Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1959, Síða 4

172
LESBÓK MORGUMBLAÐSINS
Oeðlileg veðrátta um allan tieim
Er kiarnorkutilraunum um að kenna?

A]Is staðar tala menn um veðrið, og nú á seinni árum hefir mönn-
um orðið tíðræddast um það, að veðráttan hafi breytzt, hún sé orðin
oeðlileg. Þessa hefir einmitt gætt hér á landi, og því ber ekki að
ne.ta, að veðráttan hefir verið undarleg og sett ýmis „met“. Og hér
eins og annars staðar hefir brytt á þeirri skoðun, að þessi undar-
lega breyting á veðráttu sé kjarnorkutilraununum að kenna. Um
þetta efni hefir próf. George H. T. Kimble við háskólann í Indíana,
nýlega ritað grein í „The New York Times Magazine“, og farast
frnum orð á þessa leið:
ÞEGAR talað er um óeðlilega
veðráttu, er það undirskilið, að
til sé eðlileg veðrátta. En vegna
þess að oss skortir áreiðanlegar
veðurathuganir, er nái nægilega
langt aftur í tímann, þá vitum vér
alls ekki hvað telja má eðlilega
veðráttu á hverjum stað á jörðinni.
Veðurfræðingar eru yfirleitt ófús-
ir á að tala um hvað sé eðlileg
veðrátta, nema þeir hafi að
minnsta kosti 35—50 ára veðurat-
huganir við að styðjast.
Á Suðurskautslandinu hafa ekki
verið gerðar neinar veðurathugan-
ir fyr en nú á jarðeðlisfræðaárinu.
En af þeim athugunum, sem þar
hafa verið gerðar, má sjá að
veðrátta er svo hvikul, að það
verða áreiðanlega mörg ár þangað
til vér getum fullyrt nokkuð um
hvort þar sé algengara að snjó-
koman sé ekki nema 1 þumlungur,
eða hvort hún er 6 þumlungar, né
heldur hvort það er alvanalegt að
frostið komist þar niður fyrir 70
stig.
Þess vegna verður þess eflaust
langt að bíða að vér getum sagt
með nokkurri vissu hvað sé eðli-
legt og hvað sé óeðlilegt veðurfar
á Suðurskautslandinu. Og sama
máli gegnir um svæði eins og
Saharaeyðimörkina og Kyrrahafið.
Þar eru veðurathuganastöðvar svo
dreifðar að heildarmynd af veðrátt-
unni verður ekki fengin á þess-
um slóðum.
Þegar talað er um óeðlilegt veð-
urfar, kemur einkum þrennt til
greina: Ef einhvers konar veður
fer langt frá því sem verið hefir
meðaltal áður um langan tíma,
eða það kemur á óvenjulegum árs-
tíma, eða það nær yfir mjög stórt
svæði.
Veðráttu afbrigði.
Vér skulum nú drepa á nokkur
veðráttu afbrigði, sem urðu aðeins
í Bandaríkjunum árið 1957, en þá
setti veðráttan mörg ný „met“. í
maímánuði geisuðu þá fleiri (230)
hvirfilbyljir en nokkur dæmi eru
til um áður síðan veðurathuganir
hófust. Á árinu komu alls 924
hvirfilbyljir, eða miklu fleiri en
nokkuru sinni áður á einu ári. Um
mikinn hluta ríkjanna voru þá og
stórfelldari rigningar en dæmi eru
um áður. Þá komu líka „met“ í
kulda og hita. í janúarmánuði kom
34 st. F. frost í Massachusett, og í
apríl 30 st. F frost í Texas, og er
hvort tveggja eins dæmi. Aftur á
móti varð hiti meiri í febrúar í
vestanverðu Texas heldur en nokk-
uru sinni áður, 1 New Mexiko varð
júlíhitinn meiri, en dæmi eru til.
Svo var og um ágústmánuð í Suð-
ur-Kaliforníu og desember í Wyo-
ming.
Veturinn 1957—58 voru frost og
stórhríðar í Florida, vorið kom
seint og varð ákaflega kalt og
sumarið rigningasamt. Slíkt er
óeðlilegt veður.
Árið 1958 virðist hafa sett eigi
færri „met“ en árið á undan.
Þannig hafa janúar og febrúar
aldrei verið jafn hlýir 1 norðvest-
urríkjunum, en í Florída hafa
aldrei komið jafn kaldir mánuðir.
Meiri snjókoma varð í Buffalo,
Rochester og Syrakusa heldur en
dæmi eru til um áður og fylgdi
svo mikill stormur, að hann hefir
verið kallaður „versta ofviðrið á
þessari öld“.
í marzmánuði var metúrkoma í
sunnanverðu Florida, en jafn-
framt metþurkar í vatnahéruðun-
um norðurfrá. Apríl varð kaldari
en nokkuru sinni áður á svæðinu
frá Cape Hatteras til Ely í Nev-
ada, og á Sierra Nevada fjöllunum
lá þá meiri snjór heldur en nokk-
uru sinni hefir komið þar áður í
þeim mánuði. Maí hefir aldrei ver-
ið jafn heitur í vesturríkjunum, og
júní aldrei jafn kaldur í austur-
ríkjunum.
Veðráttan annars staðar.
Hvergi í heimi er veðrátta talin
jafn reglubundin eins og í hitabelt-
inu. Þar skiptast á staðvindar,