Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1956, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
209
dal, h,iá móður sinni og stjúpa til
heimilis, og 1855 er hann talinn til
heimilis hiá þeim á Suðureyri. Eftir
það sést hann hvergi skrifaður hér
í manntölum, enda þá búinn að
stofna heimili í Romsey í Dan-
mörku. Kona hans hét Anna og
sonur þeirra Ole Johnsen Thorla-
cius. Ólafur eldri Thorlacius var oft
nefndur Ólafur danski, af því hann
var mörg ár í Danmörku, þar sem
hann gekk á skóla og lærði sigl-
ingafræði, svo hann varð lærður
skipstjóri. Hann flutti vörur til
Bíldudals á síðari kaupmannsárum
Þorleifs stjúpa síns, og nokkur ár
eftir að Þorleifur hætti verslun.
Á sumrin stundaði hann fiskiveið-
ar á skútunni, en á hverju hausti
flutti hann á henni íslenzkar vörur
til útlanda. Ýmsir Arnfirðingar
réðust á skipið meðan því var hald-
ið úti að sumrinu til fiskiveiða.
Ólafur var afarmenni að kröft-
um og vissu menn ekki til, að
honum yrði nokkurn tíma afl-
fátt. Eitt sinn er Ólafur var að
leggia ^kipi sínu, bar það til að
bragð af akkerskeðjunni brást um
handlegg hans. Greip Ólafur þá um
keðjuna með þeirri hendinni/ sem
laus var og stöðvaði með því út-
rennsli hennar, meðan hann náði
bragðinu af handleggnum, og geta
allir skilið, að heljarafl hefur þurft
til þess.
Sveinn Gíslason bóndi á Klúku í
Dalahreppi, afi Árna Friðrikssonar
fiskifræðings, var hraustnr maður
á sínum yngri árum og talinn ein-
hver bezti ræðari sveitarinnar og
voru þá í hreppnum ýmsir knáir
menn. Sveinn var háseti á skútu
Ólafs. Var það eitt sinn, að þeir
fóru tveir á bát frá skútunni í land.
Var rokveður, en veðurstaðan
þannig að svipaðan róður þurfti á
bæði borð. Var þetta á Bíldudals-
vognum. Sveinn stóð með báðar
fætur í þóttu og reri af öllum
kröftum, en Ólafur hamlaði og
hafði þó horfsráðin. Þegar menn
brostu að þessum aðförum, sagði
Ólafur, að þeir skyldu varlega
brosa að Sveini, því það myndu
fáir vera betri ræðarar en hann.
Ólafur yngri bróðir Ólafs danska
var hreppstjóri og bjó lengst af
sínum búskap í Dufansdal. Hann
var hraustmenni og frækinn
glímumaður og talinn af sumum
jafningi Ásgeirs á Álftamýri, sem
var mikið hraustmenni eins og flest
ir bræður har’s. s'mir séra Jóns
Ásgeirssonar, þess afburða íþrótta-
manns og forvitra.
Eitt sinn var það, er þeir bræður,
Ólafarnir, voru orðnir fullþroska
og upp á sitt bezta, að maður sá,
sem ég hefi þessar afrekssögur
Ólafs danska frá, sá þá bræður
Ólafana vera að glíma á Bíldudals-
túninu. Sagði maður þessi og orð-
aði það þannig: „Að Ólafur eldri
hefði farið með Ólaf yngra bróður
sinn eins og hann væri að leika
sér að barni.“ Svo mikill krafta-
munur hefði verið á þeim bræðr-
um.
Þessar þrjár sögur, sem að ofan
eru ritaðar um afl Ólafs Thorlacius-
ar danska, sagði mér Gísli sál.
Jónsson, sem var miög lengi vinnu-
maður hjá Einari sál Gíslasyni, föð-
urbróður mínum í Hringsdal, en
eítir það vinnumaður hjá mér, sem
þetta ritar, til dauðadags. Gísli, sem
var áreiðanlegur og sannorður
maður, hafði þessar sögur eftir
Jóni föður sínum, sem var háseti
hiá Ólafi danska, ásamt Sveini
Gíslasyni, sem um getur í sögunni,
og var áhorfandi, er þessir atburð-
ir gerðust. Jón var talinn skýrleiks
maður ýkjulaus og áreiðanlegur,
hagyrðingur góður, eins var líka
Gísli sonur hans.
Atvikin að dauða Ólafs eldra
Thorlaciusar danska, voru þessi:
Um sumarmáUn árið 1864 var hann
að flytja vörur á skonnortunni
EUzabetu, sem hann þá var stýri-
maður á, til Bíldpri"1'’verslunar frá
Kaupmannahöfn. c>kpði þá sá ó-
heillaatburður, að einn hásetinn á
skipinu féll fyrir borð í sjóinn.
Þetta skeði njjlægt ströndum Eng-
lands í vondu veðri. Óláfnr. sem
mun hafa verið afburðri 5n"drnað-
ur, varpaði sér þegar t’l s>mds,
synti til mannsins og fékk b’-vrgað
honum, þrátt fyrir sjóganginn og
veðurvonzkuna. Eftir þetta mikla
afreksverk og sjóvolk veiktist Ólaf-
ur. Mun hann hafa fengið lungna-
bólgu. Þó komst hann lifandi með
skipinu til Bíldudals, en var fluttur
helsjúkur heim að Litleyri, þar sem
Helga móðir hans og Þorleifur
stjúpi hans bjuggu með Valgerði
dóttur sinni. Var Helga móðir hans
þá orðin mjög heilsulaus og nær
rúmliggjandi. Valgerður hálfsystir
Ólafs vaktí yfir honum og hjúkraði
honum í legunni. Sagði hún að hann
hefði verið með óráði síðustu sólar-
hringana, sem hann lifði. Hann dó
að Litleyri 11. maí 1864 rúmlega 40
ára gamall. Hann var jarðaður í
Otrardal 17. maí af séra Þórði Þor-
grímssyni, sem þá var prestur í
Otrardal. Það er því alrangt, að
Ólafur muni hafa dáið í Danmörku
eins og Hannes Þorstejnsson segir í
Sýslumannaæfum Boga Benedikts-
sonar. Slíkur dauði sem Ólafs er
sannkallaður hetjudauði. . .......
Valgerður, hálfsystir Ólafs. gift-
ist 1866 Stefáni Benediktssyni föð-
urbróður Ólafs Lárussonar prófess-
ors og þeirra systkina, Dóttir þeirra
Valgerðar og Stefáns er Björg,
mesta merkiskona, á Skólavörðu-
stíg 29A í Reykjavík, sem gift er
Árna S. Bjarnasyni fyrrverandi
dvraverði. Sagði frúBjörg mér sögu
þessa. Hafði hún söguna eftir Val-
gerði móður sinni, sem hjúkraði
og vakti yfir bróður sínum eins og
fyrr er sagt. Er saga þessi því sönn
og áreiðanleg í alla staði. En slík-
ar hetjudáðir sem þessi ættu sízt
að gleymast, heldur vera minnst og