erfiðleikum háloftsflugs. En jafn-
framt skildist mönnum þá, að
læknavísindin voru þar komin inn
á alveg nýa braut, þar sem nauð-
synleg var sérþekking, er aldrei
hafði fyr verið krafizt af læknum.