Lesbók Morgunblaðsins - 04.05.1958, Síða 14

246
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Crúsk:
Hafskip smíðað úr íslenzku birki
húsakynna og það var bæði kvíði
og eftirvænting í svip allra.
Upp frá þessari stundu var allt
gjörbreytt á stöðinni. Flugvélar
komu hver af annarri og vörpuðu
niðui nýum birgðum. Níu dögum
seinna komu svo fyrstu gestirnir
og þeir sem áttu að leysa af hólmi.
Og enn varð breyting á. Það er
ekki hægt að lýsa því hvernig
manni verður við að fá gesti eftir
svo langa einangrun. Gestirnir
fluttu líka með sér kvef og þess-
háttar. Og svo smituðu þeir okkur.
Við fengum verra kvef en eg veit
dæmi um í Suðurskautslandinu.
Og svo fóru félagar okkar að tín-
ast burtu. Það var tilhlökkunar-
efni að komast heim fyrir jól. En
sumum þótti fyrir því að fara, þvi
að þeir höfðu ekki lokið vísinda-
legum athugunum sínum, vegna
þess að aldrei hafði verið hægt all-
an veturinn að vera með nein vís-
indaáhöld úti við, vegna kuldans.
En við urðum allir að skila af okK-
ur, hvort sem verkið var hálfgert
eða ekki. Annar flokkur átti að
taka við og það var ákveðinn
fjöldi manna sem þar mátti vera.
Eg yfirgaf stöðina 1. desember, ná-
kvæmlega einu ári eftir að eg kom
þangað.
Var þetta mildur vetur?
Síðan eg kom heim hafa menn
alltaf verið að spyrja hve kalt hafi
verið á pólnum. Tvívegis mældum
við mesta frost sem hefir þekkzt
á jörðinni. Með því að rannsaka
hjarnið höfðum við komizt að því
að meðalhiti ársins á pólnum er um
-i-50 st. C. Eftir útreikningum sem
áður hafa verið gerðir um mismun
hita og kulda, og miðað við
minnsta frostið þar syðra, gátum
við átt von á að mestu frost yrði
85—90 stig C. En við mældum ekki
nema um 74,5 st. frost. Þetta getur
stafað af því hve hvasst var allan
veturinn. Mestur kuldi kemur í
LANDNÁMA segir að írskur maður,
Avangur að nafni, hafi numið land
innst í Hvalfirði og búið allan sinn
aldur að Botni. „Þar var svo stór skóg-
ur, að hann gerði þar hafskip af og
hlóð, þar sem nú heitir Hlað-
hamarr . . . .“
Margir hafa talið þetta ýkjur einar,
því að enda þótt Botnsdalur horfi vel
við sól og sumri, svo að þar sé hin
beztu skilyrði til þess að skógur nái
meiri þroska en annars staðar, þá geti
það ekki átt sér stað að á landnáms-
tíð hafi þar verið svo bolmikil tré, að
úr þeim hafi fengizt skipaviður. Það
sé og fráleitt, að hægt hafi verið að
hlaða hafskip hjá Hlaðhamri vegna
þess hve grunnt sé þar og þar fyrir
utan.
Þó mun sagan vera dagsönn.
írsk hafskip voru með öðrum hætti
en norræn skip. írsku skipin voru húð-
bátar, ekki ósvipaðir kvenbátum Eski-
móa. Utan á grind, sem gerð var úr
léttum viðum, strengdu þeir nauts-
húðir, er saumaðar voru saman með
seymi, og á slíkum skipum fóru þeir
yfir höfin löngu áður en ísland byggð-
ist. Irar áttu að vísu tréskip lika, en
logni, en logndagar voru fáir nema
um sumarið. Það má því vera að
þessi vetur hafi verið „mildur11.
Sex þumlunga snjókoma
Annað, sem oft er spurt um er,
hvort ekki hafi snjóað mikið á póln
-um. Það er ekki hlaupið að því að
gera nákvæmar mælingar á úr-
felli, ekki gott að gera greinarmun
á því hvað er renningur og hvað
ofanhríð. En við vorum undrandi
á því hvað snjókoman var lítil.
Sporin eftir snjóbílana okkar um
haustið, voru enn sýnileg um vor-
ið. Á stöngunum, sem við höfðum
sett niður mátti líka sjá, að frá því
þeir töldu húðskipin miklu betri i sjó
að leggja. Húðskipin kölluðu þeir
„curragh“ og sagt er, að áður en St.
Brendan lagði í norðurför sína, ein-
hvern tíma á árunum 565—573, eða
300 árum áður en ísland byggðist, hafi
hann látið smíða sér „curragh" rneð
seglum til fararinnar. Talið er að hann
hafi komizt til Grænlands og íslands
í þessari ferð. En svo segir sagan, að
í seinni rannsóknaför sína hafi hanr
ekki fengið annað en tréskip, og þótti
honum það mjög miður.
Það er enginn vafi á því, að í Botns-
skógi hefir Avangur getað fengið nógii
sterka viðu í grind fyrir húðskip. Auf
vitað hefir hann gert skip sitt á sanu
hátt og írar voru vanir, þar sem hanr
gat og fengið efniviðinn í það heimr
hjá sér, Og þegar slíkt skip var full-
smíðað gat hann vel hlaðið það hj;
Hlaðhamri, enda þótt þar væri grunn'
og grunnsævi úti fyrir, því að húð-
skipin voru grunnskreiðust allra skipc
Hér er ekki úr vegi að segja nokkuc
frá þessum írsku „Curraghs", eins of
fróðir menn hafa lýst þeim. Vilhjálm-
ur Stefánsson dr. hefir látið svo um
mælt: „Hvað sem hver segir, munu
í febrúar og fram í nóvember hafði
ekki bætt á nema svo sem 6 þuml-
unga snjó.
Hvort þetta er eðlileg snjókoma
verður ekki sagt um fyr en menn
hafa verið þarna fleiri vetur. Það
getur svo sem verið að þetta hafi
verið mjög snjóléttur vetur.
En alltaf þykknar hjarnið á
pólnum vegna þess að ekkert bráðn
-ar af snjónum. Viku eftir að eg
fór frá pólnum var jökullinn mæld-
ur þar með bergmálsmæli og
reyndist 8.300 fet. Stöðin okkar var
í 9.200 feta hæð yfir sjó, svo að hún
stendur um 2% km hærra en landið
undir henni.