Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1955, Qupperneq 12

| LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
skollið yfir, rússnesku hreinsanirn-
ar komu síðar, og borgarastyrjöld-
in á Spáni svipti hinn vestræna
heim sjálfblekkingum sínum. Þessi
var bakgrunnur fyrstu verka Aud-
ens, og þau bera þess greinileg
merki.
Það var á þessum árum, sem
hann samdi eitt merkilegasta verk
sitt, „The Orators“, sem hann hef-
ur síðan afneitað. (Hann hefur allt-
af verið haldinn undarlegri vantrú
á gildi verka sinna). í þessari bók
fjallar hann um hið borgaralega
þjóðfélag og notar táknmynd óvin-
arins um það. Hér er dregin upp
skýr mynd af hinni eilífu baráttu
listamannsins við þjóðfélagið. En
jafnframt þjóðfélagsádeilunni er
að finna í þessu verki rödd hróp-
andans, hina spámannlegu viðvör-
un um hluti, sem síðar gerast. —
Auden á spámannsgáfuna sameig-
inlega með hinum írsku snillingum
Yeats og Joyce.
— ★ —
Ef skáldferli Audens er skipt í
þrjú skeið, þá verður annað skeiðið
einkennt af heimsflakki hans.
Hann reikar um löndin og yrkir
um allt, sem fyrir augu og eyru
ber. Þessi kveðskapur hefur sömu
takmarkanir og margt af ljóðum
Byrons, t. d. „Don Juan“ og „Day
of Judgment“, hann er of stað- og
tímabundinn. Af þessum sökum
verður líklega helmingurinn af
kveðskap Audens gleymdur eða
misskilinn af ókomnum kynslóð-
um. Hann hefur verið nefndur
„blaðamaður í bundnu máli“, og
það gefur hálf-sanna mynd af
manninum. Það er glettni mann-
legra örlaga, að Auden hefur átt
vinsældir sínar einkum að þakka
þessum „blaðamannshæfileikum“,
þar sem það er hins vegar hafið
yfir allan efa, að það verður hinn
frábæri lýríski kveðskapur hans,
sem gerir hann ódauðlegan. Hann
á þá sjaldgæfu gáfu að geta ort
um hvað sem er. Hann getur snúið
fyrirsögnum dagblaðanna í full-
kominn kveðskap, oft nístandi af
háði og ádeilu, en honum tekst
bezt upp, þegar hann gleymir dæg-
urþrasinu og gefur sig óskiptan á
vald hinni lýrisku skáldgyðju.
Á öðru skeiði skáldferils síns var
Auden enn róttækur, eins konar
„enfant terrible“ á skáldaþingi, en
hann var aldrei opinberlega tengd-
ur kommúnismanum, eins og skáld-
bróðir hans og vinur, Stephen
Spender, var um eitt skeið. Það
sem dró Auden í austurátt var hug-
sjón bróðurkærleikans, og stóð
hann í þeim efnum nær frum-
kristnum hugmyndum en komm-
únisma nútímans.
Þriðja skeið Audens mætti e. t. v.
helzt nefna „guðfræðilegt“, því það
eru trúarleg rök fremur en trúar-
leg reynsla, sem hann fjallar um
nú. Hann hefur ekki hina ástríðu-
þungu trúartilfinningu Eliots eða
Hopkins. Trú hans er fremur vit-
ræns eðlis, og hann veltir fyrir sér
hugtökum eins og „sekt“, „riáð“,
„vernd“ og „verðandi“. — Dylan
Thomas og Eliot skrifa fyrst og
fremst af tilfinningu og hirða
minna um hið rökræna. Auden ér
bein mótsögn þeirra og því oft
ósannfærandi sem trúarlegt skáld.
Hann ferðast alltaf í heiðríkju
skynseminnar, en skortir hið seið-
magnaða rökkur trúarlegrar dul-
úðar.
— ★ —
Það hugtak, sem setja mætti að
yfirskrift yfir allan skáldskap
Audens, er hugtak kærleikans, ást-
arinnar, í öllum sínum myndum.
Hin holdlega ást og hinn andlegi,
guðdómlegi kærleikur — Eros og
Agape. Hann leitast við að sameina
hið holdlega og hið andlega, og
Agape verður í sannleika lykill-
inn að skáldskap hans: kærleikur-
inn, sem umber allt og leitar ekki
síns eigin.
Auden er því í enn ríkari mæli
en Eliot eitt af hinum jákvæðu
skáldum þessarar aldar. Yeats elsk-
aði hins vegar engan nema sjálfan
sig. Ekkert nútímaskáld hefur gert
kærleikann að aðalinntaki eða sam-
nefnara skáldskapar síns í jafnrík-
um rnæli og Auden. „Við verðum
að elska hver annan eða deyja“,
er kannski sú ljóðlína hans, sem
skýrast túlkar viðhorf hans.
Þróun Audens hefur legið frá
félagslegri til persónulegrar lausn-
ar á vanda mannsins. Hann áleit í
upphafi, að hægt væri að lækna
kærleikssnautt mannkyn með þjóð-
félagslegum umbótum, en komst
brátt að raun um, að ríkisvaldið
getur ekki þvingað menn til að
elska. Hver einstaklingur verður
að glæða með sjálfum sér hæfileik-
ann til að elska, og þjóðfélagslegar
umbætur verða að spretta af kær-
leika, ekki hatri.
í „The New Year’s Letter, Janu-
ary 1940“, sem er eitt fyndnasta
og meistaralegasta kvæði enskrar
tungu, fjallar Auden m. a. um ein-
staklinginn og þjóðfélagið. Hann
segir, að fjarstætt sé að tala um
algeran eða óháðan einstakling, þar
sem við erum hvert og eitt skil-
greind eingöngu með tilliti til þess
mannfélags, sem við lifum í. Við
verðum einstaklingar aðeins í sam-
skiptum við aðra menn. Þess vegna
er einstaklingurinn og þjóðfélagið
ómissandi hvort öðru.
— ★ —
Þrátt fyrir róttækar byltingar-
skoðanir sínar í upphafi hefur Aud-
en alltaf verið sér meðvitandi um
samhengi sögu og menningar og
hefur lagt mikla rækt við andlega
forfeður sína. Hann hefur í raun-
inni skapað eins konar persónulega
„goðafræði“, þar sem hver þessara
„forfeðra“ er tákn ákveðins við-