Lesbók Morgunblaðsins - 08.02.1959, Blaðsíða 2

50
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
halda þeim við. Þetta hefir og ver-
ið gert um marga merkilega bæi
og jafnframt komið þar upp
byggðasöfnum, sem einnig varpa
birtu á kjör og menningu fyrri
kynslóða.
Reykvíkingar hafa fram að
þessu verið undarlega sofandi og
skeytingarlausir um gömul menn-
ingarsöguleg verðmæti. Þetta er
þeim mun sárgrætilegra sem
Reykjavík er elzta byggða ból á
landinu og hefir verið miðdepill
þjóðlífsins hátt á aðra öld. Vegna
þessa skeytingarleysis hefir margt
farið hér forgörðum, og verður
aldrei bætt úr því. Má þar til dæm-
is nefna „Battaríið11, Skólavörðuna,
brunnana, landamerkjasteina, var-
ir og fiskhjalla og ótal margt ann-
að. Enginn veit hvað átt hefir, fyr
en misst hefir.
En nú er að verða hér á nokkur
breyting.
Árbær friðlýstur
Fyrir tæpum tveimur árum —
það var 16. apríl 1957, og er það
því einn af merkisdögum í sögu
borgarinnar — samþykkti bæar-
ráð Reykjavíkur að friða Árbæ og
næsta nágrenni hans. Þetta er ein»
af hinum gömlu bæum með ís-
lenzku byggingarlagi. Nú skyldi
hresst upp á hann og honum hald-
ið við eins vel og kostur væri á.
En umhverfið skyldi gert að al-
menningsgarði fyrir Reykvíkinga,
og þangað fluttar „menningarsögu-
lega merkar byggingar í bænum,
eftir því sem við verður komið“.
Með þessu var þá tekin ákvörðun
um tvö mikilvæg atriði: að varð-
veita gamla bæinn á Árbæ, og að
koma þar upp byggðasafni með
tímanum, þar sem geymd skyldi
þau gömul hús í bænum, sem lok-
ið hefði ætlunarverki sínu og nýi
tíminn varð að stjaka frá sér. Fram
að þessum tíma höfðu mörg gömul
hús verið rifin til grunna, vegna
þess að þau voru fyrir öðrum bygg-
ingum, og ekkert hirt um hvað af
varð. Það skeði t. d. eftir seinustu
aldamót, að rifið var hús í Aðal-
stræti. Þetta var íbúðarhús for-
stjóra „innréttinganna“. Þar höfðu
margir merkir menn átt heima og
seinast hafði Landsprentsmiðjan
verið þarna. Mundi mönnum nú
ekki þykja æskilegt að bærinn
hefði átt það hús og geymt það?
Eða þá að hann hefði átt kirkju
Brands Bjamhéðinssonar, í stað
þess að hún var rifin og önnur
kirkja reist úr viðum hennar uppi
á Mýrum?
Engum dettur í hug að flytja öll
gömul hús upp að Árbæ, þegar þau
verða að rýma fyrir öðrum húsum.
Þangað verða aðeins flutt hús, sem
menningarsögulegar minningar
eru við tengdar. En margt er af
slíkum húsum í bænum, og eru þau
fleiri en flesta mun gruna. Það er
því enginn vafi á, að með tíð og
tíma getur risið upp álitlegt bæar-
hverfi hjá Árbæ.
Fyrstu framkvæmdir
Jafnframt því sem bæarráð á-
kvað að friða Árbæ og koma þar
upp byggðarsafni og almennings-
garði, fól hún þremur mönnum að
gera tillögur um framkvæmdir, og
skipulag staðarins. Menn þessir eru
Lárus Sigurbjörnsson skjalavörð-
ur bæarins, Gunnar Ólafsson
skipulagsstjóri bæarins og Hafliði
Jónsson garðyrkjuráðunautur bæ-
arins.
Fyrstu tillögur sínar sendu þeir
bæarráði 11. janúar í fyrra. Þar
var lögð áherzla á endurbætur og
lagfæringju bæarhúsanna. Hefir
það nú verið framkvæmt svo, að
bærinn hefir tekið miklum stakka-
skiftum, eins og sjá má þegar um
veginn er farið. Eins eru til vitnis
um það allir hinir mörgu, sem
komið hafa á þær tvær sýningar,
sem haldnar hafa verið þar. í sum-
ar sem leið var enn unnið að við-
haldi húsanna, bæði bæarhúsa og
útihúsa, og enn á næsta vori verður
nauðsynlegt að endurnýa stafnana
fram að hlaði og styrkja máttar-
viðu í milliveggjum, ásamt ýmsu
fleira.
Almenningsgarður
Nefndin lagði ennfremur til:
að almenningsgarðurinn yrði
fyrst um sinn miðaður við hið um-
girta svæði, eða túnið, sem er 5,8
ha. að stærð, en jafnframt stefnt
að því að stækka svæðið og leggja
þá undir það nærliggjandi erfða-
festulönd að vestan og austan, og
árgilið að sunnan (Kerlingar-
hólma) upp í Breiðholtshvörf;
að byggja biðskýli og söluturn
framan við bæartraðir;
að byggja veitingaskála og um-
sjónarmannshús í norðausturhorni
túnsins — þó gæti umsjónarmaður
ef til vill búið í gömlu húsi, sem
þangað yrði flutt;
að flytja húsin Pósthússtræti 15
og Suðurgötu 2 þangað svo fljótt
sem auðið verður.
Túninu vildi hún skipta í reiti
og hafa þar á milli trjágróður til
skjóls og fegurðar, en gangstéttir
á milli reitanna, og eina aðalgötu
þar sem ætlað væri að setja flest
gömlu húsin, og skyldi hún heita
Víkurgata. Síðan lagði hún til, að
í norðvesturhorni túnsins væri af-
girt svæði, þar sem hægt væri að
hafa ungviði á sumrin, svo sem
lömb, kiðlinga, kálfa og foldöld,
en ofan við stífluveginn væri gerð-
ur pollur eða tjörn til að vaða í.
Þessi reitur er einkum ætlaður
æskulýð Reykjavíkur svo að hann
geti sótt gagn og gaman að því að
kynnast þar skepnum.
Skipulagið
Síðan þetta gerðist hefir nefnd-
in látið gera líkan af almennings-
garðinum og byggðarsafninu, eins