Lesbók Morgunblaðsins - 08.02.1959, Blaðsíða 12

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Bréi irá
Stokkhólmi í janúar.
Finnar og sovét
FINNLAND og Eistland eru ná-
grannar og þjóðirnar eru náskyld-
ar. Hefir því jafnan verið sérstök
vinátta þeirra á milli. Kommúnist-
um þótti rétt að taka upp aftur
menningarsamband milli Finna og
Eista. Var því stofnað til bókasýn-
ingar í Helsinki 1957 og þar sýndar
bækur kommúnista í Eistlandi.
Þessa sýningu sóttu um 700 gestir.
En svo þótti sjálfsagt að Finnar
launuðu með bókasýningu í Eist-
landi. Þessi bókasýning var haldin
nýlega í Tallinn, og hana sóttu
30.000 gestir.
Þetta var svo miklu meiri aðsókn
en nokkrum manni hafði dottið í
hug, að kommúnistar umhverfðust
af vandlætingu. Áróðursmaður
þeirra í Eistlandi, Paul Rummo,
skrifaði þá grein í vikublaðið „Sirp
je Vasar“ (Sigð og Hamar) og sagði
að sýningin hefði verið auðvirðilegt
sýnishorn borgaralegs hugsunar-
háttar í auðvaldsríkinu Finnlandi!
Sérstaklega var hann æfur út í eina
bók, sem hét „Ó, fjarlæga fyrir-
heitna land“.
Þess má geta hér, að eistneskar
bækur eru seldar í Finnlandi, en
finnskar bækur bannaðar í Eist-
landi.
Pasternak er ekki til
Rithöfundafélagið í Eistlandi var
auðvitað látið ræða Pasternak-
málið, og segir í „Sirp je Vasar“ að
fundur í félaginu hafi samþykkt
einum rómi „að Pasternak væri
ekki til framar sem rithöfundur".
Þetta var rétt að því leyti, að á
fundinum greiddu ekki aðrir at-
kvæði en kommúnistar, hinir sátu
hjá.
Svíþjóð
Eftir þennan fund réðist svo for-
maður félagsins, kommúnistinn
Lembit Remmelgas, hatramlega á
sænsku akademíuna fyrir það að
hafa veitt Pasternak Nobelsverð-
launin.
Sænskar njósnir
Það var í marzmánuði 1957 að
stjórnin í Moskvu ásakaði sænsku
stjórnina um það, að hafa sent
njósnara til Eistlands og þeir rekið
þar „neðanjarðar“-starfsemi. Viku-
blaðið „Ogonyck“ í Moskvu birti
svo framhaldssögu um þessar
sænsku njósnir, byggða á upplýs-
ingum leynilögreglu Rússa, en þær
voru uppspuni frá rótum.
Þetta þótti þó ekki nóg, heldur
var gerð kvikmynd eftir framhalds-
sögunni, sem nefnist „Laufin falla“.
Tveir lítt þekktir rússneskir rithöf-
undar, Andrei Novikov og Genrich
Borovik, höfðu samið handritið að
kvikmyndinni. Þegar handritið var
borið undir . stjórn rithöfundafé-
lagsins í Eistlandi, töldu sumir það
meingallað. En þá var þeim gefin
aðvörun: „Þeir, sem eru á móti
þessu handriti, eru ekki á móti
óvinum vorum“. Þetta var nóg til
þess, að öll gagnrýni þagnaði sam-
stundis. Svo var myndin gerð, og
er nú verið að sýna hana í kvik-
myndahúsi rússnesku stjórnarinn-
ar í Tallinn.
En þá rís upp formaður hins
kommúníska rithöfundafélags í
Eistlandi, Lembit Remmelgas, og
skrifar' grein í vikublaðið „Sirp je
Vasar“. Segist hann ekki láta
hræða sig með slíkum aðvörunum,
og kveður upp þann dóm, að „Lauf-
in falla“ hafi ekki aðeins vafasamt
gildi, heldur sé hún gjörsneidd
bókmenntalegu gildi, ósennilegur
og illa gerður reifari. Vísar hann
svo til þess að hann hafi kveðið upp
samskonar dóm yfir henni í
„Noorte Háál“ (Rödd æskunnar)
fyrir einu ári. En þegar betur var
að gætt, hafði ritskoðunin strykað
þau ummæli út úr grein hans í
blaðinu, svo að þau komu þar
aldrei. Það er eins og Remmelgas
hafi gleymt því, að háttsettir
kommúnistar eru ekki undanþegn-
ir ritskoðun fremur en aðrir.
En það má Remmelgas eiga, að
hann er eini maðurinn, sem hefir
þorað að segja að frásögnin um
njósnir Svía í Eistlandi sé uppspun-
inn einber.
Björn Bragi:
EKKJAN SEM GRÆTUR
Ekkjan sem grætur er gömul og þreytt,
og göngunni er bráðum lokið.
Hún skynjar hve allt er orðið breytt,
í æskusporin er fokið.
Hún hugsar um allt sem eitt sinn var,
um allt sem hún fékk og missti,
hvert angur og gleði sem æskan bar,
og árdegissólin kyssti.
Hún hugsar um soninn er seinast dó
í sævarins ölduróti.
Hún er gömul og grætur, þó
að gröfina brátt hún hljóti.
LITLIR FISKAR
í undirdjúpum hafsins hijóða sveima
hvítir og gulir fiskar tökum léttum,
með sporðaköstum, kátínu og skvettum
þeir kunna því vel, að eiga þarna
heima.
Því grænir skógar heilla þeirra hjötru,
og hyldýpin f jölmörg ævintýri geyma,
sem ungum fiskum er svo gjarnt að
dreyma
í eilífðarljósi krystallanna björtu.
Þeir hvísla hljótt í hafsins bláu unnum
um hamingju sína, litlum fiska-
munnum.