Lesbók Morgunblaðsins - 08.09.1957, Blaðsíða 12

448
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
HUGKVÆMNI MAGNÚSAR
Hér hefir nú verið sagt frá
nokkrum þeim uppfinningum, sem
fróðir menn telja að tiafa muni
hagnýta þýðingu. Þar með er ekki
sagt að aðrar uppfinningai Magn-
úsar hafi ekki slíka kosti, því að
hann er undarlega hugkvæmur. og
þó að menn skilji ef til vill ekki
hverja þýðingu hugmyndir hans
hafa, þá eru þær sprottnar af inn-
blæstri, sem ekki er öllum gefinn.
Hér skal aðeins drepið á tvennt,
þessu til sönnunar.
Fyrir 27 árum (það var Alþingis-
hátíðarárið 1930) kom Magnúsi það
til hugar, að flóð og fjara mundi
vera í gufuhvolfinu, alveg eins og
í sjónum. Ef þetta er rétt, þá var
hugsanlegt að stórstreymi í loft-
hjúp jarðar mundi valda þeim
breytingum, sem menn hafa orðið
varir við í náttúrunni í pann mund
sem stórstreymt er. Þetta mundi
og ef til vill valda þeim veðra-
breytingum, sem alþýðutrúin hefir
sett í samband við tunglkomur og
tunglfyllingu. Leit Magnús svo á,
að ef þetta reyndist rétt, mundi
það einnig geta haft mikla þýð-
ingu fyrir háloftsflug.
Snemma á þessu ári var frá því
skýrt, að vísindamenn í Banda-
ríkjunum væri komnir að þeirri
niðurstöðu, að flóð og fjara sé í
gufuhvolfinu, og að þetta muni
verða eitt af því sem rannsaka skal
nú á jarðeðlisfræðaárinu.
íslenzki hugvitsmaðurinn hefir
verið þarna aldarfjórðungi á und-
an öðrum.
Hitt dæmið er engu síður at-
hyglisvert. Fyrir 30 árum var
Magnús að velta því fyrir sér,
hvernig hægt mundi að gera skip
hraðskreiðari með því að draga úr
mótstöðu sjávarins. Þetta var að
vísu ekki neitt nýtt viðfangsefni,
því að öldum saman hafa skipa-
smiðir spreytt sig á því Magnús
taldi, að auðveldasta ráðið væri
að láta skipin lyfta sér. Og svo
gerði hann líkan af hraðbáti til
siglinga á vötnum og skipaskurðr
um. Hugmyndin var þessi: — Bát-
urinn rennur á vængjum sem festir
eru á útbúnað fyrir neðan hann.
Þegar báturinn er á ferð, á hann
að lyftast upp úr vatninu, en væng-
irnir, sem í þessu tilfelli éru burð-
arflötur bátsins, eru fyrii. neðan
yfirborð vatns, og eykst þá skrið-
urinn. Þetta byggist á því,
að flötur með vissum skáhalla hef-
ir meira burðarmagn og hraða,
miðað við orkueyðslu, heldur en
hlutur með rúmtaki, svo sem skip,
vegna svonefndrar hvirfilmót-
stöðu.
Þegar Magnús kom fyrst fram
með þessa hugmynd sína, hlógu
menn að þessari vitleysu, að ætla
sér að láta bát sigla ofan sjávar.
Það næði ekki nokkurri átt, og ef
báturinn skyldi komast upp úr
sjónum, mundi hann óðar velta um
koll.
Það var ekki fyrr en í vor, er
Magnús sá í Lesbók mynd af
grindaskipi á siglingu, að hann
vissi að fleiri mönnum hafði kom-
ið sama í hug og honum og hug-
myndin þegar framkvæmd erlend-
is. Hér var þá kominn nákvæm-
lega sams konar bátur og hann
hafði hugsað sér og gert líkan af
fyrir 30 árum, en orðið að athlægi
fyrir!
Ameríski hugvitsmaðurinn Alex-
ander Graham Bell, smíðaði fyrsta
grindabátinn, sem nokkurt gagn
var í. Það var skömmu áður en
Magnús fór að hugsa um þetta. Á
þessu sést það, sem vitað er þó áð-
u^, að sömu hugmyndinni getur
„skotið upp“ í hug tveggja manna
eða fleiri, þótt langt sé á milli og
aðstæður ólíkar. Og hér voru að-
stæðurnar svo ólíkar sem framast
mátti vera, annars vegar lærður og
þaulreyndur hugvitsmaður, hins
vegar íslenzkur alþýðumaður.
A auðnar víðum völlum
þú vex og reginf jöllum,
af fáum þekkt og þráð.
Þó hefurðu göfgað grundir
og geislað allar stundir
og um þig ilmi stráð.
t þinu gullna gliti
menn gleyma þreytu og striti
og fara á draumsins fund,
er dreymdi þá eitt sinn unga,
og önn og dagsins þunga
er létt af hrjáðri lund.
Þú greiðir veg úr vanda
til vors og sólarlanda. —
Þeim finnst margt hismni og hjóm,
sem dýrð þína eitt sinn eygja.
Ég óska mér að deyja
við ilm þinn, álfablóm.
GRETAR FELLS
Þannig mun vera um sumar fleiri
uppfinningar Magnúsar, að þótt
þær séu frumlegar, þá hafa svip-
aðar uppfinningar komið fram ann-
ars staðar, án þess að nann hefði
haft hugmynd um það.
---o----
Hugvitið hefir aldrei verið í ask-
ana látið hér á íslandi, enda hafa
hér komið fram færri hugvitsmenn
en ætla mætti, eftir gáfnafari þjóð-
arinnar. Þó er það reynslan alls
staðar, að ekki verða nema sárfáir
menn aðnjótandi þess innblásturs,
er gerir þá að uppfinningamönnum.
Þess vegna er það sorglegt, ef þeir
fá ekki notið sín. Og mér finnst
það íslenzku þjóðinni ekki sam-
boðið að þessi hugvitsmaður skuli
vera lifandi grafinn í dimmum og
fúlum kjallara með uppgötvanir
sínar. Á. Ó.